MECO: Pribadong Organisasyon, Pondo Publiko – Ang Saklaw ng Audit ng COA

G.R. No. 193462, February 04, 2014

INTRODUKSYON

Nangyayari ba sa inyo na nagtataka kung saan napupunta ang buwis natin? Mahalagang malaman natin na may ahensya ng gobyerno na nagbabantay sa paggastos ng pondo ng bayan. Ito ang Commission on Audit o COA. Pero paano kung ang isang organisasyon ay hindi direktang ahensya ng gobyerno, pero humahawak ng pondo na may kaugnayan sa gobyerno? Dito pumapasok ang kaso ng Dennis A.B. Funa vs. Manila Economic and Cultural Office (MECO) at Commission on Audit. Ang sentrong tanong dito: May kapangyarihan ba ang COA na busisiin ang pananalapi ng MECO, isang pribadong korporasyon na nangangalaga sa relasyon natin sa Taiwan?

KONTEKSTONG LEGAL: ANO ANG GOCC AT SINO ANG DAPAT I-AUDIT NG COA?

Para maintindihan ang kasong ito, kailangan nating alamin kung sino ba ang sakop ng audit ng COA. Ayon sa ating Konstitusyon, Artikulo IX-D, Seksyon 2(1), ang COA ay may mandato na suriin at busisiin ang pananalapi ng:

• Gobyerno, mga sangay, ahensya, at instrumentalidad nito
• Government-Owned or Controlled Corporations (GOCCs) na may sariling charter
• GOCCs na walang sariling charter
• Mga constitutional bodies, komisyon, at opisina na may fiscal autonomy
• Mga non-governmental entities na tumatanggap ng subsidy o equity mula sa gobyerno

Ang GOCC o Government-Owned or Controlled Corporation ay isang korporasyon, stock man o non-stock, na itinatag para gampanan ang tungkulin na may kinalaman sa pangangailangan ng publiko, at pagmamay-ari ng gobyerno. Kung stock corporation, dapat pagmamay-ari ng gobyerno ang at least 51% ng capital stock nito. Kung non-stock, kailangan may kontrol ang gobyerno dito. Ayon sa Korte Suprema sa kasong ito, para matawag na GOCC ang isang entidad, kailangan taglayin nito ang tatlong katangian: (1) organisado bilang stock o non-stock corporation; (2) may tungkuling pampubliko; at (3) pagmamay-ari o kontrolado ng gobyerno.

Mahalaga ring tandaan ang visitorial authority ng COA sa mga non-governmental entities. Ayon sa Presidential Decree No. 1445 o State Audit Code of the Philippines, may kapangyarihan ang COA na bisitahin at suriin ang mga non-governmental entities na: (1) subsidized ng gobyerno; (2) kinakailangang magbayad ng levy o government share; (3) nakatanggap ng counterpart funds mula sa gobyerno; at (4) bahagyang pinondohan ng donasyon sa pamamagitan ng gobyerno. Pero ang audit na ito ay limitado lamang sa pondo na nagmula sa gobyerno.

PAGLALATAG NG KASO: FUNA VS. MECO

Si Dennis Funa, isang taxpayer at concerned citizen, ay humiling sa COA na i-audit ang MECO. Naniniwala siya na ang MECO ay isang GOCC dahil ginagampanan nito ang mga tungkulin na katulad ng embahada o konsulado, kontrolado umano ito ng gobyerno dahil ang Presidente ang nagtatalaga ng mga direktor nito, at nasa ilalim ito ng superbisyon ng Department of Trade and Industry (DTI).

Tumanggi ang COA na i-audit ang MECO noong una, dahil hindi umano ito GOCC. Kaya naman, naghain si Funa ng petisyon for mandamus sa Korte Suprema para pilitin ang COA na i-audit ang MECO, at pilitin ang MECO na sumailalim sa audit.

