Tag: Extraordinary and Miscellaneous Expenses

  • Pagbabayad ng EME sa Opisyal ng Water District: Kailangan Ba ang Pag-apruba ng DBM?

    Sa kasong ito, pinagtibay ng Korte Suprema na ang pagbabayad ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) sa isang General Manager ng water district na hindi naaayon sa Salary Standardization Law at walang pahintulot mula sa Department of Budget and Management (DBM) ay hindi pinapayagan. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa pangangailangan ng mahigpit na pagsunod sa mga regulasyon sa paggasta ng pondo ng gobyerno, at nagpapahiwatig na ang mga opisyal na nag-apruba at tumanggap ng mga ilegal na disbursement ay mananagot na ibalik ang mga naturang halaga. Para sa mga opisyal ng water district at iba pang mga ahensya ng gobyerno, ang kasong ito ay nagsisilbing paalala na ang lahat ng mga benepisyo at allowance ay dapat na may legal na batayan at sumusunod sa mga umiiral na patakaran at regulasyon.

    Pondo ng Bayan, Sinayang? Laban ng Pagsanjan Water District sa COA!

    Ang kasong ito ay nagsimula nang kwestyunin ng Commission on Audit (COA) ang pagbabayad ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) kay Engineer Alex C. Paguio, ang General Manager ng Pagsanjan Water District. Sa ilalim ng mga board resolution, si Paguio ay tumanggap ng EME na PHP 13,000 kada buwan, na itinaas pa sa PHP 18,000. Natuklasan ng COA na ang pagbabayad na ito ay lumalabag sa General Appropriations Act (GAA) at sa mga circular nito. Ang pangunahing isyu dito ay kung may karapatan ba ang General Manager ng Pagsanjan Water District na tumanggap ng EME, at kung tama ba ang ginawang pagdisallow ng COA sa mga pagbabayad na ito.

    Iginiit ng Pagsanjan Water District na ang kanilang Board of Directors ay may awtoridad na magtakda ng kompensasyon ng kanilang General Manager. Subalit, ayon sa Korte Suprema, bagama’t may kapangyarihan ang board na magtakda ng kompensasyon, ito ay dapat naaayon sa Salary Standardization Law (SSL). Hindi maaaring magbigay ng mga allowance na hindi pinapayagan ng batas o hindi naaayon sa mga regulasyon ng DBM. Ang Seksyon 12 ng SSL ay nagtatakda na ang lahat ng mga allowance ay itinuturing na kasama sa standardized salary, maliban sa ilang partikular na allowance tulad ng representation at transportation allowance.

    Bukod pa rito, kinakailangan din na ang pagbabayad ng EME ay naaayon sa COA Circular No. 2006-01, na nagtatakda ng mga guidelines sa disbursement ng EME sa mga government-owned and controlled corporations (GOCCs). Ayon sa circular na ito, ang pagbabayad ay dapat na strictly on a reimbursable or non-commutable basis at dapat suportado ng mga resibo o iba pang dokumento. Sa kasong ito, ang pagbabayad kay Paguio ay hindi ginawa sa pamamagitan ng reimbursement at hindi suportado ng mga kinakailangang dokumento.

    Dagdag pa, binigyang-diin ng Korte Suprema na walang legal na basehan para sa pagbabayad ng EME kay Paguio dahil ang kanyang posisyon ay hindi kabilang sa mga opisyal na binanggit sa GAA na may karapatang tumanggap nito. Ang Salary Grade 24 ni Paguio ay mas mababa sa kinakailangang Salary Grade 26 para maging kwalipikado sa ilalim ng GAA. Hindi rin napatunayan ng Pagsanjan Water District na ang posisyon ni Paguio ay binigyan ng awtoridad ng DBM bilang isang opisyal na may katumbas na ranggo sa mga nakalista sa GAA.

    Dahil sa mga paglabag na ito, ang Korte Suprema ay nagdesisyon na ang mga opisyal ng Pagsanjan Water District na nag-apruba at tumanggap ng ilegal na pagbabayad ay mananagot na ibalik ang halaga nito. Ang mga nag-apruba ng pagbabayad, kabilang na ang mga miyembro ng Board of Directors, ay mananagot nang solidarily. Ito ay nagpapakita na hindi lamang ang mga tumatanggap ng mga ilegal na disbursement ang mananagot, kundi pati na rin ang mga opisyal na nagpapahintulot dito. Ang kanilang pananagutan ay batay sa gross negligence dahil sa paglabag sa umiiral na batas at regulasyon.

    Sa desisyon ng Korte Suprema, tinukoy din ang pananagutan ni Paguio bilang isang recipient ng disallowed na halaga. Sa ilalim ng solutio indebiti, ang sinumang tumanggap ng isang bagay na walang karapatan ay obligadong ibalik ito. Ang kanyang good faith sa pagtanggap ng pagbabayad ay hindi mahalaga dahil ang pananagutan ay batay sa prinsipyo ng unjust enrichment. Samakatuwid, si Paguio ay kinakailangang ibalik ang halaga na kanyang natanggap.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Kung tama ba ang pagbabayad ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) sa General Manager ng Pagsanjan Water District, at kung mananagot ba ang mga opisyal na nag-apruba at tumanggap nito na ibalik ang halaga.
    Ano ang basehan ng COA sa pagdisallow sa pagbabayad ng EME? Lumabag ang pagbabayad sa General Appropriations Act (GAA) at sa COA Circular No. 2006-01, na nagtatakda ng mga guidelines sa disbursement ng EME sa mga GOCCs.
    Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa kapangyarihan ng Board of Directors na magtakda ng kompensasyon? Bagama’t may kapangyarihan ang Board na magtakda ng kompensasyon, ito ay dapat naaayon sa Salary Standardization Law (SSL) at sa mga regulasyon ng DBM.
    Ano ang kahulugan ng ‘solutio indebiti’ at paano ito nakaapekto sa kaso? Ang ‘solutio indebiti’ ay ang obligasyon na ibalik ang isang bagay na natanggap nang walang karapatan. Dahil dito, si Paguio ay kinakailangang ibalik ang EME na kanyang natanggap.
    Sino ang mga mananagot na ibalik ang disallowed na halaga? Si Alex C. Paguio, bilang recipient, at ang mga miyembro ng Board of Directors na nag-apruba sa pagbabayad ay mananagot na ibalik ang halaga.
    Ano ang ‘gross negligence’ at paano ito ginamit sa kaso? Ang ‘gross negligence’ ay ang pagpabaya sa tungkulin. Sa kasong ito, itinuring na ‘grossly negligent’ ang mga opisyal dahil sa paglabag sa umiiral na batas at regulasyon.
    Ano ang implikasyon ng desisyong ito sa iba pang water districts? Dapat tiyakin ng mga water districts na ang lahat ng mga benepisyo at allowance ay may legal na basehan at sumusunod sa mga umiiral na patakaran at regulasyon.
    Kailangan pa rin ba ang pahintulot ng DBM sa pagbabayad ng EME? Oo, ang pagbabayad ng EME ay dapat may pahintulot mula sa DBM at dapat naaayon sa mga probisyon ng Salary Standardization Law at COA Circulars.

    Ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagbibigay linaw sa responsibilidad ng mga opisyal ng gobyerno sa paggasta ng pondo ng bayan. Ito ay nagsisilbing babala na ang lahat ng transaksyon ay dapat naaayon sa batas at regulasyon, at ang sinumang lumabag dito ay mananagot. Kaya’t mahalaga na palaging kumunsulta sa mga legal na eksperto upang maiwasan ang mga hindi pagkakaunawaan sa batas.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: ENGINEER ALEX C. PAGUIO, ET AL. VS. COMMISSION ON AUDIT, G.R. No. 242644, October 18, 2022

  • Pananagutan sa Pagbabalik ng mga Bayad na Walang Legal na Basehan: Abella v. COA

    Ipinasiya ng Korte Suprema na ang mga opisyal ng pamahalaan na nakatanggap ng extraordinary and miscellaneous expenses (EME) na walang legal na basehan ay dapat magbalik ng mga halagang natanggap. Hindi sapat na depensa ang kanilang pagiging ‘good faith’ bilang mga pasibong tagatanggap. Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa mga regulasyon sa paggastos ng pondo ng gobyerno at nagpapatibay sa pananagutan ng mga opisyal sa paggamit ng pampublikong pondo.

    Paglilinaw sa Pananagutan: Kailan Dapat Ibalik ang mga Disallowed Expenses?

    Ang kasong ito ay nag-ugat sa pag-disallow ng Commission on Audit (COA) sa extraordinary and miscellaneous expenses (EME) na ibinayad sa ilang opisyal ng Pamahalaang Lungsod ng Butuan mula 2004 hanggang 2009. Ayon sa COA, ang pagbabayad na ito ay walang legal na basehan dahil lumalabag sa Section 325(h) ng Local Government Code (LGC) na nagbabawal sa paglalaan ng pondo para sa layuning kapareho ng discretionary funds. Ang isyu ay kung tama ba ang COA sa pag-disallow ng EME at kung dapat bang ibalik ng mga opisyal ang natanggap.

