Kailan Hindi Dapat Pagsamahin ang Paglilitis sa Kriminal na Kaso: Ang Karapatan sa Mabilis na Paglilitis

G.R. No. 202243, August 07, 2013

INTRODUKSYON

Stuck ka ba sa trapik? Naiinip ka na ba sa sobrang tagal ng proseso ng korte? Sa Pilipinas, may karapatan ka sa mabilis na paglilitis. Pero paano kung ang kaso mo ay gustong pagsamahin sa ibang kaso? Ito ang sentro ng kaso ni Romulo Neri laban sa Sandiganbayan. Si Neri, dating opisyal ng gobyerno, ay kinasuhan kaugnay ng kontrobersyal na NBN-ZTE deal. Gusto ng prosekusyon na pagsamahin ang kaso niya sa kaso ng ibang akusado. Ang tanong: tama ba ito o labag sa karapatan ni Neri?

KONTEKSTONG LEGAL

Sa ilalim ng ating batas, pinapayagan ang pagsasama-sama ng paglilitis ng mga kaso. Ito ay nakasaad sa Seksyon 22, Rule 119 ng Rules of Court: “Sec. 22. Consolidation of trials of related offenses. – Charges for offenses founded on the same facts or forming part of a series of offenses of similar character may be tried jointly at the discretion of the court.” Ibig sabihin, kung ang mga kaso ay magkakaugnay, maaaring pagsamahin ang paglilitis nito para mas mabilis at mas makatipid. Layunin nito na maiwasan ang paulit-ulit na pagdinig ng parehong ebidensya at mapabilis ang pagresolba ng mga kaso. Gayunpaman, hindi ito absolute. May limitasyon at dapat isaalang-alang ang karapatan ng akusado.

Ang karapatan sa mabilis na paglilitis ay isang mahalagang karapatang konstitusyonal. Nakasaad ito sa Seksyon 14(2), Artikulo III ng Konstitusyon ng Pilipinas na nagsasabing: “In all criminal prosecutions, the accused shall… enjoy the right to a speedy… trial…” Ang layunin nito ay protektahan ang akusado mula sa matagal na paghihintay at kawalan ng katiyakan na dulot ng mabagal na proseso ng korte. Hindi dapat isakripisyo ang karapatang ito para lamang sa kaginhawahan o pagtitipid ng gobyerno.

PAGSUSURI NG KASO

Nagsimula ang lahat nang ihain ng Ombudsman ang kasong graft laban kay Romulo Neri at Benjamin Abalos kaugnay ng NBN-ZTE deal. Magkahiwalay ang mga kaso at nai-raffle sa iba’t ibang dibisyon ng Sandiganbayan. Sa kaso ni Neri (SB-10-CRM-0099), nakapagharap na ng anim na testigo ang prosekusyon at malapit na sanang matapos ang paglilitis. Sa kabilang banda, sa kaso ni Abalos (SB-10-CRM-0098), marami pang testigo ang nakatakdang iharap.

Biglang naghain ng mosyon ang prosekusyon na pagsamahin ang kaso ni Neri sa kaso ni Abalos, kasama pa ang iba pang kaso na may kaugnayan sa NBN-ZTE deal. Ang dahilan: para daw makatipid sa gastos at mapabilis ang paglilitis dahil pareho lang naman daw ang transaksyon. Tutol si Neri. Aniya, iba ang isyu at ebidensya sa kaso niya kumpara sa ibang kaso. Dagdag pa niya, maantala lang daw ang kaso niya na malapit nang matapos kung pagsasamahin pa ito sa mas maraming kaso.

Pumabor ang Sandiganbayan Fifth Division sa prosekusyon at inaprubahan ang consolidation. Ngunit may kondisyon: kailangan daw pumayag din ang Fourth Division kung saan naka-raffle ang kaso ni Abalos. Ang Sandiganbayan Fifth Division ay naniniwala na ang pagsasama ay makakatipid ng gastos sa gobyerno at makakaiwas sa maraming kaso, binanggit pa nila ang kaso ng Domdom v. Sandiganbayan bilang basehan.

Umapela si Neri, ngunit hindi siya pinakinggan. Kaya naman, umakyat siya sa Korte Suprema.

Ang Korte Suprema ay bumaliktad sa desisyon ng Sandiganbayan Fifth Division. Bagamat technically moot na ang isyu dahil hindi pumayag ang Fourth Division na pagsamahin ang mga kaso, pinili pa rin ng Korte Suprema na resolbahin ang isyu dahil mahalaga ito at maaaring maulit pa sa ibang kaso. Binigyang-diin ng Korte Suprema na bagamat pinapayagan ang consolidation, hindi ito dapat makasagabal sa karapatan ng akusado sa mabilis na paglilitis. Sabi ng Korte Suprema:

“Consolidation should, however. be denied if it subverts any of the aims of consolidation. And Dacanay and People v. Sandiganbayan are one in saying, albeit implicitly, that ordering consolidation-likely to delay the resolution of one of the cases, expose a patty to the rigors of a lengthy litigation and in the process undermine the accused’s right to speedy disposition of cases–constitutes grave abuse of discretion.”

