ASG Law

Tag: Reimbursement

  • Kapag Alam ng May-ari: Pagpapabuti sa Lupa na May Pag-apruba, Nagbubunga ng Karapatan sa Bayad

    Sa desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito, pinagtibay na kung ang isang tao ay nagtayo ng istruktura sa lupa ng iba nang may pahintulot at kaalaman ang may-ari, ang nagtayo ay may karapatang mabayaran para sa mga naging pagpapabuti. Ito ay kahit na alam ng nagtayo na hindi sa kanya ang lupa. Ibinabalik ng kasong ito ang usapin sa mababang korte upang malaman ang halaga ng mga pagpapabuti, at kung paano ito babayaran ng may-ari ng lupa.

    Kung Kailan Pumayag ang Kapatid: Ang Usapin ng Reimbursement para sa Bahay na Itinayo sa Lupa ng Iba

    Ang kasong ito ay nagsimula sa isang demanda ng unlawful detainer na isinampa ni Marilyn laban sa kanyang kapatid na si Onesimo, dahil inookupahan ni Onesimo ang kanyang lupa nang walang bayad. Sinabi ni Marilyn na siya ang rehistradong may-ari ng lupa sa Bocaue, Bulacan, at pinayagan lamang niya si Onesimo na tumira doon. Ngunit, nagtayo si Onesimo ng bahay sa lupa nang walang kanyang pahintulot. Dahil dito, pinapaalis niya si Onesimo sa lupa.

    Depensa naman ni Onesimo, matagal na siyang naninirahan sa lupa bago pa man ito nairehistro sa pangalan ni Marilyn. Itinayo niya ang bahay nang may buong kaalaman at pagpayag ni Marilyn, at nangako pa umano ito na babayaran siya kapag naibenta ang lupa. Handa naman daw siyang umalis, basta bayaran siya sa halaga ng bahay at mga pagpapabuti na ginawa niya doon. Iginiit ni Onesimo na siya ay builder in good faith, kaya may karapatan siyang mabayaran.

    Sa mga pagdinig, sinabi pa ni Marilyn na pinayagan niya si Onesimo na tumira sa isang nipa hut sa lupa dahil magkapatid sila. Ngunit, itinanggi niyang pumayag siyang magtayo ng bahay doon si Onesimo. Sinabi naman ni Onesimo na hindi tumutol si Marilyn sa loob ng 14 na taon, kaya nangangahulugang pumapayag siya sa pagpapatayo ng bahay. Sinabi niya na dapat ipagpalagay na nagtayo siya ng bahay sa good faith. Nagdesisyon ang Municipal Trial Court (MTC) na paalisin si Onesimo at bayaran siya sa paggamit ng lupa. Ngunit, hindi siya karapat-dapat na bayaran para sa bahay. Umapela si Onesimo sa Regional Trial Court (RTC), ngunit pinagtibay ng RTC ang desisyon ng MTC.

    Dinala ni Onesimo ang kaso sa Court of Appeals (CA), ngunit kinatigan din nito ang desisyon ng mababang korte. Ayon sa CA, hindi maaaring ituring na builder in good faith si Onesimo dahil alam niyang hindi kanya ang lupa. Dahil dito, walang karapatan siyang mabayaran. Hindi sumang-ayon si Onesimo, kaya dinala niya ang usapin sa Korte Suprema.

    Sa Korte Suprema, ang pangunahing tanong ay kung si Onesimo ba ay isang builder in good faith at may karapatang mabayaran sa mga pagpapabuti na ginawa niya sa lupa. Ayon sa Korte, bagama’t hindi tinutulan ni Onesimo ang utos ng MTC na paalisin siya, may karapatan pa rin siyang mabayaran kung napatunayan na may kaalaman at walang pagtutol si Marilyn sa pagtatayo ng bahay.

    Dito, binigyang-diin ng Korte Suprema ang Article 453 ng Civil Code, na nagsasabi na kung parehong may bad faith ang nagtayo at ang may-ari ng lupa, ang kanilang mga karapatan ay pareho na parang sila ay nag-good faith. Ang may-ari ng lupa ay may bad faith kung alam niya ang ginagawa at hindi siya tumutol. Ayon sa desisyon:

    Article 453. If there was bad faith, not only on the part of the person who built, planted or sowed on the land of another, but also on the part of the owner of such land, the rights of one and the other shall be the same as though both had acted in good faith.

    It is understood that there is bad faith on the part of the landowner whenever the act was done with his knowledge and without opposition on his part.

    Dahil dito, sinabi ng Korte na dapat ikonsidera si Onesimo bilang builder in good faith, dahil pinayagan ni Marilyn ang pagtatayo ng bahay sa kanyang lupa. Bagama’t tinolerate lang ni Marilyn ang paninirahan ni Onesimo, hindi niya ito pinigilan sa pagpapatayo ng bahay. Sa katunayan, sinabi mismo ni Marilyn na magkapatid sila ni Onesimo at malapit lang ang tinitirhan nila sa isa’t isa.

    Dagdag pa rito, ipinakita na si Marilyn mismo ang nagdeklara ng bahay para sa buwis, na nagpapatunay na alam niya ang pagtatayo nito. Dahil dito, kinatigan ng Korte Suprema ang argumento ni Onesimo. Dahil parehong may bad faith si Onesimo bilang nagtayo at si Marilyn bilang may-ari ng lupa, pareho silang dapat ituring na nag-good faith. Ang ibig sabihin nito, dapat bayaran ni Marilyn si Onesimo sa halaga ng mga pagpapabuti na ginawa niya sa lupa. May dalawang opsyon si Marilyn dito: (1) kunin ang bahay at bayaran si Onesimo sa halaga nito, o (2) ibenta kay Onesimo ang lupa sa tamang presyo.

