Tag: Public Officials Liability

  • Pagpapawalang-Sala Dahil sa Kawalan ng Probable Cause: Paglaya sa Panganib ng Hasty Prosecution

    Nagdesisyon ang Korte Suprema na pawalang-sala ang mga dating komisyoner ng Energy Regulatory Commission (ERC) na sina Alfredo J. Non, Gloria Victoria C. Yap-Taruc, Josefina Patricia A. Magpale-Asirit, at Geronimo D. Sta. Ana sa kasong paglabag sa Section 3(e) ng Republic Act (R.A.) No. 3019. Ito ay dahil nakita ng Korte na nagkamali ang Ombudsman sa paghanap ng probable cause para isampa ang kaso laban sa kanila. Ang desisyong ito ay nagpapakita na hindi dapat basta-basta kinakasuhan ang mga opisyal ng gobyerno kung walang sapat na ebidensya, lalo na kung ang mga pagkakamali ay bunga lamang ng kanilang pagpapasya at hindi ng korapsyon o malisyosong intensyon. Ang layunin nito ay protektahan ang mga indibidwal mula sa madaliang pag-uusig at upang matiyak na ang mga opisyal ng gobyerno ay malayang makapaglingkod nang walang takot sa walang batayang mga kaso.

    Kasunduan Ba o Korapsyon? Paglilinaw sa Desisyon ng ERC na Nagbunga ng Kontrobersiya

    Ang kaso ay nag-ugat sa pagpapalabas ng ERC Resolution No. 1, Series of 2016 (Resolution No. 1-2016), na nagpaliban sa implementasyon ng Competitive Selection Process (CSP) requirement. Ang CSP ay isang proseso kung saan kinakailangan ang mga distribution utility (DUs) na magsagawa ng competitive bidding para sa mga power supply agreement (PSAs) upang matiyak ang pinakamababang presyo ng kuryente para sa mga потребители. Ipinunto ng Alyansa Para sa Bagong Pilipinas, Inc. (ABP) na ang pagpapaliban na ito ay upang paboran ang Manila Electric Company (MERALCO), na naghain ng pitong PSA sa ERC bago ang bagong deadline. Naniniwala ang ABP na ito ay nagdulot ng pinsala sa publiko dahil sa mas mataas na singil sa kuryente sa loob ng 20 taon.

    Ayon sa Section 3(e) ng R.A. No. 3019, ipinagbabawal ang pagbibigay ng hindi nararapat na benepisyo sa sinumang pribadong partido sa pamamagitan ng manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence. Upang mapatunayan ang paglabag sa batas na ito, kailangang ipakita na ang akusado ay isang opisyal ng publiko na kumilos nang may bias, masamang intensyon, o kapabayaan, at nagdulot ito ng pinsala o nagbigay ng hindi nararapat na benepisyo sa isang pribadong partido. Ang desisyon ng Ombudsman na sampahan ng kaso ang mga komisyoner ng ERC ay ibinatay sa suspetsa na ang pagpapaliban ng CSP ay nagbigay ng hindi nararapat na benepisyo sa MERALCO.

    Gayunpaman, sinuri ng Korte Suprema ang ebidensya at napag-alamang walang sapat na batayan upang suportahan ang paratang na ang mga komisyoner ay kumilos nang may manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence. Ipinaliwanag ng Korte na ang Resolution No. 1-2016 ay inilabas upang bigyang-linaw ang mga alalahanin ng iba’t ibang stakeholders sa industriya ng энергетика kaugnay ng implementasyon ng CSP. Ang ilang stakeholders ay humiling ng paglilinaw sa legal na implikasyon ng Resolution No. 13-2015 sa mga PSA na umiiral na, ipapawalang-bisa, at naisakatuparan na. Hiniling din nila ang paglilinaw at patnubay sa kung anong mga katanggap-tanggap na anyo ng CSP ang maaaring ilapat, pati na rin ang posibleng pagbubukod sa nasabing kinakailangan. Ibig sabihin, hindi lamang MERALCO ang nakinabang sa resolution, kundi pati na rin ang iba pang kompanya ng kuryente.

    Sa ilalim ng batas, ang manifest partiality ay nangangahulugan ng pagkiling o pagpabor sa isang panig. Ang evident bad faith ay nangangahulugan ng paggawa ng isang bagay nang may masamang intensyon o motibo. Ang gross inexcusable negligence ay nangangahulugan ng pagpapabaya na labis-labis na wala man lang bahagyang pag-iingat. Sa kasong ito, walang sapat na ebidensya na nagpapakita na ang mga komisyoner ng ERC ay kumilos nang may alinman sa mga ito.

