Aksyon Pauliana: Hindi Maaaring Gamitin Hangga’t Hindi Nauubos ang Ibang Legal na Paraan para Maningil

G.R. No. 191178, March 13, 2013

INTRODUKSYON

Sa mundo ng pagnenegosyo at pagpapautang, hindi maiiwasan ang mga pagkakataon kung saan ang isang umuutang ay nagtatangkang ilipat ang kanyang mga ari-arian sa iba upang takasan ang kanyang obligasyon. Ito ang madalas na nagiging sanhi ng pagkakabangga ng mga karapatan ng nagpautang at ng mga nakatanggap ng ari-arian. Sa kasong ito, tatalakayin natin ang isang mahalagang aral mula sa Korte Suprema tungkol sa kung kailan maaaring gamitin ang aksyong accion pauliana, isang legal na hakbang upang mapawalang-bisa ang mga donasyon o paglilipat ng ari-arian na ginawa para iwasan ang pagbabayad ng utang.

Ang kasong Anchor Savings Bank vs. Furigay ay naglalahad ng sitwasyon kung saan ang isang banko (Anchor Savings Bank) ay nagsampa ng kaso upang mapawalang-bisa ang donasyon ng mag-asawang Furigay sa kanilang mga anak. Ang pangunahing tanong dito ay kung tama ba ang ginawang aksyon ng banko, lalo na’t hindi pa nito lubusang nagagamit ang iba pang legal na paraan upang maningil sa mag-asawa.

LEGAL NA KONTEKSTO

Ang accion pauliana ay isang uri ng aksyon na nakasaad sa ating Civil Code, partikular sa Artikulo 1383. Ayon dito, ang aksyon para sa rescission ay subsidiary lamang. Ibig sabihin, hindi ito maaaring gamitin maliban na lamang kung wala nang ibang legal na paraan ang partido na nagdurusa upang mabayaran ang kanyang pinsala. Mahalaga itong tandaan: “Ang aksyon para sa rescission ay subsidiary; hindi ito maaaring gamitin maliban na lamang kung wala nang ibang legal na paraan ang partido na nagdurusa upang mabayaran ang kanyang pinsala.”

Nililinaw pa ito sa Artikulo 1177 ng Civil Code na nagsasaad na ang mga nagpautang, pagkatapos maubos ang mga ari-arian ng umutang upang mabayaran ang kanilang utang, ay maaari pang gamitin ang lahat ng karapatan at aksyon ng umutang para sa parehong layunin. Kabilang dito ang pagkuwestiyon sa mga aksyon ng umutang na ginawa upang dayain sila.

Upang maging matagumpay ang isang accion pauliana, kailangang mapatunayan ang limang elemento. Una, dapat mayroon nang utang ang naghahabol bago pa man ginawa ang paglilipat, kahit pa hindi pa ito bayaran kaagad. Pangalawa, dapat may kasunod na kontrata kung saan inilipat ng umutang ang kanyang ari-arian sa ibang tao. Pangatlo, dapat wala nang ibang legal na paraan ang nagpautang upang mabayaran ang kanyang utang maliban sa pagpapawalang-bisa ng paglilipat. Pang-apat, dapat may panloloko sa ginawang paglilipat. At panglima, kung ang ikatlong partido na nakatanggap ng ari-arian ay nakakuha nito sa pamamagitan ng pagbili (onerous title), dapat kasabwat ito sa panloloko.

Sa madaling salita, bago ka makapagsampa ng accion pauliana, dapat mo munang subukan ang lahat ng iba pang paraan para maningil. Halimbawa, dapat mo munang subukang ipa-execute ang judgment sa ibang ari-arian ng umutang. Kung wala nang ibang ari-arian o hindi sapat ang mga ito, saka pa lamang papasok ang accion pauliana bilang huling baraha.

PAGBUBUOD NG KASO

Nagsimula ang lahat noong 1999 nang pautangin ng Anchor Savings Bank (ASB) ang Ciudad Transport Services, Inc. (CTS) at ang mag-asawang Furigay. Hindi nakabayad ang mga umutang kaya nagsampa ng kaso ang ASB para maningil ng pera at humingi ng replevin (aksyon para mabawi ang pag-aari). Habang nakabinbin ang kaso, ginawa ng mag-asawang Furigay ang donasyon ng kanilang mga ari-arian sa kanilang mga anak.