    Ang constitutional guarantee sa mabilis na paglutas ng mga kaso ay mahalaga, ngunit hindi lahat ng pagkaantala ay nangangahulugang paglabag sa karapatang ito. Sa kasong ito, bagamat umabot ng mahabang panahon bago nalutas ang mga apela, hindi ito maituturing na paglabag sa karapatan sa mabilis na paglutas dahil sa dami ng mga transaksyon na kailangang suriin. Dagdag pa rito, hindi kaagad kinwestyon ng mga petisyuner ang pagkaantala, kaya’t nawalan ng pagkakataon ang COA na tugunan ang isyu.

    Pinagtibay ng Korte Suprema na tama ang COA sa pag-disallow ng EME. Ayon sa Korte, ang Section 325(h) ng LGC ay malinaw na nagbabawal sa paglalaan ng pondo para sa layuning kapareho ng discretionary funds. Ang EME at discretionary funds ay may parehong layunin, kaya’t hindi maaaring magkaroon ng hiwalay na paglalaan para dito. Nilabag din ng SP ang mga General Appropriations Acts (GAA) sa pagtatalaga ng mga opisyal na may ranggong katumbas ng mga opisyal na may karapatang tumanggap ng EME nang walang pahintulot mula sa DBM.

    SEC. 325. General Limitations. — The use of the provincial, city, and municipal funds shall be subject to the following limitations:

        x x x x
         
     
    (h)
    The annual appropriations for discretionary purposes of the local chief executive shall not exceed two percent (2%) of the actual receipts derived from basic real property tax in the next preceding calendar year. Discretionary funds shall be disbursed only for public purposes to be supported by appropriate vouchers and subject to such guidelines as may be prescribed by law. No amount shall be appropriated for the same purpose except as authorized under this Section. (emphasis supplied)

    Hindi maaaring gamitin ang prinsipyo ng local autonomy upang bigyang-katwiran ang pagbabayad ng EME na salungat sa LGC at GAA. Ang local autonomy ay hindi nangangahulugang malayang paggastos ng pondo nang walang pagsunod sa mga regulasyon. Patuloy na nasa ilalim ng superbisyon ng pambansang pamahalaan ang mga lokal na pamahalaan upang matiyak na ang kanilang mga programa ay naaayon sa mga layunin ng bansa.

    Ang pagiging ‘good faith’ bilang tagatanggap ay hindi sapat upang maiwasan ang pananagutan sa pagbabalik ng pondo. Batay sa prinsipyo ng solutio indebiti at unjust enrichment, walang sinuman ang may karapatang tumanggap ng pondo ng gobyerno na walang legal na basehan. Kailangang ibalik ang halaga maliban kung (1) ang benepisyo ay ibinigay bilang kapalit ng serbisyong naibigay, o (2) pinahintulutan ng Korte dahil sa social justice considerations at iba pang bona fide exceptions.

    Kahit na may ilang desisyon na nagpapahintulot sa hindi pagbabalik kung lumipas na ang tatlong taon mula nang matanggap ang benepisyo bago na-isyu ang Notice of Disallowance (ND), hindi ito angkop sa kasong ito. Dahil nauna nang nagkaroon ng mga katulad na disallowances noong 2006 at 2009, mayroon nang sapat na paunawa ang mga petisyuner hinggil sa potensyal na illegalidad ng EME bago pa man na-isyu ang 2012 NDs.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Kung tama ba ang Commission on Audit (COA) sa pag-disallow ng extraordinary and miscellaneous expenses (EME) na ibinayad sa ilang opisyal, at kung dapat bang ibalik ng mga opisyal ang halagang natanggap.
    Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa pananagutan ng mga opisyal na tumanggap ng EME na walang legal na basehan? Ayon sa Korte Suprema, dapat ibalik ng mga opisyal ang halagang natanggap dahil walang sinuman ang may karapatang tumanggap ng pondo ng gobyerno na walang legal na basehan. Hindi sapat na depensa ang pagiging ‘good faith’ bilang tagatanggap.
    Ano ang Section 325(h) ng Local Government Code? Ipinagbabawal ng Section 325(h) ng Local Government Code ang paglalaan ng pondo para sa layuning kapareho ng discretionary funds. Ang EME at discretionary funds ay may parehong layunin, kaya hindi maaaring magkaroon ng hiwalay na paglalaan para dito.
    Maaari bang gamitin ang local autonomy upang bigyang-katwiran ang paggastos ng EME? Hindi, hindi maaaring gamitin ang local autonomy upang bigyang-katwiran ang paggastos ng EME na salungat sa Local Government Code at General Appropriations Acts. Ang local autonomy ay hindi nangangahulugang malayang paggastos ng pondo nang walang pagsunod sa mga regulasyon.
    Ano ang ibig sabihin ng solutio indebiti? Ayon sa prinsipyo ng solutio indebiti, kung may natanggap na hindi dapat tanggapin, at ito ay naibigay dahil sa pagkakamali, may obligasyon na ibalik ito.
    Ano ang ibig sabihin ng unjust enrichment? Ang unjust enrichment ay nangangahulugang ang isang tao ay nakakuha ng benepisyo sa kapinsalaan ng iba nang walang makatarungang dahilan. Kailangan ibalik ang benepisyo na natanggap.
    Mayroon bang mga sitwasyon kung saan hindi kailangang ibalik ang pondo? Mayroon, kailangang ibalik ang halaga maliban kung (1) ang benepisyo ay ibinigay bilang kapalit ng serbisyong naibigay, o (2) pinahintulutan ng Korte dahil sa social justice considerations at iba pang bona fide exceptions.
    Paano makaaapekto ang kasong ito sa mga opisyal ng gobyerno? Dahil dito, magiging mas maingat ang mga opisyal ng gobyerno sa pagtanggap ng EME at titiyakin na mayroong legal na basehan ang paggastos ng pondo. Nagsisilbi itong paalala na ang paggamit ng pondo ng gobyerno ay dapat naaayon sa mga regulasyon at may pananagutan ang mga opisyal dito.

    Sa kabuuan, ang desisyon na ito ay nagpapatingkad sa responsibilidad ng mga opisyal ng gobyerno na pangalagaan ang pampublikong pondo at sumunod sa mga regulasyon sa paggastos. Ang pagiging tapat at maingat sa paggamit ng pondo ay mahalaga upang maiwasan ang mga disallowances at panatilihin ang integridad sa serbisyo publiko.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: Abella v. Commission on Audit, G.R. No. 238940, April 19, 2022

  • Pananagutan sa Pagbabalik ng mga Ipinagbawal na Gastusin: Interpretasyon ng ‘Good Faith’ sa mga Opisyal ng TransCo

    Ang desisyon na ito ay naglilinaw sa pananagutan sa pagbabalik ng mga pondong ipinagbawal ng Commission on Audit (COA) kaugnay ng extraordinary and miscellaneous expenses (EME) ng National Transmission Corporation (TransCo). Ipinapaliwanag nito na ang paggamit ng sertipikasyon bilang suportang dokumento ay hindi sapat maliban kung ito ay nagpapatunay sa aktwal na pagbabayad. Higit pa rito, nililinaw nito ang aplikasyon ng ‘good faith’ sa mga opisyal, na nagsasabing habang ang mga nag-apruba at nag-certify na nagpakita ng ‘bad faith’, malice, o gross negligence’ ay mananagot, ang mga tumanggap lamang ng mga pondong ipinagbawal, kasama ang mga nag-apruba at nag-certify sa kapasidad nila bilang mga nagbayad, ang dapat magbalik ng halagang natanggap batay sa prinsipyo ng solutio indebiti.

    Sertipikasyon ba ay Sapat? Ang EME Disbursement at ang Tungkulin ng TransCo

    Ang kasong ito ay nagmula sa Notice of Disallowance (ND) na inisyu ng COA dahil sa pagbabayad ng TransCo sa mga opisyal nito ng EME noong 2010. Ang COA ay nagpawalang-bisa sa mga pagbabayad dahil sinasabing ang mga ito ay ibinigay nang walang resibo, taliwas sa COA Circular No. 2006-001. Ang TransCo ay nag-apela, iginiit na ang sertipikasyon ay dapat tanggapin bilang dokumentong sumusuporta. Ang pangunahing legal na tanong ay kung ang sertipikasyon ay sapat na ebidensya ng pagbabayad para sa reimbursement ng EME at kung ang mga opisyal ng TransCo ay dapat managot sa pagbabalik ng mga ipinagbawal na pondong ito. Ang General Appropriations Act (GAA) at mga sirkular ng COA ang nagtatakda sa mga tuntunin sa disbursement ng EME.