Depensa naman ng MECO, hindi sila GOCC kundi isang pribadong korporasyon na rehistrado sa Securities and Exchange Commission (SEC). Pribado rin umano ang kanilang pondo at hindi sila kontrolado ng gobyerno. Dagdag pa nila, ang pagiging GOCC nila ay maaaring makasama sa relasyon natin sa China dahil sa “One China Policy.”

Ang COA naman, kahit sinasabing hindi GOCC ang MECO, pumayag na magsagawa ng audit limitado lamang sa “verification fees” na kinokolekta ng MECO para sa Department of Labor and Employment (DOLE).

Sa Korte Suprema, ang mga pangunahing isyu ay:

• Moot na ba ang kaso dahil pumayag na ang COA na mag-audit?
• May legal standing ba si Funa na maghain ng kaso?
• GOCC ba o government instrumentality ang MECO?
• Sakop ba ng audit jurisdiction ng COA ang MECO?

Nagdesisyon ang Korte Suprema na hindi moot ang kaso dahil may importanteng isyu na kailangang resolbahin. Binigyang diin din na may legal standing si Funa bilang concerned citizen dahil isyu ng pampublikong interes ang kaso. Tungkol naman sa MECO, sinabi ng Korte Suprema na hindi ito GOCC o government instrumentality. Paliwanag ng Korte:

“The MECO is not a GOCC or government instrumentality. It is a sui generis private entity especially entrusted by the government with the facilitation of unofficial relations with the people in Taiwan without jeopardizing the country’s faithful commitment to the One China policy of the PROC. However, despite its non-governmental character, the MECO handles government funds in the form of the “verification fees” it collects on behalf of the DOLE and the “consular fees” it collects under Section 2(6) of EO No. 15, s. 2001. Hence, under existing laws, the accounts of the MECO pertaining to its collection of such “verification fees” and “consular fees” should be audited by the COA.”

Ibig sabihin, kahit pribadong organisasyon ang MECO, sakop pa rin ng audit ng COA ang pananalapi nito pagdating sa “verification fees” para sa DOLE at “consular fees” na kinokolekta nito. Ayon pa sa Korte:

“Tersely put, the 27 February 2008 Memorandum of Agreement between the DOLE and the MECO and Section 2(6) of EO No. 15, s. 2001, vis-à-vis, respectively, the “verification fees” and the “consular fees,” grant and at the same time limit the authority of the MECO to collect such fees. That grant and limit require the audit by the COA of the collections thereby generated.”

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON: PRIBADO KA MAN, MAY PANANAGUTAN KA PA RIN SA PONDO NG GOBYERNO

Ang desisyon sa kasong Funa vs. MECO ay nagpapakita na hindi porke pribadong organisasyon ka, ligtas ka na sa audit ng COA. Kung humahawak ka ng pondo na may kaugnayan sa gobyerno, kahit hindi ka GOCC, maaaring saklawin ka pa rin ng kapangyarihan ng COA pagdating sa mga pondong ito. Mahalaga ito lalo na sa mga non-governmental organizations (NGOs), foundations, at iba pang pribadong grupo na nakikipag-ugnayan sa gobyerno at tumatanggap o humahawak ng pondo na may government share.

Mahahalagang Leksyon:

• Hindi lahat ng entidad na humahawak ng pondo ng publiko ay GOCC. Pwedeng pribadong organisasyon ka pero may pananagutan ka pa rin sa paggamit ng pondo na may government share.
• Limitado ang audit ng COA sa non-governmental entities. Ang audit ay limitado lamang sa pondong nagmula sa gobyerno o may government share. Hindi sakop ang buong operasyon ng pribadong organisasyon.
• Mahalaga ang transparency at accountability. Kahit pribado kang organisasyon, kung humahawak ka ng pondo ng publiko, mahalaga na maging transparent at accountable ka sa paggamit nito.

FREQUENTLY ASKED QUESTIONS (FAQs)

1. Ano ang ibig sabihin ng