    Kaya, ibinalik ng Korte Suprema ang kaso sa MTC para alamin ang halaga ng bahay at ang mga karapatan ni Onesimo bilang builder in good faith.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung may karapatan bang mabayaran ang isang taong nagtayo ng bahay sa lupa ng iba kung may pahintulot naman ang may-ari.
    Ano ang ibig sabihin ng “builder in good faith?” Ang builder in good faith ay isang taong nagtayo ng istruktura sa lupa ng iba na naniniwalang sa kanya ang lupa, o may karapatan siyang magtayo doon.
    Kailan masasabing may “bad faith” ang may-ari ng lupa? Ang may-ari ng lupa ay may bad faith kung alam niya na may nagtatayo sa kanyang lupa at hindi siya tumutol.
    Ano ang mga karapatan ng isang builder in good faith? Ang builder in good faith ay may karapatang mabayaran sa halaga ng mga pagpapabuti na ginawa niya sa lupa.
    Ano ang mga opsyon ng may-ari ng lupa kung ang isang tao ay nagtayo ng bahay sa kanyang lupa nang may good faith? May dalawang opsyon ang may-ari: (1) kunin ang bahay at bayaran ang nagtayo, o (2) ibenta ang lupa sa nagtayo.
    Ano ang sinasabi ng Article 453 ng Civil Code? Kung parehong may bad faith ang nagtayo at ang may-ari, ang mga karapatan nila ay pareho na parang sila ay nag-good faith.
    Bakit ibinalik ng Korte Suprema ang kaso sa MTC? Ibinabalik ang kaso para alamin ang halaga ng bahay at upang malaman ang karapatan ni Onesimo.
    Ano ang ibig sabihin ng unlawful detainer? Ito ay isang kaso kung saan pinapaalis ng may-ari ang isang taong ilegal na naninirahan sa kanyang lupa.

    Sa huli, ipinakita ng kasong ito na mahalaga ang pahintulot ng may-ari sa anumang pagtatayo sa kanyang lupa. Kung may pahintulot, may karapatang mabayaran ang nagtayo, kahit hindi kanya ang lupa.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: Onesimo Agapito v. Marilyn F. Agapito, G.R. No. 255157, July 4, 2022

  • Waivers sa Kontrata ng Upa: Pagtalakay sa Karapatan sa Reimbursement sa Pagitan ng Nangungupahan at Nagpapa-upa

    Sa desisyon na ito, pinagtibay ng Korte Suprema na maaaring isantabi ng isang nangungupahan ang kanyang karapatan sa reimbursement para sa mga pagpapabuti na ginawa sa inuupahang ari-arian kung ito ay malinaw na napagkasunduan sa kontrata ng upa. Nilinaw ng Korte na ang mga probisyon sa kontrata kung saan ang mga pagpapabuti ay awtomatikong mapupunta sa nagpapa-upa nang walang bayad ay may bisa at nagbubuklod. Ang desisyong ito ay nagbibigay diin sa kahalagahan ng malinaw na pagkakaintindihan sa kontrata at ang kalayaan ng mga partido na magtakda ng mga tuntunin na hindi labag sa batas o pampublikong patakaran. Ito ay nagpapaalala na ang mga nangungupahan ay dapat na maingat na isaalang-alang ang mga implikasyon bago gumawa ng anumang pagpapabuti sa ari-arian.

    Kasunduan sa Upa: May Bisa Ba ang Pagsuko sa Karapatan sa Bayad para sa Pagpapabuti?

    Ang kaso ay nagsimula nang ang Bermon Marketing Communication Corporation (petitioner) ay umupa ng ari-arian mula sa mag-asawang Lilia M. Yaco at Nemesio Yaco (respondents). Sa kontrata ng upa, napagkasunduan na anumang pagpapabuti na gagawin ng petitioner sa ari-arian ay mapupunta sa mga respondents pagkatapos ng kontrata. Matapos ang pagtatapos ng kontrata, hiniling ng petitioner na bayaran sila para sa mga pagpapabuti na ginawa sa ari-arian. Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung may karapatan ba ang petitioner na mabayaran para sa mga pagpapabuti, kahit na may kasunduan sa kontrata na nagsasaad na ang mga pagpapabuti ay mapupunta sa mga respondents nang walang bayad.

    Ayon sa Artikulo 1678 ng Civil Code, kung ang nangungupahan ay gumawa ng kapaki-pakinabang na mga pagpapabuti sa ari-arian nang may mabuting loob, ang nagpapa-upa ay dapat bayaran ang nangungupahan ng kalahati ng halaga ng mga pagpapabuti sa pagtatapos ng upa. Kung ang nagpapa-upa ay tumangging magbayad, maaaring alisin ng nangungupahan ang mga pagpapabuti. Ang Korte Suprema, gayunpaman, ay nagpaliwanag na ang Artikulo 1306 ng Civil Code ay nagpapahintulot sa mga partido na magtakda ng mga tuntunin at kundisyon sa kanilang kontrata basta’t ang mga ito ay hindi labag sa batas, moralidad, o pampublikong patakaran. Sa kasong ito, ang kasunduan na isuko ng nangungupahan ang kanilang karapatan sa bayad ay hindi labag sa batas, dahil ang kalayaan ng kontrata ay nagbibigay daan para sa mga naturang kasunduan.