    Sa ilalim ng COA Circular No. 2006-001, ang pagbabayad ng EME ay dapat na ‘non-commutable o reimbursable basis’, at ang paghahabol para sa reimbursement ay dapat suportahan ng mga resibo at/o iba pang dokumento na nagpapatunay ng disbursement. Sa Maritime Industry Authority v. Commission on Audit, ipinahayag na ang pasanin ng pagpapatunay ng legalidad ng pagbibigay ng allowance o benepisyo ay nasa ahensya ng gobyerno na nagbibigay nito o sa empleyadong umaangkin nito. Kaya, ang TransCo ay may tungkuling patunayan na ang kanilang paghahabol ay natugunan ang lahat ng mga kinakailangan upang ang mga pondong hinahabol nito na reimbursement ay maging valid. Kung babalikan natin ang Espinas v. Commission on Audit, hindi maaaring ituring ang sertipikasyon na sumusuportang dokumento kung hindi nito napatunayan ang ‘pagbabayad ng account payable,’ o sa madaling salita, isang disbursement.

    Bukod pa rito, kinilala ng Korte Suprema na ang mistulang pagkakapareho ng mga halagang ipinambayad sa mga opisyal ng TransCo ay hindi nagpapatunay na ang EME ay ibinayad sa isang commutable basis. Sa isang banda, kahit napatunayang mali ang paggamit ng sertipikasyon bilang suportang dokumento sa reimbursement ng EME, hindi agad nangangahulugan na nagkaroon ng ‘bad faith’, ‘malice’ o ‘gross negligence’ ang mga opisyal ng TransCo. Ang ‘Good faith’ ay tumutukoy sa katapatan ng intensyon at kawalan ng kaalaman sa mga sitwasyon na dapat magbigay-daan sa isang tao upang mag-usisa.

    Samakatuwid, ang Korte Suprema sa Madera v. Commission on Audit, ay naglatag ng malinaw na panuntunan hinggil sa pananagutan sa pagbabalik ng mga pondong ipinagbawal. Ang mga opisyal na nag-apruba at nag-certify na nagpakita ng ‘good faith’, regular na ginampanan ang kanilang tungkulin, at nagpakita ng kasipagan ay hindi mananagot na ibalik ang halaga na ipinagbawal. Sa kabaligtaran, ang mga opisyal na nag-apruba at nag-certify na nagpakita ng ‘bad faith’, ‘malice’, o ‘gross negligence’ ay mananagot na ibalik ang halaga. Bukod pa rito, ang mga tumanggap lamang ng mga pondong ipinagbawal, kasama ang mga nag-apruba at nag-certify sa kapasidad nila bilang mga nagbayad, ang dapat magbalik ng halagang natanggap batay sa prinsipyo ng solutio indebiti.

    Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa mga regulasyon ng COA at pagsuporta sa mga paghahabol sa reimbursement ng wastong dokumentasyon. Naglalaan din ito ng mas malinaw na linya pagdating sa pananagutan ng mga nag-apruba at nag-certify ng mga opisyal, at ng mga tumanggap ng benepisyo kaugnay ng mga pondong ipinagbawal batay sa kanilang antas ng pagkakasala.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung ang mga pagbabayad ng extraordinary and miscellaneous expenses (EME) ng TransCo officials ay dapat tanggapin batay sa sertipikasyon lamang, at kung sino ang dapat managot sa pagbabalik ng mga pondong ipinagbawal ng COA.
    Ano ang COA Circular No. 2006-001? Ito ay isang sirkular na nagtatakda ng mga tuntunin sa disbursement ng EME at iba pang katulad na gastusin sa Government-Owned and Controlled Corporations (GOCCs)/Government Financial Institutions (GFIs) at mga subsidiary nito. Layunin nitong kontrolin ang paggastos ng EME at maiwasan ang iregular na paggamit ng pondo ng gobyerno.
    Ano ang ibig sabihin ng ‘solutio indebiti’? Ang ‘Solutio indebiti’ ay isang prinsipyo sa batas sibil na nagsasaad na kung ang isang tao ay nakatanggap ng isang bagay na walang karapatan, may obligasyon siyang ibalik ito.
    Sino ang mananagot sa pagbabalik ng pondong ipinagbawal? Sa ilalim ng kaso ng Madera, ang mga tumanggap lamang ng mga pondong ipinagbawal ang mananagot. Sa kabaligtaran, ang mga nag-apruba at nag-certify ng disbursement ay mananagot lamang kung napatunayan ang ‘bad faith’, ‘malice’, o ‘gross negligence’.
    Paano makaaapekto ang ‘good faith’ sa pananagutan ng mga opisyal? Kung ang mga opisyal na nag-apruba at nag-certify ay nagpakita ng ‘good faith’, sa regular na pagtupad ng kanilang tungkulin, hindi sila mananagot sa pagbabalik ng pondong ipinagbawal. Ang ‘good faith’ ay nangangahulugang katapatan ng intensyon at kawalan ng kaalaman sa mga sitwasyon na dapat magpaalala sa kanila na mag-usisa.
    Ano ang mga dokumentong kailangan para sa reimbursement ng EME? Ayon sa COA Circular No. 2006-001, ang mga paghahabol para sa reimbursement ng EME ay dapat suportahan ng mga resibo at/o iba pang dokumentong nagpapatunay ng disbursement. Ang sertipikasyon ay hindi sapat maliban kung ito ay nagpapatunay sa aktwal na pagbabayad.
    Maaari bang mapawalang-sala ang pagbabalik ng pondong natanggap? Oo, maaaring mapawalang-sala ang pagbabalik kung ang halaga ay tunay na ibinigay bilang konsiderasyon sa mga serbisyong ginawa, kung magdudulot ng labis na pinsala ang pagbabalik, kung ang katarungang panlipunan ay nakataya, o kung ang kaso ay nangangailangan ng makataong konsiderasyon.
    Paano makaaapekto ang kasong ito sa iba pang GOCCs? Ang kasong ito ay nagbibigay ng gabay sa iba pang GOCCs tungkol sa mga kinakailangan para sa disbursement ng EME at ang pananagutan ng mga opisyal sa pagbabalik ng mga pondong ipinagbawal. Dapat nilang tiyakin na sumusunod sila sa mga regulasyon ng COA at may sapat na dokumentasyon upang suportahan ang kanilang mga paghahabol.

    Ang desisyong ito ay nagtatakda ng mas malinaw na pamantayan sa pananagutan at paggamit ng pondo ng gobyerno. Ang pag-unawa sa mga implikasyon nito ay mahalaga para sa mga opisyal ng GOCC upang maiwasan ang mga isyu sa COA at pangalagaan ang mga interes ng publiko.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: National Transmission Corporation v. Commission on Audit, G.R. No. 244193, November 10, 2020

  • Pagbabawal sa mga Benepisyo na Labag sa Batas: Ang Limitasyon ng Kapangyarihan ng PhilHealth

    Pinagtibay ng Korte Suprema na hindi maaaring magbigay ang Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) ng mga allowance at benepisyo sa mga miyembro ng Board of Directors (BOD) nito maliban sa per diem na pinahintulutan ng batas. Ang desisyong ito ay nagpapatibay na ang kapangyarihan ng PhilHealth ay limitado lamang sa mga benepisyong itinatakda ng kanilang charter at ng General Appropriations Act (GAA), at hindi nito maaaring palawakin ang mga ito batay lamang sa fiscal autonomy. Mahalaga ang desisyong ito dahil pinapanatili nitong tumpak ang paggamit ng pondo ng PhilHealth para sa kapakanan ng mga miyembro nito at upang matiyak na walang paglabag sa mga batas na nagtatakda ng mga limitasyon sa pagbibigay ng mga benepisyo.

    Ligal na Basehan: Ang Ibinibigay na Benepisyo ba ay Naaayon sa Batas?

    Ang kaso ay nag-ugat sa isang Notice of Disallowance (ND) na inisyu ng Commission on Audit (COA) laban sa PhilHealth dahil sa pagbabayad ng Institutional Meeting Expenses (IME) sa mga miyembro ng BOD nito noong 2010. Inapela ito ng PhilHealth, ngunit ibinasura ng COA dahil lumampas na sa itinakdang panahon ang paghahain ng apela. Nagdesisyon din ang COA na walang legal na basehan ang pagbibigay ng IME, dahil ang RA No. 7875 (PhilHealth Law) ay naglalaan lamang ng per diem para sa mga miyembro ng BOD. Ang pangunahing tanong sa kasong ito ay kung may kapangyarihan ba ang PhilHealth na magbigay ng mga karagdagang benepisyo maliban sa per diem.

    Sinabi ng Korte Suprema na bagama’t may fiscal autonomy ang PhilHealth, hindi ito nangangahulugan na malaya itong magbigay ng anumang uri ng allowance. Ang kapangyarihang ito ay limitado lamang sa mga probisyon ng kanilang charter at ng GAA. Ang doktrinang expressio unius est exclusio alterius ay mahalaga sa kasong ito. Ibig sabihin, kung ang isang batas ay nagtadhana ng isang bagay, ang hindi binanggit ay hindi kasama. Dahil ang RA No. 7875 ay nagtadhana lamang ng per diem, hindi maaaring bigyan ng PhilHealth ang mga miyembro ng BOD ng iba pang allowance o benepisyo maliban kung may malinaw na awtorisasyon mula sa ibang batas.