Noong 2003, nanalo ang ASB sa unang kaso at iniutos ng korte na bayaran ng CTS at mag-asawang Furigay ang mahigit P8.6 milyon, kasama ang interes, penalty, danyos, at attorney’s fees. Ngunit, dahil nga naidonasyon na ang mga ari-arian, walang ibang mapaningil ang ASB.

Kaya naman, nagsampa ng ikalawang kaso ang ASB, ito na nga ang accion pauliana, sa Alaminos, Pangasinan kung saan nakarehistro ang mga ari-arian. Ang sabi ng ASB, ginawa ang donasyon para sila maloko at hindi makasingil. Humiling naman ang mga Furigay na ibasura ang kaso dahil daw hindi sila nasampahan ng summons nang tama at hindi rin daw tama ang binayad na docket fees.

Ibinasura ng Regional Trial Court (RTC) ang unang motion to dismiss, pero nang mag-motion for reconsideration ang mga Furigay, binawi ng RTC ang desisyon nito at ibinasura na nga ang kaso. Ang dahilan ng RTC: hindi raw nagbayad ang ASB ng tamang docket fees at preskripsyon na raw ang kaso. Ayon sa RTC, apat na taon lang ang palugit para magsampa ng accion pauliana mula nang marehistro ang donasyon, at lampas na raw ang ASB dahil 2001 narehistro at 2005 lang nagsampa ng kaso.

Umapela ang ASB sa Court of Appeals (CA). Sumang-ayon ang CA na mali ang RTC sa isyu ng docket fees, pero tama raw na ibinasura ang kaso. Pero hindi dahil sa preskripsyon. Ang sabi ng CA, premature pa ang accion pauliana dahil hindi pa raw napatunayan ng ASB na naubos na nito ang lahat ng legal na paraan para maningil. Hindi raw sapat na nag-skip tracing lang ang ASB para hanapin ang ari-arian ng mga Furigay. Kailangan daw sheriff ang mismong magpapatunay na walang nang ibang ari-arian.

Hindi rin nagtagumpay ang motion for reconsideration ng ASB sa CA, kaya umakyat na sila sa Korte Suprema. Ang pangunahing argumento ng ASB: hindi raw dapat ibasura agad ang kaso dahil nasa preliminary stage pa lang at dapat daw sa trial pa patunayan kung naubos na ang ibang paraan ng paniningil.

DESISYON NG KORTE SUPREMA

Hindi pumanig ang Korte Suprema sa ASB. Kinatigan nito ang desisyon ng Court of Appeals. Ayon sa Korte Suprema, tama ang CA na premature pa ang accion pauliana. Binigyang-diin ng Korte Suprema ang subsidiary nature ng accion pauliana. Sabi ng Korte Suprema, “Hindi sapat na mayroon kang cause of action. Kailangan isama sa complaint ang sapat na alegasyon ng ultimate facts na bumubuo sa cause of action.” Sa kasong ito, hindi raw na-allege ng ASB sa complaint nito na naubos na nito ang ibang legal na paraan para maningil.

Nagbanggit pa ang Korte Suprema ng kaso ng Khe Hong Cheng vs. Court of Appeals, kung saan sinabi na ang prescriptive period para sa accion pauliana ay nagsisimula hindi mula sa araw ng rehistro ng donasyon, kundi “mula sa araw na malinaw na wala nang ibang legal na paraan kung saan maaaring masiyahan ng nagpautang ang kanyang mga claim.”

Dahil dito, ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon ng ASB at kinumpirma ang desisyon ng Court of Appeals.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

Ang kasong ito ay nagbibigay ng mahalagang leksyon, lalo na sa mga nagpapautang. Hindi sapat na basta may utang at may donasyon na ginawa ang umutang. Bago magsampa ng accion pauliana, kailangang siguraduhin na naubos na ang lahat ng ibang legal na paraan para maningil. Kailangan itong i-allege mismo sa complaint at patunayan sa korte.