    Ang pagpapalabas ng Resolution No. 1-2016 ay isang ehersisyo ng kanilang kapangyarihan bilang mga regulator at hindi isang kriminal na pagkilos. Binigyang-diin ng Korte na kahit na mali ang pagpapalabas ng Resolution No. 1-2016, hindi ito nangangahulugan na ang mga komisyoner ay dapat автоматический kasuhan ng paglabag sa R.A. No. 3019. Kaya, pinawalang-sala ng Korte Suprema ang mga komisyoner ng ERC sa kasong kinakaharap nila. Bagama’t wrongful ang ginawa ng mga concerned Commissioners sa pag-isyu ng Resolution No. 1-2016, hindi dapat itong automatically i-deem bilang kriminal.

    Ang desisyong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagkilala sa pagkakaiba sa pagitan ng isang pagkakamali sa pagpapasya at isang kriminal na pagkakasala. Dapat protektahan ang mga opisyal ng gobyerno mula sa mga kasong walang basehan upang hindi sila matakot maglingkod sa publiko. Ang mahahalagang katwiran ay dapat na maingat na balansihin ng mga prosecutory arm ng Estado ang pangangailangang usigin ang mga kriminal na pagkakasala, sa isang banda, at ang tungkuling protektahan ang mga inosente mula sa mga walang batayang demanda, lalo na kapag ang mga inosenteng opisyal ng publiko ay kasangkot, sa kabilang banda.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung nagkamali ba ang Ombudsman sa paghahanap ng probable cause upang kasuhan ang mga komisyoner ng ERC ng paglabag sa Sec. 3(e) ng R.A. No. 3019, dahil sa pagpapalabas ng Resolution No. 1-2016.
    Ano ang Competitive Selection Process (CSP)? Ang CSP ay isang proseso kung saan kinakailangan ang mga distribution utility (DUs) na magsagawa ng competitive bidding para sa mga power supply agreement (PSAs) upang matiyak ang pinakamababang presyo ng kuryente para sa mga потребители. Ito ay upang maiwasan ang pagkakaron ng undue advantage.
    Ano ang paratang laban sa mga komisyoner ng ERC? Sila ay kinasuhan ng paglabag sa Section 3(e) ng R.A. No. 3019, dahil sa pagbibigay ng hindi nararapat na benepisyo sa MERALCO sa pamamagitan ng pagpapaliban ng implementasyon ng CSP.
    Ano ang naging desisyon ng Korte Suprema? PinaWALANG-SALA ng Korte Suprema ang mga komisyoner ng ERC, dahil walang sapat na ebidensya upang suportahan ang paratang na sila ay kumilos nang may manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence.
    Ano ang implikasyon ng desisyong ito sa mga opisyal ng gobyerno? Pinoprotektahan nito ang mga opisyal ng gobyerno mula sa mga kasong walang basehan, kung ang kanilang pagkakamali ay bunga lamang ng kanilang pagpapasya at hindi ng korapsyon. Mahalagang isipin na hindi lahat ng nagkakamali ay dapat agad na makulong.
    Ano ang papel ng Ombudsman sa mga kasong ito? Ang Ombudsman ay may kapangyarihang mag-imbestiga at magsampa ng kaso laban sa mga opisyal ng gobyerno, ngunit dapat itong gawin nang may sapat na basehan at walang grave abuse of discretion. Dapat siguraduhin na may strong ang ebidensya.
    Paano nakaapekto ang Resolution No. 1-2016 sa MERALCO? Ang Resolution No. 1-2016 ay nagbigay-daan sa MERALCO na maghain ng pitong PSA sa ERC bago ang bagong deadline nang hindi sumusunod sa CSP. Pero nilinaw ng Korte Suprema na ang PSA submission pa lamang ay hindi pa nangangahulugan ng agarang benepisyo sa MERALCO dahil dadaan pa rin ito sa masusing pagbusisi ng ERC.
    Sino pa ang mga stakeholders na naapektuhan ng Resolution No. 1-2016? Bukod sa MERALCO, may iba pang kompanya ng kuryente at electric cooperatives na nagpahayag ng kanilang mga alalahanin kaugnay ng implementasyon ng CSP, kaya’t kinailangan ang paglilinaw at transisyon. Kaya hindi sinasadya ang binifisyo ng MERALCO.