    Sa mga miyembro ng BOD na nagsisilbi sa ex officio capacity (base sa kanilang posisyon), sinabi ng Korte Suprema na hindi sila karapat-dapat tumanggap ng anumang karagdagang kompensasyon dahil ang kanilang serbisyo ay sakop na ng kompensasyon ng kanilang pangunahing posisyon. Ang pagbibigay ng karagdagang kompensasyon sa kanila ay labag sa konstitusyon na nagbabawal sa paghawak ng maraming posisyon sa gobyerno at pagtanggap ng doble kompensasyon.

    Binigyang-diin din ng Korte Suprema na ang pondo ng PhilHealth ay para sa pagbibigay ng abot-kayang healthcare sa mga Pilipino. Dapat gamitin ang pondo na ito nang may pag-iingat at pagtitipid, katulad ng Social Security System (SSS). Ang pagbibigay ng labis-labis na benepisyo sa mga miyembro ng BOD ay maaaring makaapekto sa kakayahan ng PhilHealth na gampanan ang tungkulin nito na magbigay ng serbisyong pangkalusugan sa lahat ng Pilipino.

    Hindi rin tinanggap ng Korte Suprema ang argumento ng PhilHealth na sila ay nagbigay ng IME nang may good faith (may mabuting intensyon). Sinabi ng Korte na alam na ng mga miyembro ng BOD na walang legal na basehan ang IME bago pa nila ito tanggapin, dahil mayroon nang Audit Observation Memorandum (AOM) na nagbabala laban dito.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Kung may kapangyarihan ba ang PhilHealth na magbigay ng mga karagdagang benepisyo sa mga miyembro ng BOD nito maliban sa per diem na itinakda ng batas.
    Ano ang ibig sabihin ng ex officio? Ang ex officio ay nangangahulugan na ang isang tao ay naglilingkod sa isang posisyon dahil sa kanilang ibang posisyon o titulo.
    Ano ang per diem? Ang per diem ay isang allowance na ibinibigay para sa bawat araw na ginugugol sa trabaho, partikular na para sa pagdalo sa mga meeting.
    Ano ang expressio unius est exclusio alterius? Ito ay isang legal na doktrina na nagsasabing kung ang isang batas ay nagtadhana ng isang bagay, ang hindi binanggit ay hindi kasama.
    Bakit mahalaga ang kasong ito? Mahalaga ito dahil pinapanatili nitong tumpak ang paggamit ng pondo ng PhilHealth at tinitiyak na walang paglabag sa mga batas na naglilimita sa pagbibigay ng benepisyo.
    Ano ang General Appropriations Act (GAA)? Ito ang batas na nagtatakda ng budget ng gobyerno para sa bawat taon, kasama na ang mga limitasyon sa paggastos para sa iba’t ibang ahensya.
    Ano ang Notice of Disallowance (ND)? Ito ay isang abiso mula sa COA na nagbabawal sa isang partikular na paggastos dahil ito ay labag sa batas o regulasyon.
    Sino ang mga miyembro ng BOD na hindi maaaring tumanggap ng karagdagang benepisyo? Ang mga miyembro ng BOD na nagsisilbi sa ex officio capacity, tulad ng mga kalihim ng departamento, ay hindi maaaring tumanggap ng karagdagang benepisyo maliban sa per diem.

    Sa kabuuan, ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagpapaalala sa mga ahensya ng gobyerno, lalo na sa PhilHealth, na dapat nilang sundin ang mga batas at regulasyon sa paggastos ng pondo ng publiko. Ang kapangyarihan ng isang ahensya na magbigay ng benepisyo ay limitado lamang sa kung ano ang malinaw na pinahintulutan ng batas. Mahalagang protektahan ang pondo ng PhilHealth upang masiguro na ito ay mapupunta sa layunin nito na magbigay ng abot-kayang serbisyong pangkalusugan sa lahat ng Pilipino.

    Para sa mga katanungan tungkol sa pag-aaplay ng desisyong ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay ibinibigay para sa layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na gabay na angkop sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
    Source: PhilHealth vs COA, G.R. No. 222838, September 4, 2018

  • Pagbabawal ng Dagdag na Compensation: Ang Limitasyon sa mga Ex-Officio na Miyembro ng Monetary Board

    Ipinasiya ng Korte Suprema na hindi maaaring tumanggap ng karagdagang Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) ang mga ex-officio na miyembro ng Monetary Board (MBM) maliban sa nakalaan sa kanila sa ilalim ng General Appropriations Act (GAA) bilang mga miyembro ng Gabinete. Ang desisyong ito ay nagpapatibay sa kapangyarihan ng Commission on Audit (COA) na magdisallow ng mga pondong hindi naaayon sa batas. Nagbibigay-linaw ito sa responsibilidad ng mga opisyal ng gobyerno na sundin ang mga limitasyon sa pagtanggap ng kompensasyon at nagtatakda ng mas mataas na pamantayan ng integridad at pagganap, lalo na sa sektor ng pagbabangko. Para sa mga opisyal na sangkot sa pag-apruba ng EME, dapat nilang tiyakin na sinusunod ang mga legal na limitasyon at umiiral na mga jurisprudence upang maiwasan ang personal na pananagutan para sa mga disallowed na pagbabayad.

    EME ng MBM: Karapatan ba o Dagdag na Compensation?

    Ang kasong ito ay nag-ugat sa pagdisallow ng COA sa mga Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) ng mga ex officio na miyembro ng Monetary Board (MBM) ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP). Ayon sa COA, ang pagbibigay ng dagdag na EME sa mga miyembrong ito, na tumatanggap na ng EME mula sa kanilang mga pangunahing tanggapan bilang mga miyembro ng Gabinete, ay labag sa batas. Ang pangunahing tanong sa kasong ito ay kung nagpakita ba ng malubhang pag-abuso sa kanilang diskresyon ang COA nang ipagbawal nito ang mga EME ng mga ex officio na MBM.

    Idiniin ng Korte Suprema na walang naganap na malubhang pag-abuso sa diskresyon sa panig ng COA nang ipagbawal nito ang EME ng mga ex officio na MBM. Nakabatay ang pagbabawal na ito sa mga legal na limitasyon na ipinataw ng batas sa paggamit ng EME. Ayon sa Korte, ang mga ex officio na miyembro ng Monetary Board ay may karapatan lamang sa EME na nakalaan sa kanila sa General Appropriations Act (GAA). Dahil tumatanggap na sila ng EME mula sa kani-kanilang mga departamento (gaya ng nakalaan sa GAA), hindi na kailangan ang karagdagang EME mula sa BSP.

    Ayon sa Korte, ang posisyong ex officio ay bahagi na ng kanilang pangunahing tungkulin bilang miyembro ng Gabinete, kaya’t hindi na sila dapat tumanggap ng anumang uri ng kompensasyon, allowance, o iba pang benepisyo mula sa BSP. Idinagdag pa ng Korte na ang pagiging miyembro ng isang cabinet member sa Monetary Board ay hindi maituturing na ‘isa pang opisina’ kundi nakakabit na o kinakailangan ng pangunahing tungkulin ng kanyang posisyon bilang cabinet member.

    x x x In fact, the ex officio membership of the cabinet member in the Monetary Board does not comprise ‘another office’ but rather annexed to or is required by the primary functions of his or her official position as cabinet member. Of equal significance, too, is that the ex officio member of the Monetary Board already receives separate appropriations under the GAA for EMEs, he or she being a member of the cabinet. Being such, it is highly irregular that the said ex officio member of the Monetary Board, who performs only additional duties by virtue of his or her primary functions, will be provided with additional EMEs, which in this case, appear much higher than his or her appropriations for the same expenses under the GAA as a cabinet member. x x x

    Binigyang-diin ng Korte na hindi na bago ang isyu ng pagbibigay ng dagdag na kompensasyon o allowance sa mga ex officio na miyembro nang pahintulutan ng BSP ang mga allowance. Matagal na itong napagdesisyunan ng Korte Suprema sa kasong Civil Liberties Union vs. Executive Secretary (1991) at sinundan pa ng iba pang jurisprudence.

    Hindi rin pinaboran ng Korte ang depensa ng mga petisyuner na sila ay may mabuting intensyon nang aprubahan ang pagbibigay ng EME sa mga ex officio na miyembro ng Monetary Board. Ayon sa Korte, bilang mga miyembro ng Monetary Board, dapat nilang protektahan ang interes ng Banko Sentral ng Pilipinas at dapat nilang malaman na ang mga ex officio na miyembro ay tumatanggap na ng parehong allowance mula sa kani-kanilang mga departamento.

    Sinabi pa ng Korte na ang pagpapatupad ng mataas na pamantayan ng integridad at pagganap ay inaasahan mula sa mga empleyado at opisyal ng bangko. Dahil dito, nabigo ang kanilang depensa ng mabuting intensyon.

    This Commission finds that the Petitioners MBM, in approving the irregular allowance, were remiss in their duty to protect the interest of the Bank. x x x they ought to know that the ex officio members of the Monetary Board were already receiving the same allowance from their respective Departments, hence, they were no longer entitled to the additional EMEs.