Para sa mga negosyo at banko, mahalagang magkaroon ng maayos na proseso sa paniningil. Kung may utang na hindi nababayaran, dapat munang subukan ang lahat ng paraan para maningil, tulad ng demand letters, negotiations, at pagpapa-execute ng judgment sa iba pang ari-arian. Ang accion pauliana ay dapat isipin lamang bilang huling opsyon.

Para naman sa mga indibidwal, lalo na kung ikaw ay pinagkakautangan, mahalagang malaman ang mga legal na hakbang na maaari mong gawin. Kung sakaling madiskubre mo na naglipat ng ari-arian ang umutang para takasan ang kanyang obligasyon, kumonsulta agad sa abogado upang malaman kung ano ang mga tamang hakbang na dapat gawin.

MGA MAHAHALAGANG ARAL

• Ubosin muna ang ibang legal na paraan. Bago magsampa ng accion pauliana, siguraduhing naubos na ang lahat ng ibang remedyo para maningil sa umutang.
• I-allege sa complaint. Sa complaint para sa accion pauliana, i-allege mismo na naubos na ang ibang legal na paraan para maningil.
• Mula sa kapag walang ibang remedyo magsisimula ang preskripsyon. Ang apat na taong prescriptive period para sa accion pauliana ay magsisimula lamang kapag malinaw na wala nang ibang legal na paraan para maningil.

FREQUENTLY ASKED QUESTIONS (FAQs)

Tanong 1: Ano ba ang eksaktong ibig sabihin ng “accion pauliana”?
Sagot: Ang accion pauliana ay isang legal na aksyon na isinasampa ng isang nagpautang upang mapawalang-bisa ang isang kontrata o paglilipat ng ari-arian na ginawa ng umutang para dayain ang nagpautang at hindi makasingil.

Tanong 2: Kailan masasabing “premature” ang pagsasampa ng accion pauliana?
Sagot: Premature ang accion pauliana kung isinampa ito bago pa man naubos ng nagpautang ang lahat ng iba pang legal na paraan para maningil sa umutang. Kailangan munang subukan ang lahat ng remedyo, tulad ng pagpapa-execute ng judgment sa ibang ari-arian, bago magsampa ng accion pauliana.

Tanong 3: Ano ang mga dapat patunayan para manalo sa accion pauliana?
Sagot: Kailangang patunayan ang limang elemento: (1) may utang na bago pa ang paglilipat, (2) may kasunod na kontrata ng paglilipat, (3) walang ibang remedyo maliban sa rescission, (4) may panloloko, at (5) kung onerous title, may sabwatan ang ikatlong partido.

Tanong 4: Paano malalaman kung naubos na ang ibang legal na paraan para maningil?
Sagot: Karaniwang nangangailangan ito ng writ of execution na ipinapatupad ng sheriff. Ang report ng sheriff na nagpapatunay na walang nang ibang ari-arian ang umutang na maaaring ipaningil ay mahalagang ebidensya.

Tanong 5: Kung narehistro na ang donasyon, ibig bang sabihin ay alam na agad ng lahat ang tungkol dito at nagsisimula na ang preskripsyon?
Sagot: Hindi. Kahit narehistro na ang donasyon, hindi pa agad magsisimula ang prescriptive period para sa accion pauliana. Magsisimula lamang ito kapag malinaw na wala nang ibang legal na paraan para maningil, hindi mula sa araw ng rehistro.

Tanong 6: Ano ang mangyayari kung premature ang accion pauliana?
Sagot: Ibabasura ng korte ang kaso dahil wala pang cause of action. Kailangan munang maghintay na maubos ang ibang legal na paraan para maningil bago muling magsampa ng accion pauliana.

Eksperto ang ASG Law sa mga usaping tulad nito. Kung kayo ay may katanungan o nangangailangan ng legal na konsultasyon tungkol sa accion pauliana o iba pang usaping legal sa paniningil ng utang, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Magpadala ng email sa hello@asglawpartners.com o mag-contact dito.