Ipinaliwanag pa ng Korte Suprema na magkaiba ang mga paratang at ebidensya sa kaso ni Neri at ni Abalos. Bagamat parehong may kaugnayan sa NBN-ZTE deal, iba ang mga specific acts na ibinibintang sa kanila. Mas maraming testigo din ang nakalista sa kaso ni Abalos kumpara kay Neri. Kung pagsasamahin pa ang mga kaso, mas lalo lang daw maantala ang kaso ni Neri na malapit nang matapos. Dagdag pa rito, si Neri mismo ang testigo laban kay Abalos sa hiwalay na kaso. Absurdo daw na pagsamahin pa ang mga ito.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

Ang desisyon na ito ng Korte Suprema ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng karapatan sa mabilis na paglilitis. Hindi porke’t makakatipid ang gobyerno o mapapadali ang proseso ay basta na lamang ipagsasawalang-bahala ang karapatan ng akusado. Mahalaga na balansehin ang layunin ng consolidation sa karapatan ng akusado sa mabilis at patas na paglilitis.

Para sa mga abogado at litigante, ang kasong ito ay nagpapaalala na dapat tutulan ang consolidation kung makakasama ito sa kliyente, lalo na kung maantala ang paglilitis ng kaso. Dapat ipaglaban ang karapatan sa mabilis na paglilitis at ipakita sa korte na ang consolidation ay hindi makakatulong kundi makakasama pa.

Mahahalagang Aral:

• Hindi automatic ang consolidation. Bagamat pinapayagan, hindi ito dapat ipilit kung makakasama sa karapatan ng akusado.
• Pahalagahan ang mabilis na paglilitis. Mas importante ang karapatan na ito kaysa sa kaginhawahan o pagtitipid ng gobyerno.
• Iba-iba ang kaso, iba-iba ang ebidensya. Kahit magkaugnay ang mga kaso, hindi laging nararapat ang consolidation kung iba naman ang mga isyu at ebidensya.
• Konsultahin ang abogado. Kung humaharap sa kasong kriminal at gustong ipagsama ang kaso mo sa iba, kumonsulta agad sa abogado para maprotektahan ang iyong karapatan.

MGA KARANIWANG TANONG (FAQ)

Tanong 1: Ano ang consolidation ng mga kaso?
Sagot: Ito ay ang pagsasama-sama ng paglilitis ng dalawa o higit pang kaso na may magkakaugnay na isyu o transaksyon. Layunin nito na mapabilis at mapatipid ang proseso ng korte.

Tanong 2: Kailan pinapayagan ang consolidation ng mga kasong kriminal?
Sagot: Pinapayagan ito kung ang mga kaso ay nakabatay sa parehong mga pangyayari o bahagi ng magkakasunod na krimen na magkakatulad ang karakter.

Tanong 3: Ano ang karapatan sa mabilis na paglilitis?
Sagot: Ito ay ang karapatan ng akusado na malitis ang kanyang kaso sa loob ng makatuwirang panahon, nang walang labis na pagkaantala.

Tanong 4: Bakit mahalaga ang karapatan sa mabilis na paglilitis?
Sagot: Pinoprotektahan nito ang akusado mula sa matagal na paghihintay, kawalan ng katiyakan, at posibleng pang-aabuso ng sistema ng hustisya.

Tanong 5: Sa kasong Neri, bakit hindi pinayagan ang consolidation?
Sagot: Dahil nakita ng Korte Suprema na ang consolidation ay magdudulot ng pagkaantala sa kaso ni Neri, na malapit nang matapos. Bukod pa rito, magkaiba ang mga ebidensya at testigo sa kaso ni Neri at sa ibang kaso.

Tanong 6: Ano ang epekto ng desisyong ito sa ibang kaso?
Sagot: Nagbibigay ito ng gabay sa mga korte na dapat balansehin ang layunin ng consolidation sa karapatan ng akusado sa mabilis na paglilitis. Hindi dapat basta na lamang aprubahan ang consolidation kung makakasama ito sa karapatan ng akusado.

Tanong 7: Ano ang dapat gawin kung gustong ipagsama ang kaso mo sa ibang kaso?
Sagot: Kumonsulta agad sa abogado para malaman ang iyong mga karapatan at maprotektahan ang iyong interes.

Eksperto ang ASG Law sa mga usaping kriminal at karapatang pantao. Kung may katanungan ka tungkol sa consolidation ng mga kaso o karapatan sa mabilis na paglilitis, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Magpadala ng email sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito para sa konsultasyon. Handa kaming tumulong sa iyo.