    Kaugnay nito, hindi rin pinaboran ng Korte ang argumento ni Petisyuner Favila na hindi siya dapat managot dahil hindi siya lumahok sa pagpapatibay ng mga resolusyon na nagpapahintulot sa pagbabayad ng mga EME. Ayon sa Korte, ang kanyang pananagutan ay nag-ugat sa kanyang pagtanggap ng mga allowance noong 2008 noong siya ay ex officio na miyembro ng Board. Kaya naman, hindi siya pinaboran ng mabuting intensyon dahil bilang miyembro ng Gabinete, alam niya ang lawak ng mga benepisyo na karapat-dapat sa kanya.

    Sa huli, ang Korte Suprema ay nagpasiya na ibasura ang petisyon at pinagtibay ang resolusyon ng Commission on Audit na nagpawalang-bisa sa mga Notices of Disallowance (ND) para sa mga EME. Itinatampok ng kasong ito ang pananagutan ng mga opisyal sa pananalapi ng gobyerno upang sumunod sa mga alituntunin sa paggasta at ang limitasyon ng pagtanggap ng kompensasyon nang higit sa kung ano ang itinakda ng batas.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung nagpakita ba ng malubhang pag-abuso sa kanilang diskresyon ang COA nang ipagbawal nito ang mga Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) ng mga ex officio na miyembro ng Monetary Board (MBM).
    Sino ang mga ex officio na miyembro ng Monetary Board (MBM)? Sila ay mga opisyal ng gobyerno na nagsisilbi sa Monetary Board dahil sa kanilang posisyon sa ibang ahensya ng gobyerno, madalas ay kasama na rin ang mga miyembro ng gabinete.
    Ano ang Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME)? Ito ay mga pondong inilalaan para sa mga gastusing hindi inaasahan na may kinalaman sa pagganap ng mga opisyal ng gobyerno sa kanilang mga tungkulin.
    Bakit ipinagbawal ng COA ang EME ng mga ex officio na MBM? Dahil ang mga ex officio na miyembro ay tumatanggap na ng EME mula sa kanilang pangunahing tanggapan bilang mga miyembro ng Gabinete at ang posisyong ex officio ay hindi dapat magbigay ng karagdagang kompensasyon maliban sa kung ano ang nakalaan sa GAA.
    Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa depensa ng mabuting intensyon ng mga opisyal? Sinabi ng Korte na hindi maaaring gamitin ang depensa ng mabuting intensyon dahil bilang mga miyembro ng Monetary Board, dapat nilang protektahan ang interes ng Bangko Sentral at dapat nilang malaman na ang mga ex officio na miyembro ay tumatanggap na ng parehong allowance.
    Ano ang epekto ng desisyon na ito sa mga opisyal ng gobyerno na nagsisilbi sa mga ex officio na kapasidad? Pinapaalala nito na ang mga ex officio na opisyal ay hindi dapat tumanggap ng anumang kompensasyon o allowance na hindi pinahihintulutan ng batas, at kailangan nilang tiyakin na sumusunod sila sa mga legal na limitasyon sa pagtanggap ng kompensasyon.
    Ano ang implikasyon ng pagkabigo na sundin ang batas at mga regulasyon tungkol sa mga allowance? Ang mga opisyal na nabigo na sundin ang batas ay maaaring maging personal na mananagot para sa pagbabayad ng mga disallowed na pagbabayad.
    May pananagutan ba si Petisyuner Favila sa kaso? Oo, dahil sa kanyang pagtanggap ng mga allowance noong siya ay ex officio na miyembro ng Board, batay na rin sa kaalaman niya bilang miyembro ng gabinete.

    Ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagpapatibay sa kahalagahan ng pagsunod sa mga legal na limitasyon sa pagtanggap ng kompensasyon at nagtatakda ng mas mataas na pamantayan ng integridad at pagganap sa sektor ng pagbabangko. Dapat tiyakin ng mga opisyal ng gobyerno na sinusunod nila ang mga batas at regulasyon upang maiwasan ang personal na pananagutan.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: Tetangco, Jr. v. COA, G.R. No. 215061, June 06, 2017

  • Limitasyon sa mga Benepisyo ng Komisyon ng SSS: Pagsusuri sa Kapangyarihan at Pananagutan

    Ipinasiya ng Korte Suprema na limitado lamang ang mga benepisyong maaaring matanggap ng mga miyembro ng Social Security Commission (SSC) sa mga nakasaad sa Social Security Law (SS Law). Ibinasura ng Korte ang pagbibigay ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME), medical benefits, rice allowance, at provident fund dahil hindi ito kasama sa mga benepisyong itinatakda ng batas. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa batas pagdating sa paggamit ng pondo ng SSS, na dapat gamitin para sa kapakanan ng mga manggagawa at empleyado sa pribadong sektor.

    Nasaan ang Hangganan? Pagtatakda ng mga Limitasyon sa Kapangyarihan ng SSC

    Sa kasong Social Security System vs. Commission on Audit, kinuwestiyon kung may karapatan ba ang mga miyembro ng SSC na tumanggap ng EME, medical benefit, rice allowance, at provident fund, maliban sa mga benepisyong nakasaad sa Seksiyon 3(a) ng Social Security Law (SS Law). Iginiit ng SSS na may kapangyarihan silang magbigay ng karagdagang benepisyo dahil sa kanilang fiscal autonomy at pagiging exempted sa Salary Standardization Law (SSL). Ngunit, hindi sumang-ayon ang Commission on Audit (COA), na sinasabing ang mga benepisyong maaaring matanggap ng mga miyembro ng SSC ay limitado lamang sa mga nakasaad sa batas.

    Sinuri ng Korte Suprema ang mga probisyon ng SS Law at ang katangian ng mga pondo ng SSS. Ayon sa Korte, ang pondo ng SSS ay iniingatan lamang bilang tiwala para sa kapakanan ng mga manggagawa at empleyado sa pribadong sektor. Kaya naman, ang kapangyarihan ng SSC na maglaan ng pondo para sa sahod at benepisyo ng mga opisyal at empleyado nito ay hindi absolute. Kailangang makatwiran ang mga sahod at benepisyo upang matiyak na ang pondo ay nakalaan sa pangunahing layunin nito.

    Ayon sa Seksiyon 3(a) ng SS Law, ang mga miyembro ng SSC ay maaaring tumanggap ng per diem sa bawat pagpupulong na dinaluhan, ngunit hindi lalagpas sa P10,000 kada buwan; per diem para sa mga miyembrong humaharap at sumusuri sa mga kaso, ngunit hindi lalagpas sa P15,000 kada buwan; at makatwirang transportation at representation allowances (RATA), ngunit hindi lalagpas sa P10,000 kada buwan. Inapela ng SSS ang COA Circular No. 2006-001 na ang GAA ay aplikable lamang sa mga GOCCs na ang awtoridad na magbigay ng EME ay nagmula lamang sa GAA, pero ibinasura ito ng COA dahil kahit nagmula sa sarili nilang charter ang awtoridad na magbigay nito, hindi dapat lalampas sa limitasyon. Dahil dito, mahalaga na suriin ang mga benepisyong nakasaad sa batas upang malaman kung makatwiran ba ang pagbibigay ng karagdagang benepisyo.

    Inisa-isa ng Korte Suprema ang mga deliberasyon ng komite sa Kongreso upang malaman ang layunin ng Seksiyon 3(a) ng SS Law. Lumabas na ang layunin nito ay magbigay ng makatwirang kompensasyon sa mga miyembro ng SSC. Nais ng Kongreso na itakda ang mga tiyak na benepisyo upang hindi na kailangang gumawa pa ng batas para magbigay ng karagdagang benepisyo. Samakatuwid, binigyang-diin na dapat sundin ang prinsipyo ng expressio unius est exclusio alterius, na ang pagbanggit ng isang bagay ay nangangahulugang hindi kasama ang iba.

    Hindi rin kinatigan ng Korte Suprema ang argumento ng SSS na ang kanilang fiscal autonomy at pagiging exempted sa SSL ay nagbibigay sa kanila ng kapangyarihang magbigay ng karagdagang benepisyo. Ipinaliwanag ng Korte na dapat bigyang-kahulugan ang Seksiyon 3(c) at 25 ng SS Law na ang SSC ay maaari lamang magtakda ng kompensasyon, benepisyo, at allowance ng mga empleyado ng SSS sa loob ng limitasyong itinakda ng SS Law. Wala sa mga probisyong ito ang nagpapahintulot sa SSS na magbigay ng karagdagang benepisyo sa mga miyembro nito.