    Ang Korte Suprema ay sumangguni sa naunang kaso ng Lhuillier v. Court of Appeals, kung saan pinagtibay din nito ang bisa ng isang kasunduan sa kontrata ng upa kung saan ang mga pagpapabuti ay mapupunta sa nagpapa-upa nang walang bayad. Mahalaga, kung ang isang kontrata ay naglalaman ng malinaw na waiver ng karapatan sa reimbursement, ang waiver na ito ay mananaig sa karaniwang tuntunin sa Artikulo 1678.

    Inilarawan ng Korte Suprema na ang kaso ng CJH Development Corporation v. Aniceto, ay may obiter dictum lamang na hindi maaaring gamitin bilang gabay na prinsipyo sa kasong ito upang panindigan ang karapatan ng petisyoner na mabayaran. Ang obiter dictum ay isang pahayag ng hukom na hindi direktang nauugnay sa isyu sa kaso at hindi nagtataglay ng parehong bigat ng isang aktwal na pagpapasya.

    Ang Korte Suprema ay nagpasiya na ang Bermon Marketing Communication Corporation ay kusang-loob na isinuko ang kanilang karapatan sa reimbursement bilang itinakda sa kontrata ng upa. Dahil dito, ang mga mag-asawang Yaco ay hindi obligadong bayaran ang petisyoner para sa halaga ng mga pagpapabuti na ginawa.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung ang nangungupahan ay may karapatang mabayaran para sa mga pagpapabuti na ginawa sa inuupahang ari-arian kung mayroong kasunduan sa kontrata ng upa na nagsasaad na ang mga pagpapabuti ay mapupunta sa nagpapa-upa nang walang bayad.
    Ano ang sinasabi ng Artikulo 1678 ng Civil Code tungkol sa mga pagpapabuti sa inuupahang ari-arian? Ayon sa Artikulo 1678, kung ang nangungupahan ay gumawa ng kapaki-pakinabang na mga pagpapabuti nang may mabuting loob, ang nagpapa-upa ay dapat bayaran ang nangungupahan ng kalahati ng halaga ng mga pagpapabuti sa pagtatapos ng upa.
    Maaari bang isantabi ng nangungupahan ang kanyang karapatan sa reimbursement para sa mga pagpapabuti? Oo, maaaring isantabi ng nangungupahan ang kanyang karapatan sa reimbursement kung ito ay malinaw na napagkasunduan sa kontrata ng upa, alinsunod sa Artikulo 1306 ng Civil Code.
    Ano ang kahalagahan ng kasunduan sa kontrata ng upa sa kasong ito? Sa kasong ito, ang kasunduan sa kontrata ng upa na ang mga pagpapabuti ay mapupunta sa nagpapa-upa nang walang bayad ang naging batayan ng desisyon ng Korte Suprema.
    Ano ang obiter dictum at paano ito nauugnay sa kasong ito? Ang obiter dictum ay isang pahayag ng hukom na hindi direktang nauugnay sa isyu sa kaso. Sa kasong ito, ang pahayag sa kaso ng CJH Development Corporation v. Aniceto ay hindi maaaring gamitin bilang gabay na prinsipyo.
    Ano ang naging desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito? Ang Korte Suprema ay nagpasiya na ang Bermon Marketing Communication Corporation ay walang karapatan sa reimbursement dahil kusang-loob nilang isinuko ang kanilang karapatan sa kontrata ng upa.
    Ano ang kahalagahan ng kasong ito para sa mga nangungupahan at nagpapa-upa? Ang kasong ito ay nagbibigay diin sa kahalagahan ng malinaw na pagkakaintindihan sa kontrata at ang kalayaan ng mga partido na magtakda ng mga tuntunin na hindi labag sa batas o pampublikong patakaran.
    Ano ang implikasyon ng kasong ito kung ang nangungupahan ay gumawa ng malaking pagpapabuti sa ari-arian? Kung ang nangungupahan ay gumawa ng malaking pagpapabuti sa ari-arian, dapat nilang tiyakin na ang kanilang karapatan sa reimbursement ay protektado sa kontrata ng upa upang maiwasan ang pagkawala ng kanilang pamumuhunan.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: Bermon Marketing Communication Corporation v. Spouses Yaco, G.R. No. 224552, March 03, 2021

  • Pagpapasya sa Pagmamay-ari ng Compressor: Kontrata ng Bilihin kumpara sa Bayad ng Ikatlong Partido

    Sa kasong ito, pinagdesisyunan ng Korte Suprema kung sino ang may karapatang magmay-ari ng isang Atlas Copco Compressor. Ang pangunahing isyu ay kung ang kontrata sa pagitan ng orihinal na bumibili at ng tindahan ay isang ganap na bilihan o isang kasunduan na ang pagmamay-ari ay lilipat lamang kapag nabayaran na ang buong halaga. Dagdag pa rito, sinuri kung ang pagbabayad ng isang ikatlong partido ay nangangahulugan na ang orihinal na bumibili ay may ganap nang karapatan sa pagmamay-ari.

    Bilihan ba o Hindi?: Ang Usapin ng Pagmamay-ari ng Compressor

    Ang kaso ay nagsimula sa isang reklamo na inihain ni Sofronio Manlangit laban kay Demosthenes Arbilon para mabawi ang pagmamay-ari ng isang Atlas Copco Compressor. Ayon kay Manlangit, binili niya ang compressor mula sa Davao Diamond Industrial Supply ngunit nasa pangangalaga ni Arbilon. Iginiit ni Arbilon na hindi naging ganap ang pagmamay-ari ni Manlangit dahil hindi nito nabayaran ang buong halaga ng compressor.