    Bagama’t ibinasura ang pagbibigay ng mga benepisyo, sinabi ng Korte na ang mga opisyal ng SSS na nag-apruba nito ay hindi kailangang magbayad dahil sa good faith. Naniniwala ang Korte na wala pang jurisprudence o ruling na naglilimita sa mga benepisyong maaaring matanggap ng mga miyembro ng SSC sa mga nakasaad sa Seksiyon 3(a) ng SS Law.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung may karapatan ba ang mga miyembro ng SSC na tumanggap ng mga benepisyo maliban sa mga nakasaad sa Seksiyon 3(a) ng SS Law. Kinuwestiyon ang pagbibigay ng EME, medical benefits, rice allowance, at provident fund.
    Ano ang desisyon ng Korte Suprema? Ipinasiya ng Korte Suprema na limitado lamang ang mga benepisyo ng mga miyembro ng SSC sa mga nakasaad sa Seksiyon 3(a) ng SS Law. Ibinasura ang pagbibigay ng EME at iba pang benepisyo dahil hindi ito kasama sa mga itinakdang benepisyo.
    Bakit mahalaga ang katangian ng pondo ng SSS? Ang pondo ng SSS ay iniingatan bilang tiwala para sa mga manggagawa at empleyado sa pribadong sektor. Dahil dito, dapat tiyakin na makatwiran ang paggamit ng pondo at nakalaan ito sa pangunahing layunin ng SSS.
    Ano ang ibig sabihin ng expressio unius est exclusio alterius? Ito ay prinsipyo na ang pagbanggit ng isang bagay ay nangangahulugang hindi kasama ang iba. Sa kasong ito, dahil tiyak na nakasaad sa batas ang mga benepisyo ng SSC, hindi na maaaring magbigay ng iba pa.
    Ano ang epekto ng desisyong ito sa fiscal autonomy ng SSS? Nililimitahan ng desisyon ang fiscal autonomy ng SSS pagdating sa pagbibigay ng benepisyo sa mga miyembro nito. Dapat sundin ng SSS ang limitasyong itinakda ng SS Law.
    Kailangan bang magbayad ng mga opisyal ng SSS na nag-apruba ng mga benepisyo? Hindi kailangang magbayad dahil sa good faith. Wala pang jurisprudence na nagbabawal sa pagbibigay ng mga benepisyo sa mga miyembro ng SSC.
    May kapangyarihan bang magdagdag ng benepisyo ang SSC? Ayon sa kaso, wala. Ang benepisyo ay dapat nakasaad sa batas o sa pamamagitan ng pag-amyenda ng Kongreso.
    Ano ang epekto ng pagiging exempt ng SSS sa SSL? Hindi ito nangangahulugan na maaaring magbigay ng benepisyo nang walang limitasyon, kundi dapat sundin ang SS Law.

    Ang desisyon ng Korte Suprema ay nagbibigay-diin sa pangangailangan na sundin ang batas pagdating sa paggamit ng pondo ng SSS. Mahalagang tiyakin na ang mga benepisyong ibinibigay ay naaayon sa layunin ng batas at para sa kapakanan ng mga miyembro ng SSS.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: SOCIAL SECURITY SYSTEM VS. COMMISSION ON AUDIT, G.R. No. 210940, September 06, 2016

  • Resibo Kumpara sa Sertipikasyon: Kailangan Ba Talaga ang Resibo Para sa Reimbursement ng Gastos sa Gobyerno?

    n

    Mahalaga ang Resibo: Hindi Sapat ang Sertipikasyon Para sa Reimbursement sa Gobyerno

    n

    G.R. No. 198271, April 01, 2014

    n

    nINTRODUKSYONn

    n

    nNaranasan mo na bang mag-reimburse ng gastos sa iyong trabaho sa gobyerno? Madalas, kailangan natin gumastos muna mula sa sariling bulsa para sa mga official business. Pero para mabawi ang perang ito, kailangan nating magsumite ng mga dokumento. Isang karaniwang tanong ay, sapat na ba ang sertipikasyon na tayo mismo ang gumastos, o kailangan talaga ng resibo? Ito ang sentro ng kaso ng Espinas vs. Commission on Audit (COA). Nais ng mga opisyal ng Local Water Utilities Administration (LWUA) na ma-reimburse ang kanilang extraordinary and miscellaneous expenses (EME) gamit lamang ang sertipikasyon. Ngunit hindi ito pinayagan ng COA. Ang pangunahing tanong dito: tama ba ang COA na hindi tanggapin ang sertipikasyon bilang sapat na dokumento para sa reimbursement?n

    n

    nLEGAL NA KONTEKSTOn

    n

    nSa Pilipinas, ang Commission on Audit (COA) ang may pangunahing responsibilidad na bantayan ang paggastos ng pondo ng gobyerno. Ito ay ayon sa Seksyon 2, Artikulo IX-D ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas, na nagbibigay sa COA ng “eksklusibong awtoridad” na magpasiya sa saklaw ng audit nito at magpalabas ng mga panuntunan sa accounting at auditing. Kasama rito ang pagpigil at pag-disallow ng mga gastusing “irregular, unnecessary, excessive, extravagant, or unconscionable.”n

    n

    nPara masigurong wasto ang paggastos, nagpalabas ang COA ng iba’t ibang circular. Isa na rito ang CoA Circular No. 2006-01, na partikular na tumutukoy sa mga panuntunan sa disbursement ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) sa mga Government-Owned and Controlled Corporations (GOCCs) at Government Financial Institutions (GFIs). Ayon sa circular na ito, para ma-reimburse ang EME, kailangan itong suportahan ng “resibo at/o iba pang dokumento na nagpapatunay ng disbursement.” Ang eksaktong teksto mula sa CoA Circular No. 2006-01 ay:n

    n

    n

    n“claim for reimbursement of such expenses shall be supported by receipts and/or other documents evidencing disbursements.”n

    n

    n

    nDito lumalabas ang problema. Ano ba ang ibig sabihin ng “other documents evidencing disbursements”? Pwede bang isama rito ang sertipikasyon na gawa mismo ng opisyal na nag-claim ng reimbursement? Dati, sa ilalim ng CoA Circular No. 89-300 at Government Accounting and Auditing Manual, Volume I (GAAM – Vol. I), pinapayagan ang sertipikasyon “in lieu thereof” o kapalit ng resibo, lalo na kung mahirap kumuha ng resibo. Ngunit ang CoA Circular No. 2006-01 ay hindi binabanggit ang sertipikasyon bilang alternatibong dokumento.n

    n

    nPAGBUKAS NG KASOn

    n

    nMula Enero hanggang Disyembre 2006, nag-file ng reimbursement claims para sa EME ang mga department manager ng LWUA, kasama na sina Arnaldo Espinas, Lilian Asprer, at Eleanora de Jesus. Ang ginamit nilang suportang dokumento ay sertipikasyon na sila ay gumastos para sa EME. Ayon sa kanila, pasok naman ito sa budget na inaprubahan ng LWUA Board of Trustees at Department of Budget and Management.n

    n

    nNgunit sa audit ng COA, napansin na ang reimbursement claims na nagkakahalaga ng P13,110,998.26 ay sinuportahan lamang ng sertipikasyon, at walang resibo o ibang dokumento na nagpapatunay ng disbursement. Dahil dito, nag-isyu ang COA ng Notice of Disallowance No. 09-001-GF(06) noong July 21, 2009, na nagbabawal sa reimbursement dahil hindi umano sumusunod sa CoA Circular No. 2006-01.n

    n

    nUmapela ang mga opisyal ng LWUA sa COA Cluster Director, at pagkatapos ay sa Commission Proper. Ang pangunahing argumento nila: ang sertipikasyon ay dapat tanggapin bilang “other documents evidencing disbursements,” lalo na dahil dati naman itong pinapayagan. Iginiit din nila na hindi makatarungan ang CoA Circular No. 2006-01 dahil mas mahigpit ito sa GOCCs kumpara sa National Government Agencies (NGAs) na pinapayagan pa rin ang sertipikasyon.n

    n

    nNarito ang ilan sa mga mahahalagang punto sa argumento ng mga petisyoner:

    n

      n

    • Ang sertipikasyon ay dapat ituring na “other documents evidencing disbursements.”
    • n

    • Ang CoA Circular No. 2006-01 ay lumalabag sa equal protection clause dahil mas mahigpit ito sa GOCCs kaysa NGAs.
    • n

    • Ang CoA Circular No. 2006-01 ay hindi nai-publish kaya hindi ito enforceable.
    • n

    n

    nDESISYON NG KORTE SUPREMAn

    n

    nUmakyat ang kaso sa Korte Suprema. Sinuri ng Korte Suprema kung nagkamali ba ang COA sa pag-disallow sa reimbursement claims ng mga opisyal ng LWUA. Ayon sa Korte Suprema, walang grave abuse of discretion ang COA. Tama ang COA na hindi tanggapin ang sertipikasyon bilang sapat na dokumento para sa reimbursement sa ilalim ng CoA Circular No. 2006-01.n

    n

    nNarito ang ilan sa mga mahahalagang rason ng Korte Suprema:

    n

      n

    1. Ang “other documents” ay dapat “evidencing disbursements.” Ayon sa diksyunaryo, ang “disbursement” ay nangangahulugang “to pay out.” Ang sertipikasyon ay hindi nagpapatunay na may pagbabayad na nangyari. Sinasabi lang nito na gumastos ang opisyal, pero walang patunay na talagang may binayaran. Sabi ng Korte Suprema: “However, an examination of the sample ‘certification’ attached to the petition does not, by any means, fit this description. The signatory therein merely certifies that he/she has spent, within a particular month, a certain amount for meetings, seminars, conferences, official entertainment, public relations, and the like…”
    2. n