    Ang RTC ay nagpabor kay Arbilon, ngunit binaliktad ito ng CA. Sinabi ng CA na ang transaksyon sa pagitan ni Manlangit at Davao Diamond ay isang ‘kontrata na magbenta’ dahil nakasaad sa invoice na mananatili sa nagbebenta ang pagmamay-ari hangga’t hindi pa nababayaran ng buo. Gayunpaman, sinabi ng CA na dahil binayaran ni Lucia Sanchez Leanillo ang compressor, awtomatikong napunta kay Manlangit ang pagmamay-ari.

    Sa paglilitis, lumitaw na si Leanillo ang nagbayad ng mga installment para sa compressor. Ipinagtanggol ni Manlangit na ang pera ni Leanillo ay galing sa kanyang bahagi sa kita ng minahan. Ngunit ayon sa Korte Suprema, kung hindi napatunayan na galing ito sa kanyang kita sa minahan, ito ay maituturing na pagbabayad ng ibang tao, na may karapatang magpabayad dito.

    Ang Korte Suprema ay sumang-ayon sa CA na ang kasunduan sa pagitan ni Manlangit at Davao Diamond ay isang ‘kontrata na magbenta’ at hindi isang ganap na bilihan. Sa ganitong uri ng kasunduan, hindi pa rin ganap na kanya ang isang bagay hangga’t hindi niya ito nababayaran ng buo.

    Artikulo 1236. Ang nagpautang ay hindi obligadong tanggapin ang pagbabayad o pagganap ng isang ikatlong tao na walang interes sa katuparan ng obligasyon, maliban kung mayroong isang stipulasyon sa kabaligtaran.

    Sinumang nagbayad para sa iba ay maaaring humingi sa may utang kung ano ang kanyang binayaran, maliban na kung nagbayad siya nang walang kaalaman o laban sa kalooban ng may utang, maaari lamang niyang mabawi kung saan ang pagbabayad ay nakinabang sa may utang.

    Kaya kahit na binayaran ni Leanillo ang compressor, ito ay itinuturing na pagbabayad ng ikatlong partido. Dahil dito, maaaring humingi ng reimbursement si Leanillo kay Manlangit sa halagang kanyang binayaran, dahil nakinabang si Manlangit sa pagbabayad na ito.

    Ngunit dahil hindi naman daw naisama si Leanillo sa kaso, walang hurisdiksyon ang Korte Suprema sa kanya, kaya hindi nila maaaring pagbigyan ang anumang hiling na pabor sa kanya. Ngunit, walang pumipigil kay Leanillo na magsampa ng hiwalay na kaso para makasingil kay Manlangit.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Kung sino ang may karapatan sa pagmamay-ari ng compressor batay sa uri ng kontrata at pagbabayad ng ikatlong partido.
    Ano ang ‘kontrata na magbenta’? Ito ay isang kasunduan kung saan ang pagmamay-ari ng isang bagay ay hindi pa naililipat hangga’t hindi pa nababayaran ang buong halaga nito.
    Ano ang sinasabi ng batas tungkol sa pagbabayad ng ikatlong partido? Ayon sa Article 1236 ng Civil Code, ang nagbayad para sa iba ay maaaring humingi ng bayad mula sa inutangan, maliban kung nagbayad ito nang walang kaalaman ng inutangan, na maaari lamang magpabayad kung ang inutangan ay nakinabang.
    Sino ang nagbayad para sa compressor? Si Lucia Sanchez Leanillo ang nagbayad para sa compressor.
    May karapatan bang magpabayad si Leanillo kay Manlangit? Oo, dahil nakinabang si Manlangit sa pagbabayad na ginawa ni Leanillo, maliban na lamang kung mapapatunayan ni Manlangit na nagbayad si Leanillo gamit ang pondo na nanggaling sa partnership, ngunti hindi ito napatunayan ni Manlangit.
    Bakit hindi nagdesisyon ang Korte Suprema tungkol sa reimbursement ni Leanillo sa kasong ito? Dahil hindi naisama si Leanillo bilang partido sa kaso, walang hurisdiksyon ang korte sa kanya.
    Maaari bang magsampa ng hiwalay na kaso si Leanillo laban kay Manlangit? Oo, walang pumipigil kay Leanillo na magsampa ng hiwalay na kaso para mabawi ang kanyang binayaran.
    Ano ang epekto ng desisyon na ito? Nagbibigay-linaw ito sa mga karapatan at obligasyon sa pagitan ng bumibili at nagbebenta sa ilalim ng ‘kontrata na magbenta,’ pati na rin ang mga karapatan ng isang ikatlong partido na nagbayad para sa isang obligasyon.

    Ang hatol ng Korte Suprema ay nagbigay-diin sa kahalagahan ng malinaw na kasunduan sa pagitan ng mga partido sa isang kontrata, lalo na kung ang pagmamay-ari ay hindi agad-agad na naililipat. Mahalaga rin na isaalang-alang ang mga karapatan ng mga ikatlong partido na nagbabayad para sa obligasyon ng iba.