    3. Magkaiba ang panuntunan para sa NGAs at GOCCs. Ang CoA Circular No. 89-300 at GAAM – Vol. I na pinapayagan ang sertipikasyon ay para lamang sa NGAs, hindi sa GOCCs. Ang CoA Circular No. 2006-01 ay partikular na ginawa para sa GOCCs at GFIs. May makatwirang dahilan para magkaiba ang panuntunan dahil ang budget ng NGAs ay galing sa General Appropriations Act (GAA) na aprubado ng Kongreso, samantalang ang budget ng GOCCs ay aprubado ng sarili nilang board. Kaya mas mahigpit ang COA sa GOCCs para maiwasan ang maling paggastos. Ayon sa Korte Suprema: “Based on the foregoing, it is readily apparent that petitioners’ reliance on Section 397 of GAAM – Vol. I and Item III(4) of CoA Circular No. 89-300 was improper…”
    4. n

    5. Hindi lumalabag sa equal protection clause. May substantial distinction sa pagitan ng NGAs at GOCCs kaya makatwiran na magkaroon ng magkaibang panuntunan. Ang layunin ng CoA Circular No. 2006-01 ay para mas mahigpit na masubaybayan ang paggastos ng GOCCs.
    6. n

    n

    nPRAKTIKAL NA ARALn

    n

    nAno ang ibig sabihin ng desisyon na ito para sa atin? Una, napakahalaga ng resibo. Kung ikaw ay nagtatrabaho sa gobyerno, lalo na sa GOCC o GFI, at kailangan mong mag-reimburse ng gastos, siguraduhing mayroon kang resibo o iba pang dokumento na nagpapatunay na talagang may pagbabayad na nangyari. Hindi sapat ang sertipikasyon mo lamang. Pangalawa, dapat nating alamin at sundin ang mga panuntunan ng COA, lalo na ang mga circular na partikular na para sa ating ahensya. Hindi porke dati pinapayagan ang isang bagay ay pwede na rin ngayon.n

    n

    nMGA MAHAHALAGANG ARALn

    n

      n

    • Resibo ang Kailangan: Para sa reimbursement ng EME sa GOCCs at GFIs, resibo o iba pang dokumento na nagpapatunay ng disbursement ang kailangan, hindi sapat ang sertipikasyon lamang.
    • n

    • Sundin ang CoA Circular No. 2006-01: Ang circular na ito ang partikular na panuntunan para sa EME reimbursement sa GOCCs at GFIs.
    • n

    • Alamin ang Panuntunan para sa Ahensya Mo: Magkaiba ang panuntunan para sa NGAs at GOCCs/GFIs. Alamin kung ano ang applicable sa iyong ahensya.
    • n

    • Importante ang Dokumentasyon: Laging magtago ng resibo at iba pang dokumento para sa lahat ng official expenses.
    • n

    n

    nMGA KARANIWANG TANONG (FAQ)n

    n

    nTanong 1: Ano ang ibig sabihin ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME)?n

    n

    nSagot: Ito ay mga gastusin na hindi karaniwan at iba-iba, na kinakailangan para sa operasyon ng isang ahensya ng gobyerno. Kasama rito ang gastos para sa official entertainment, seminars, conferences, at iba pa.n

    n

    nTanong 2: Kung walang resibo, wala na bang chance ma-reimburse?n

    n

    nSagot: Ayon sa CoA Circular No. 2006-01, kailangan ng “resibo at/o other documents evidencing disbursements.” Kung talagang walang resibo, dapat may iba pang dokumento na malinaw na nagpapatunay na may pagbabayad na nangyari. Ngunit mas mabuti pa rin kung may resibo.n

    n

    nTanong 3: Paano kung nawala ang resibo?n

    n

    nSagot: Mas mahirap ito. Subukang kumuha ng duplicate copy mula sa pinagbilhan. Kung hindi talaga posible, kumonsulta sa accounting department ng inyong ahensya kung ano ang pwedeng gawin na alternatibong dokumento.n

    n

    nTanong 4: Pareho lang ba ang panuntunan sa reimbursement sa lahat ng ahensya ng gobyerno?n

    n

    nSagot: Hindi. Magkaiba ang panuntunan para sa NGAs at GOCCs/GFIs. Kaya mahalagang alamin kung ano ang panuntunan na applicable sa iyong ahensya.n

    n

    nTanong 5: Saan makikita ang CoA Circular No. 2006-01?n

    n

    nSagot: Maaaring mag-search online sa website ng COA o kaya ay magtanong sa inyong accounting department.n

    n

    n
    May katanungan ka ba tungkol sa reimbursement at panuntunan ng COA? Ang ASG Law ay eksperto sa mga usaping legal patungkol sa gobyerno at regulasyon. Para sa konsultasyon, maaari kang makipag-ugnayan sa amin sa pamamagitan ng email: hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito.n

    nn


    n n
    Source: Supreme Court E-Libraryn
    This page was dynamically generatedn
    by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)
    nn

  • Pananagutan ng Opisyal ng Gobyerno sa Maling Paggastos ng Pondo ng Bayan: Isang Pag-aaral ng Kaso ng TESDA vs. COA

    Huwag Basta-basta Pumirma: Pananagutan ng Opisyal sa Pag-apruba ng Maling Gastusin

    G.R. No. 204869, March 11, 2014

    nn

    nINTRODUKSYONn

    n

    nAraw-araw, maraming Pilipino ang umaasa sa maayos na serbisyo mula sa gobyerno. Pero paano kung ang pondong dapat sana’y nakalaan para sa serbisyong ito ay napupunta sa maling kamay o hindi awtorisadong gastusin? Ito ang sentro ng kaso ng Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) laban sa Commission on Audit (COA). Naitanong dito kung tama bang ipinagbawal ng COA ang pagbabayad ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) sa mga opisyal ng TESDA at kung sino ang mananagot sa pagbabayad na ito.n

    n

    nSa madaling salita, ang kasong ito ay nagtuturo sa atin ng mahalagang aral tungkol sa pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno sa paggastos ng pondo ng bayan. Hindi basta-basta ang pag-apruba sa gastusin, lalo na kung ito ay galing sa kaban ng bayan. Kailangan itong pag-aralan nang mabuti at tiyakin na naaayon sa batas.n

    nn

    nLEGAL NA KONTEKSTO: ANO ANG EME AT GAA?n

    n

    nPara maintindihan ang kasong ito, mahalagang alamin muna natin ang Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) at ang General Appropriations Act (GAA).n

    n

    nAng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) ay pondong nakalaan para sa mga gastusin ng mga opisyal ng gobyerno na hindi karaniwan o hindi inaasahan, pero kinakailangan para sa kanilang trabaho. Kasama rito ang mga gastusin para sa pagdalo sa mga seminar, pagbibigay ng donasyon, o iba pang mga aktibidad na may kaugnayan sa kanilang tungkulin. Ang EME ay pinapayagan lamang sa mga tiyak na opisyal na nakalista sa GAA at sa mga posisyong katumbas ng kanilang ranggo na pinahintulutan ng Department of Budget and Management (DBM). Mayroon ding limitasyon ang halaga ng EME na maaaring gastusin ng bawat opisyal.n

    n

    nAng General Appropriations Act (GAA) naman ay ang batas na naglalaman ng taunang budget ng gobyerno. Dito nakasaad kung magkano ang pondo na nakalaan para sa bawat ahensya at kung saan ito maaaring gastusin. Mahalaga ang GAA dahil dito nakabatay ang lahat ng gastusin ng gobyerno. Walang maaaring gastusin kung walang appropriation na nakasaad sa batas, ayon sa Seksyon 29(1), Artikulo VI ng 1987 Konstitusyon: “No money shall be paid out of the Treasury except in pursuance of an appropriation made by law.”n

    n

    nIbig sabihin, napakahalaga na sundin ang GAA pagdating sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Kung hindi ito susundin, maaaring maparusahan ang mga opisyal na sangkot dito.n

    nn

    nPAGBUKAS NG KASO: TESDA AT ANG DISALLOWANCE NG COAn

    n

    nNagsimula ang lahat nang magsagawa ng post-audit ang COA sa TESDA para sa mga taong 2004 hanggang 2007. Natuklasan ng audit team na nagbayad ang TESDA ng EME nang dalawang beses kada taon sa kanilang mga opisyal. Ang isang bayad ay galing sa General Fund para sa locally-funded projects, at ang isa pa ay galing sa Technical Education and Skills Development Project (TESDP) Fund para sa foreign-assisted projects.n