    Para sa mga katanungan tungkol sa paglalapat ng hatol na ito sa mga tiyak na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay para lamang sa mga layuning pang-impormasyon at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na gabay na iniayon sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
    Source: DEMOSTHENES R. ARBILON v. SOFRONIO MANLANGIT, G.R. No. 197920, January 22, 2018

  • Resibo Kumpara sa Sertipikasyon: Kailangan Ba Talaga ang Resibo Para sa Reimbursement ng Gastos sa Gobyerno?

    n

    Mahalaga ang Resibo: Hindi Sapat ang Sertipikasyon Para sa Reimbursement sa Gobyerno

    n

    G.R. No. 198271, April 01, 2014

    n

    nINTRODUKSYONn

    n

    nNaranasan mo na bang mag-reimburse ng gastos sa iyong trabaho sa gobyerno? Madalas, kailangan natin gumastos muna mula sa sariling bulsa para sa mga official business. Pero para mabawi ang perang ito, kailangan nating magsumite ng mga dokumento. Isang karaniwang tanong ay, sapat na ba ang sertipikasyon na tayo mismo ang gumastos, o kailangan talaga ng resibo? Ito ang sentro ng kaso ng Espinas vs. Commission on Audit (COA). Nais ng mga opisyal ng Local Water Utilities Administration (LWUA) na ma-reimburse ang kanilang extraordinary and miscellaneous expenses (EME) gamit lamang ang sertipikasyon. Ngunit hindi ito pinayagan ng COA. Ang pangunahing tanong dito: tama ba ang COA na hindi tanggapin ang sertipikasyon bilang sapat na dokumento para sa reimbursement?n

    n

    nLEGAL NA KONTEKSTOn

    n

    nSa Pilipinas, ang Commission on Audit (COA) ang may pangunahing responsibilidad na bantayan ang paggastos ng pondo ng gobyerno. Ito ay ayon sa Seksyon 2, Artikulo IX-D ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas, na nagbibigay sa COA ng “eksklusibong awtoridad” na magpasiya sa saklaw ng audit nito at magpalabas ng mga panuntunan sa accounting at auditing. Kasama rito ang pagpigil at pag-disallow ng mga gastusing “irregular, unnecessary, excessive, extravagant, or unconscionable.”n

    n

    nPara masigurong wasto ang paggastos, nagpalabas ang COA ng iba’t ibang circular. Isa na rito ang CoA Circular No. 2006-01, na partikular na tumutukoy sa mga panuntunan sa disbursement ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME) sa mga Government-Owned and Controlled Corporations (GOCCs) at Government Financial Institutions (GFIs). Ayon sa circular na ito, para ma-reimburse ang EME, kailangan itong suportahan ng “resibo at/o iba pang dokumento na nagpapatunay ng disbursement.” Ang eksaktong teksto mula sa CoA Circular No. 2006-01 ay:n

    n

    n

    n“claim for reimbursement of such expenses shall be supported by receipts and/or other documents evidencing disbursements.”n

    n

    n

    nDito lumalabas ang problema. Ano ba ang ibig sabihin ng “other documents evidencing disbursements”? Pwede bang isama rito ang sertipikasyon na gawa mismo ng opisyal na nag-claim ng reimbursement? Dati, sa ilalim ng CoA Circular No. 89-300 at Government Accounting and Auditing Manual, Volume I (GAAM – Vol. I), pinapayagan ang sertipikasyon “in lieu thereof” o kapalit ng resibo, lalo na kung mahirap kumuha ng resibo. Ngunit ang CoA Circular No. 2006-01 ay hindi binabanggit ang sertipikasyon bilang alternatibong dokumento.n

    n

    nPAGBUKAS NG KASOn

    n

    nMula Enero hanggang Disyembre 2006, nag-file ng reimbursement claims para sa EME ang mga department manager ng LWUA, kasama na sina Arnaldo Espinas, Lilian Asprer, at Eleanora de Jesus. Ang ginamit nilang suportang dokumento ay sertipikasyon na sila ay gumastos para sa EME. Ayon sa kanila, pasok naman ito sa budget na inaprubahan ng LWUA Board of Trustees at Department of Budget and Management.n

    n

    nNgunit sa audit ng COA, napansin na ang reimbursement claims na nagkakahalaga ng P13,110,998.26 ay sinuportahan lamang ng sertipikasyon, at walang resibo o ibang dokumento na nagpapatunay ng disbursement. Dahil dito, nag-isyu ang COA ng Notice of Disallowance No. 09-001-GF(06) noong July 21, 2009, na nagbabawal sa reimbursement dahil hindi umano sumusunod sa CoA Circular No. 2006-01.n

    n

    nUmapela ang mga opisyal ng LWUA sa COA Cluster Director, at pagkatapos ay sa Commission Proper. Ang pangunahing argumento nila: ang sertipikasyon ay dapat tanggapin bilang “other documents evidencing disbursements,” lalo na dahil dati naman itong pinapayagan. Iginiit din nila na hindi makatarungan ang CoA Circular No. 2006-01 dahil mas mahigpit ito sa GOCCs kumpara sa National Government Agencies (NGAs) na pinapayagan pa rin ang sertipikasyon.n

    n

    nNarito ang ilan sa mga mahahalagang punto sa argumento ng mga petisyoner:

    n

      n

    • Ang sertipikasyon ay dapat ituring na “other documents evidencing disbursements.”

      • n

    • Ang CoA Circular No. 2006-01 ay lumalabag sa equal protection clause dahil mas mahigpit ito sa GOCCs kaysa NGAs.

      • n

    • Ang CoA Circular No. 2006-01 ay hindi nai-publish kaya hindi ito enforceable.

      • n

    n

    nDESISYON NG KORTE SUPREMAn

    n

    nUmakyat ang kaso sa Korte Suprema. Sinuri ng Korte Suprema kung nagkamali ba ang COA sa pag-disallow sa reimbursement claims ng mga opisyal ng LWUA. Ayon sa Korte Suprema, walang grave abuse of discretion ang COA. Tama ang COA na hindi tanggapin ang sertipikasyon bilang sapat na dokumento para sa reimbursement sa ilalim ng CoA Circular No. 2006-01.n

    n

    nNarito ang ilan sa mga mahahalagang rason ng Korte Suprema:

    n

      n

    1. Ang “other documents” ay dapat “evidencing disbursements.” Ayon sa diksyunaryo, ang “disbursement” ay nangangahulugang “to pay out.” Ang sertipikasyon ay hindi nagpapatunay na may pagbabayad na nangyari. Sinasabi lang nito na gumastos ang opisyal, pero walang patunay na talagang may binayaran. Sabi ng Korte Suprema: “However, an examination of the sample ‘certification’ attached to the petition does not, by any means, fit this description. The signatory therein merely certifies that he/she has spent, within a particular month, a certain amount for meetings, seminars, conferences, official entertainment, public relations, and the like…”

      2. n

    2. Magkaiba ang panuntunan para sa NGAs at GOCCs. Ang CoA Circular No. 89-300 at GAAM – Vol. I na pinapayagan ang sertipikasyon ay para lamang sa NGAs, hindi sa GOCCs. Ang CoA Circular No. 2006-01 ay partikular na ginawa para sa GOCCs at GFIs. May makatwirang dahilan para magkaiba ang panuntunan dahil ang budget ng NGAs ay galing sa General Appropriations Act (GAA) na aprubado ng Kongreso, samantalang ang budget ng GOCCs ay aprubado ng sarili nilang board. Kaya mas mahigpit ang COA sa GOCCs para maiwasan ang maling paggastos. Ayon sa Korte Suprema: “Based on the foregoing, it is readily apparent that petitioners’ reliance on Section 397 of GAAM – Vol. I and Item III(4) of CoA Circular No. 89-300 was improper…”

      3. n

    3. Hindi lumalabag sa equal protection clause. May substantial distinction sa pagitan ng NGAs at GOCCs kaya makatwiran na magkaroon ng magkaibang panuntunan. Ang layunin ng CoA Circular No. 2006-01 ay para mas mahigpit na masubaybayan ang paggastos ng GOCCs.

      4. n

    n

    nPRAKTIKAL NA ARALn

    n

    nAno ang ibig sabihin ng desisyon na ito para sa atin? Una, napakahalaga ng resibo. Kung ikaw ay nagtatrabaho sa gobyerno, lalo na sa GOCC o GFI, at kailangan mong mag-reimburse ng gastos, siguraduhing mayroon kang resibo o iba pang dokumento na nagpapatunay na talagang may pagbabayad na nangyari. Hindi sapat ang sertipikasyon mo lamang. Pangalawa, dapat nating alamin at sundin ang mga panuntunan ng COA, lalo na ang mga circular na partikular na para sa ating ahensya. Hindi porke dati pinapayagan ang isang bagay ay pwede na rin ngayon.n

    n

    nMGA MAHAHALAGANG ARALn

    n

      n

    • Resibo ang Kailangan: Para sa reimbursement ng EME sa GOCCs at GFIs, resibo o iba pang dokumento na nagpapatunay ng disbursement ang kailangan, hindi sapat ang sertipikasyon lamang.

      • n

    • Sundin ang CoA Circular No. 2006-01: Ang circular na ito ang partikular na panuntunan para sa EME reimbursement sa GOCCs at GFIs.

      • n

    • Alamin ang Panuntunan para sa Ahensya Mo: Magkaiba ang panuntunan para sa NGAs at GOCCs/GFIs. Alamin kung ano ang applicable sa iyong ahensya.

      • n

    • Importante ang Dokumentasyon: Laging magtago ng resibo at iba pang dokumento para sa lahat ng official expenses.

      • n

    n

    nMGA KARANIWANG TANONG (FAQ)n

    n

    nTanong 1: Ano ang ibig sabihin ng Extraordinary and Miscellaneous Expenses (EME)?n

    n

    nSagot: Ito ay mga gastusin na hindi karaniwan at iba-iba, na kinakailangan para sa operasyon ng isang ahensya ng gobyerno. Kasama rito ang gastos para sa official entertainment, seminars, conferences, at iba pa.n

    n

    nTanong 2: Kung walang resibo, wala na bang chance ma-reimburse?n

    n

    nSagot: Ayon sa CoA Circular No. 2006-01, kailangan ng “resibo at/o other documents evidencing disbursements.” Kung talagang walang resibo, dapat may iba pang dokumento na malinaw na nagpapatunay na may pagbabayad na nangyari. Ngunit mas mabuti pa rin kung may resibo.n

    n

    nTanong 3: Paano kung nawala ang resibo?n

    n

    nSagot: Mas mahirap ito. Subukang kumuha ng duplicate copy mula sa pinagbilhan. Kung hindi talaga posible, kumonsulta sa accounting department ng inyong ahensya kung ano ang pwedeng gawin na alternatibong dokumento.n

    n

    nTanong 4: Pareho lang ba ang panuntunan sa reimbursement sa lahat ng ahensya ng gobyerno?n

    n

    nSagot: Hindi. Magkaiba ang panuntunan para sa NGAs at GOCCs/GFIs. Kaya mahalagang alamin kung ano ang panuntunan na applicable sa iyong ahensya.n

    n

    nTanong 5: Saan makikita ang CoA Circular No. 2006-01?n

    n

    nSagot: Maaaring mag-search online sa website ng COA o kaya ay magtanong sa inyong accounting department.n

    n

    n
    May katanungan ka ba tungkol sa reimbursement at panuntunan ng COA? Ang ASG Law ay eksperto sa mga usaping legal patungkol sa gobyerno at regulasyon. Para sa konsultasyon, maaari kang makipag-ugnayan sa amin sa pamamagitan ng email: hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito.n

    nn

    n n
    Source: Supreme Court E-Libraryn
    This page was dynamically generatedn
    by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)     nn