    n

    nAyon sa COA, lumampas sa limitasyon ang pagbabayad na ito ng EME na nakasaad sa GAA para sa mga taong 2004-2007. Bukod pa rito, ang ilang opisyal na binigyan ng EME ay hindi naman kasama sa listahan ng mga opisyal na awtorisadong tumanggap nito ayon sa GAA. Kaya naman, naglabas ang COA ng Notice of Disallowance No. 08-002-101 (04-06) na nagbabawal sa pagbabayad ng EME na umabot sa P5,498,706.60. Pinanagot din ng COA ang mga approving officer, payees, at accountants sa maling pagbabayad na ito.n

    n

    nHindi naman sumang-ayon ang TESDA sa disallowance ng COA. Nag-apela sila sa COA Cluster Director, at kalaunan sa mismong Commission on Audit en banc, ngunit parehong ibinasura ang kanilang apela. Ayon sa COA, malinaw ang probisyon ng GAA na may limitasyon ang EME at hindi maaaring lumampas dito. Hindi rin daw maaaring maging basehan ang paglalaan ng EME sa TESDP Fund sa GAA para sa FY 2005 para bigyan ng karagdagang EME ang mga opisyal ng TESDA, dahil iyon pa rin naman ang mga opisyal na tumatanggap na ng EME mula sa General Fund. Binigyang-diin ng COA na ang pagtatalaga sa mga opisyal ng TESDA bilang project officers ay dagdag na tungkulin lamang at hindi dapat bigyan ng hiwalay na EME.n

    n

    nUmabot ang kaso sa Korte Suprema sa pamamagitan ng Petition for Certiorari. Dito, inilahad ng TESDA ang kanilang argumento na hindi sila lumabag sa batas sa pagbabayad ng EME mula sa parehong General Fund at TESDP Fund. Iginiit din nila na dapat daw ay hindi personal na managot ang mga opisyal ng TESDA sa disallowance dahil de facto officers naman daw sila na kumilos nang may good faith.n

    nn

    nDESISYON NG KORTE SUPREMA: PANANAGUTAN AT GOOD FAITHn

    n

    nPinanigan ng Korte Suprema ang COA. Ayon sa Korte, walang grave abuse of discretion ang COA nang ipagbawal nito ang pagbabayad ng EME sa mga opisyal ng TESDA. Binigyang-diin ng Korte na ang COA ay may mandato na bantayan ang paggastos ng pondo ng gobyerno at pigilan ang mga irregular, unnecessary, excessive, extravagant, o unconscionable expenditures.n

    n

    nSinabi ng Korte na malinaw ang probisyon ng GAA na may limitasyon ang EME at dapat itong sundin. Hindi rin daw tama ang argumento ng TESDA na maaaring magbayad ng karagdagang EME mula sa TESDP Fund. Ayon sa Korte, walang batas na nagpapahintulot dito. Binanggit pa ng Korte ang desisyon sa kasong Yap v. Commission on Audit kung saan sinabi na kailangan ng malinaw na awtoridad mula sa batas para sa anumang gastusin ng gobyerno.n

    n

    n“The GAA provisions are clear that the EME shall not exceed the amounts fixed in the GAA. The GAA provisions are also clear that only the officials named in the GAA, the officers of equivalent rank as may be authorized by the DBM, and the offices under them are entitled to claim EME not exceeding the amount provided in the GAA.”

    n

    nGayunpaman, may bahagyang pagbabago sa desisyon ng COA. Ayon sa Korte Suprema, hindi lahat ng opisyal ng TESDA ay dapat magbayad ng refund. Tanging ang mga Director-General ng TESDA na nag-apruba ng labis o hindi awtorisadong EME ang inutusan ng Korte na mag-refund ng labis na EME na natanggap nila para sa kanilang sarili. Ang ibang opisyal na hindi nag-apruba ng EME ay hindi na kailangang mag-refund dahil kumilos naman daw sila nang may good faith.n

    n

    n“Accordingly, the Director-General’s blatant violation of the clear provisions of the Constitution, the 2004-2007 GAAs and the COA circulars is equivalent to gross negligence amounting to bad faith. He is required to refund the EME he received from the TESDP Fund for himself. As for the TESDA officials who had no participation in the approval of the excessive EME, they acted in good faith since they had no hand in the approval of the unauthorized EME. They also honestly believed that the additional EME were reimbursement for their designation as project officers by the Director-General. Being in good faith, they need not refund the excess EME they received.”

    n

    nPRAKTIKAL NA IMPLIKASYON: ARAL PARA SA MGA OPISYAL NG GOBYERNOn

    n

    nAng kasong TESDA vs. COA ay nagbibigay ng mahalagang aral para sa lahat ng opisyal ng gobyerno. Una, napakahalaga na sundin ang batas at regulasyon pagdating sa paggastos ng pondo ng bayan. Hindi maaaring basta-basta na lamang magdesisyon kung saan at paano gagastusin ang pera ng gobyerno. Kailangan itong nakabatay sa malinaw na awtoridad mula sa batas.n

    n

    nPangalawa, ang good faith ay hindi laging sapat na depensa. Sa kasong ito, tanging ang mga opisyal na nag-apruba ng maling gastusin ang pinanagot ng Korte Suprema. Ito ay dahil sila ang may direktang responsibilidad na tiyakin na tama ang paggastos ng pondo. Kahit pa sabihin na kumilos sila nang may good faith, hindi ito sapat para takpan ang kanilang kapabayaan sa pag-apruba ng maling gastusin.n

    n

    nPangatlo, ang pananagutan sa maling paggastos ng pondo ng gobyerno ay personal. Ibig sabihin, hindi lamang ang ahensya ang mananagot, kundi pati na rin ang mga opisyal na sangkot dito. Kaya naman, kailangan maging maingat at responsable ang bawat opisyal sa paghawak ng pondo ng bayan.n

    nn

    nMGA MAHAHALAGANG ARALn

    n

      n

    • Sumunod sa Batas: Laging tiyakin na ang lahat ng gastusin ng gobyerno ay naaayon sa batas at regulasyon, lalo na sa GAA.
    • n

    • Maging Maingat sa Pag-apruba: Hindi basta-basta ang pag-apruba ng gastusin. Suriin at pag-aralan itong mabuti bago pumirma.
    • n

    • Personal na Pananagutan: Ang pananagutan sa maling paggastos ay personal. Hindi ito maaaring ipasa sa iba o sa ahensya lamang.
    • n

    • Good Faith ay Hindi Laging Depensa: Kahit pa kumilos nang may good faith, kung nagpabaya sa tungkulin, mananagot pa rin.
    • n

    nn

    nMGA KARANIWANG TANONG (FAQ)n

    nn

    nTanong 1: Ano ang ibig sabihin ng “grave abuse of discretion” ng COA?n

    n

    nSagot: Ang “grave abuse of discretion” ay nangangahulugan na ang COA ay kumilos nang walang legal na basehan, lumampas sa kanilang awtoridad, o nagpakita ng kapritso o pagmamalupit sa kanilang desisyon. Sa kasong ito, sinabi ng Korte Suprema na walang “grave abuse of discretion” ang COA.n

    nn

    nTanong 2: Kung ako ay isang opisyal ng gobyerno at nakatanggap ako ng Notice of Disallowance, ano ang dapat kong gawin?n

    n

    nSagot: Kung nakatanggap ka ng Notice of Disallowance, mahalagang kumonsulta agad sa isang abogado. Maaari kang mag-apela sa COA Regional Office, COA en banc, at kalaunan sa Korte Suprema. Mahalaga na maipaliwanag mo nang maayos ang iyong panig at magpakita ng ebidensya na sumusunod ka sa batas.n

    nn

    nTanong 3: Mananagot ba ako kung hindi ko alam na mali ang gastusin na inaprubahan ko?n

    n

    nSagot: Oo, maaaring managot ka pa rin. Bilang opisyal ng gobyerno, inaasahan na alam mo ang mga batas at regulasyon na namamahala sa paggastos ng pondo ng bayan. Ang kawalan ng kaalaman ay hindi laging depensa, lalo na kung may kapabayaan sa iyong tungkulin.n

    nn

    nTanong 4: Paano maiiwasan ang disallowance mula sa COA?n

    n

    nSagot: Para maiwasan ang disallowance, mahalaga na laging sumunod sa batas at regulasyon sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Magkaroon ng maayos na sistema ng pag-apruba at dokumentasyon ng mga gastusin. Kung may duda, kumonsulta agad sa legal counsel o sa COA mismo para magtanong.n

    nn

    nTanong 5: Ano ang papel ng “good faith” sa mga kaso ng disallowance?n

    n

    nSagot: Ang “good faith” ay maaaring maging konsiderasyon sa pagtukoy ng pananagutan sa disallowance. Kung mapatunayan na kumilos ka nang may good faith, maaaring hindi ka personal na managot sa refund. Gayunpaman, hindi ito laging garantiya, lalo na kung may gross negligence o kapabayaan sa iyong tungkulin.n

    nn

    nNaranasan mo na ba ang ganitong problema o may katanungan ka pa tungkol sa pananagutan sa paggastos ng pondo ng gobyerno? Huwag mag-atubiling kumonsulta sa eksperto. Ang ASG Law ay may mga abogado na bihasa sa mga usaping tulad nito. Para sa konsultasyon, maaari kang mag-email sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito.n

    n