  • Tamang Halaga ng Reimbursement sa Lupang Na-encroach: Batay sa Kasalukuyang Market Value Ayon sa Korte Suprema

    Ang Tamang Halaga ng Reimbursement sa Lupang Na-encroach: Batay sa Kasalukuyang Market Value

    G.R. No. 182378, March 06, 2013

    INTRODUCTION

    Isipin ang isang sitwasyon kung saan napalaki mo ang iyong bahay, ngunit hindi mo namalayan na bahagi pala nito ay nakatayo na sa lupa ng iyong kapitbahay. Sa ilalim ng batas Pilipino, lalo na kung nangyari ito nang hindi mo sinasadya at sa paniniwalang nasa tama kang lupa, may mga karapatan ka at obligasyon pati na rin ang may-ari ng lupa. Ang kaso ng Mercy Vda. De Roxas laban sa Our Lady’s Foundation, Inc. ay nagbibigay linaw sa kung paano dapat kalkulahin ang halaga ng reimbursement pagdating sa encroachment ng lupa, partikular na kung ang pagtatayo ay ginawa nang may ‘good faith’ o kawalang-malisya. Sa desisyong ito, tinukoy ng Korte Suprema na ang reimbursement ay dapat ibatay sa kasalukuyang market value ng lupa sa panahon ng pagbabayad, hindi sa orihinal na presyo nito noong binili ito.

    Ang sentrong isyu sa kasong ito ay kung ano ang tamang halaga na dapat i-reimburse ng Our Lady’s Foundation, Inc. (OLFI) kay Mercy Vda. De Roxas para sa 92 square meters ng lupa na na-encroach. Dapat ba itong ibatay sa presyo ng lupa noong binili ito, o sa kasalukuyang market value nito?

    LEGAL CONTEXT: ARTICLE 448 NG CIVIL CODE AT ANG DOCTRINA NG REIMBURSEMENT

    Ang Article 448 ng Civil Code ng Pilipinas ang pangunahing batas na sumasaklaw sa mga kaso ng encroachment. Sinasabi nito na kung ang isang tao ay nagtayo, nagtanim, o naghasik sa lupa na hindi kanya sa paniniwalang siya ay may karapatan dito, ang may-ari ng lupa ay may pagpipilian. Maaaring piliin ng may-ari ng lupa na panatilihin ang mga itinayo sa pamamagitan ng pagbabayad sa nagtayo ng nararapat na halaga. Sa kabilang banda, maaari ring pilitin ng may-ari ng lupa ang nagtayo na bumili ng lupa kung ang halaga nito ay hindi labis na mas mataas kaysa sa halaga ng itinayo. Kung hindi ito posible, maaaring ipa-rentahan ang lupa sa nagtayo.

    Mahalaga ring tandaan na ang Article 448 ay sumasaklaw lamang sa mga sitwasyon kung saan ang nagtayo ay nasa ‘good faith,’ ibig sabihin, nagtayo siya sa paniniwalang siya ay may karapatan sa lupa. Kung ang encroachment ay ginawa nang may ‘bad faith’ o may masamang intensyon, ibang probisyon ng Civil Code ang masasaklaw at mas mabigat ang pananagutan ng nag-encroach.

    Kaugnay nito, maraming kaso na ang naresolba ng Korte Suprema na nagpapaliwanag sa kung paano dapat ipatupad ang Article 448. Sa kasong Ballatan v. Court of Appeals, nilinaw na kung pipiliin ng may-ari ng lupa na ibenta ang lupa, ang presyo ay dapat ibatay sa “prevailing market value at the time of payment.” Muli itong kinumpirma sa kasong Tuatis v. Spouses Escol, kung saan sinabi na ang kasalukuyang fair value ng lupa ay dapat ikonsidera sa panahon na pinili ng may-ari ng lupa ang kanyang opsyon, at hindi sa panahon na binili ang lupa. Binanggit din ang Sarmiento v. Agana at Depra v. Dumlao, na nag-utos din sa mga korte na kalkulahin ang kasalukuyang fair price ng lupa sa mga kaso ng encroachment.

    Ang prinsipyong ito ay makatarungan dahil kinikilala nito ang pagbabago ng halaga ng pera at ari-arian sa paglipas ng panahon. Hindi makatarungan na i-reimburse ang isang tao batay sa presyo ng lupa dalawampu o higit pang taon na ang nakalilipas, lalo na kung malaki na ang itinaas ng halaga nito.

    CASE BREAKDOWN: ROXAS VS. OUR LADY’S FOUNDATION, INC.

    Nagsimula ang kaso noong 1988 nang magsampa ng reklamo si Salve Dealca Latosa laban kay Atty. Henry Amado Roxas para mabawi ang pagmamay-ari ng bahagi ng kanyang lupa. Ayon kay Latosa, na-encroach ni Roxas ang kanyang lupa nang palakihin nito ang kanyang bakod. Itinuro naman ni Roxas ang Our Lady’s Foundation, Inc. (OLFI) at sinabing sila ang dapat sisihin dahil na-encroach lamang siya para mabawi ang area na nawala sa kanya nang bawasan ng OLFI ang kanyang lupa para sa kalsada ng subdivision.

    Nagdesisyon ang RTC na pabor kay Latosa, at inutusan si Roxas na ibalik ang 112 square meters na na-encroach niya at magbayad ng danyos. Sa third-party complaint ni Roxas laban sa OLFI, inutusan naman ng RTC ang OLFI na i-reimburse kay Roxas ang halaga ng 92 square meters na kinakaltas sa kanyang lupa. Ang desisyon ng RTC ay:

    “1. Ordering the defendant to return and surrender the portion of 116 · sq. meters which lawfully belongs to the plaintiff being a portion of Lot 19;

    2. Ordering defendant to demolish whatever · structure constructed [sic] thereon and to remove the same at his own expense;

    3. Ordering defendant to. reimburse plaintiff the· amount of P1,500.00 for the expenses in the relocation survey;

    4. Ordering the dismissal of the counter claim.

    On the 3rd Party Complaint:

    1. Ordering the 3rd Party Defendant to reimburse 3rd Party Plaintiff the value of 92 sq. meters which is a portion of Lot 23 of the def-3rd Party Plaintiff plus legal interest to be reckoned from the time it was paid to the 3rd Party Defendant;

    2. 3rd Party Defendant is ordered to pay the 3rd Party Plaintiff the sum of P10,000.00 as attorney’s fees and P5,000 as litigation expenses;

    3. 3rd Party Defendant shall pay the cost of suit.”

    Umapela si Roxas sa Court of Appeals (CA), ngunit ibinasura ito. Nang maging pinal na ang desisyon, nag-isyu ang RTC ng Writ of Execution para maipatupad ang utos na i-reimburse ng OLFI si Roxas. Nagkaroon ng hindi pagkakasundo sa halaga ng reimbursement. Nagmungkahi ang Sheriff ng P2,500 kada square meter, ngunit kinontra ito ng OLFI, na gustong P40 kada square meter lang ang ibayad, ang orihinal na presyo noong binili ni Roxas ang lupa.

    Nagdesisyon ang RTC na P1,800 kada square meter ang tamang halaga, na sinasabing mas makatarungan ito dahil sa debalwasyon ng piso. Ayon sa RTC:

    “Although it might be true that the property was originally purchased at P40.00 per square meter, the value of the Philippine Peso has greatly devaluated since then P40.00 may be able to purchase a square meter of land twenty (20) or more years ago but it could only buy two (2) kilos of rice today. It would be most unfair to the defendants-third party plaintiff if the third party defendant would only be made to reimburse the purchase price at P40.00 per square meter. Anyway, this Court is in the best position to determine what amount should be reimbursed since it is the one who rendered the decision which was affirmed in toto by the Appellate Court and this Court is of the opinion and so holds that that amount should be P1,800.00 per square meter.”

    Umapela muli ang OLFI sa CA, at pinaboran sila ng CA. Sinabi ng CA na ang “reimbursement” ay dapat ibatay lamang sa orihinal na presyo na P40 kada square meter. Kinatigan ng CA ang OLFI at sinabing dapat lang na ibalik ang orihinal na presyo. Kinuwestiyon din ng CA ang pag-garnish sa bank account ng general manager ng OLFI, na si Bishop Robert Arcilla-Maullon, dahil hindi naman daw ito partido sa kaso.

    Dinala ni Roxas ang kaso sa Korte Suprema. Sa desisyon ng Korte Suprema, kinatigan nila ang RTC at sinabing ang tamang halaga ng reimbursement ay P1,800 kada square meter, batay sa kasalukuyang market value. Ayon sa Korte Suprema, mali ang CA sa paggamit ng lumang presyo. Gayunpaman, kinatigan din ng Korte Suprema ang CA sa pagbasura sa pag-garnish sa bank account ng general manager ng OLFI, dahil hiwalay ang personalidad legal ng korporasyon sa kanyang mga opisyal.

    PRACTICAL IMPLICATIONS: ANO ANG MAAARING MATUTUNAN DITO?

    Ang desisyon sa kasong Roxas v. Our Lady’s Foundation, Inc. ay nagbibigay ng mahalagang aral para sa mga may-ari ng lupa, developers, at maging sa mga ordinaryong mamamayan. Narito ang ilan sa mga practical implications:

    • Kasalukuyang Market Value ang Basehan ng Reimbursement: Sa mga kaso ng encroachment kung saan kailangang mag-reimburse para sa lupa, ang halaga ay hindi ibabatay sa lumang presyo kundi sa kasalukuyang market value sa panahon ng pagbabayad. Ito ay upang masigurong makatarungan ang reimbursement at hindi malugi ang partido na dapat bayaran.
    • Importansya ng Survey at Due Diligence: Para maiwasan ang problema ng encroachment, mahalagang magsagawa ng tamang survey bago magtayo ng anumang istruktura. Ang due diligence sa pagtukoy ng mga boundary ng lupa ay makakatipid ng oras, pera, at problema sa hinaharap.
    • Hiwalay na Personalidad Legal ng Korporasyon: Ang kasong ito ay nagpapaalala rin sa konsepto ng separate juridical personality ng mga korporasyon. Hindi maaaring basta-basta panagutin ang mga opisyal o miyembro ng korporasyon para sa mga obligasyon nito, maliban na lamang kung mapatunayang ginamit ang korporasyon para sa panloloko o iba pang ilegal na gawain. Sa kasong ito, walang sapat na ebidensya para i-pierce ang corporate veil at panagutin ang general manager ng OLFI.

    Key Lessons:

    • Sa kaso ng encroachment, ang reimbursement para sa lupa ay ibabatay sa kasalukuyang market value.
    • Magsagawa ng survey at due diligence para maiwasan ang encroachment.
    • Iginagalang ang hiwalay na personalidad legal ng korporasyon maliban kung may sapat na basehan para i-pierce ang corporate veil.

    FREQUENTLY ASKED QUESTIONS (FAQs)

    Tanong 1: Ano ang ibig sabihin ng