    Ang desisyong ito ng Korte Suprema ay isang paalala na mahalaga ang pagiging responsable at transparent sa paglilingkod sa gobyerno, ngunit hindi rin dapat magdulot ng takot sa mga opisyal na gumawa ng mga desisyon para sa ikabubuti ng publiko. Ang kailangan ay balanse upang may sumubok at maglingkod pa rin ng tapat. Hindi madali ang maging lingkod bayan at dapat lamang na tumulong tayo sa halip na maging pabigat pa.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: Alfredo J. Non, et al. v. Office of the Ombudsman, G.R. No. 239168, September 15, 2020

  • Pananagutan ng mga Opisyal ng Gobyerno sa Pag-apruba ng Cash Advances: Isang Pagsusuri sa Bacasmas vs. Sandiganbayan

    Paano Maiiwasan ang Pananagutan sa Pag-apruba ng Cash Advances: Gabay Mula sa Kaso ng Bacasmas vs. Sandiganbayan

    n

    [G.R. No. 189343, G.R. No. 189369, G.R. No. 189553, July 10, 2013]

    n

    n
    Naranasan mo na bang magtaka kung saan napupunta ang buwis na binabayaran mo? O kaya naman, nagduda ka ba kung tama ba ang paggastos ng pera ng gobyerno? Ang kaso ng Bacasmas vs. Sandiganbayan ay nagbibigay linaw sa pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno pagdating sa paghawak ng pondo ng bayan, partikular na sa pag-apruba ng cash advances. Ipinapakita ng kasong ito kung gaano kahalaga ang pagsunod sa tamang proseso at kung ano ang maaaring mangyari kapag binalewala ito. Sa madaling salita, ang kasong ito ay isang paalala sa lahat ng mga empleyado ng gobyerno na ang kanilang tungkulin ay isang public trust, at may kaakibat itong mabigat na responsibilidad.

    nn

    Ang Legal na Batayan: Republic Act No. 3019 at ang Anti-Graft Practices

    n

    Ang kasong ito ay nakabatay sa Republic Act No. 3019, o ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act. Layunin ng batas na ito na sugpuin ang korapsyon sa gobyerno. Partikular na tinutukoy sa Section 3(e) ng RA 3019 ang pananagutan ng isang opisyal ng gobyerno na nagdudulot ng “undue injury” sa gobyerno o nagbibigay ng “unwarranted benefits” sa pribadong partido sa pamamagitan ng “manifest partiality,” “evident bad faith,” o “gross inexcusable negligence.”

    n

    Mahalagang maunawaan ang mga terminong ito. Ang “undue injury” ay tumutukoy sa aktwal na pinsala o perwisyo na natamo. Ang “unwarranted benefit” naman ay ang pagbibigay ng benepisyo na walang sapat na batayan o justipikasyon. Samantala, ang “gross inexcusable negligence” ay ang kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, na hindi lamang simpleng pagkakamali kundi isang kusang-loob at intensyonal na pagbalewala sa mga responsibilidad. Sa madaling salita, ito ay kapabayaan na halos katumbas na ng masamang intensyon.

    n

    Ayon mismo sa batas, “Sec. 3. Corrupt practices of public officers. – In addition to acts or omissions of public officers already penalized by existing law, the following shall constitute corrupt practices of any public officer and are hereby declared to be unlawful. x x x x (e) Causing any undue injury to any party, including the Government, or giving any private party any unwarranted benefits, advantage or preference in the discharge of his official, administrative or judicial functions through manifest partiality, evident bad faith or gross inexcusable negligence.”

    n

    Sa pang araw-araw na buhay, maaari itong mangyari sa iba’t ibang paraan. Halimbawa, kung ang isang opisyal ay nag-apruba ng kontrata na labis na pabor sa isang kumpanya nang walang sapat na pagsusuri, at nagdulot ito ng pagkalugi sa gobyerno, maaaring managot siya sa ilalim ng Section 3(e) ng RA 3019. Ganito rin kung ang isang opisyal ay nagpabaya sa pagbabantay sa pondo ng bayan at nagresulta ito sa pagnanakaw o pagkawala ng pera, maaari rin siyang managot.

    nn

    Ang Kwento ng Kaso: Kapabayaan sa Cebu City Hall

    n

    Ang mga petitioner sa kasong ito, sina Benilda Bacasmas, Alan Gaviola, at Eustaquio Cesa, ay mga matataas na opisyal ng gobyerno ng Cebu City. Si Bacasmas ay Cash Division Chief, si Gaviola ay City Administrator, at si Cesa ay City Treasurer. Sila ay kinasuhan kasama si Edna Jaca (City Accountant, na namatay na bago pa man mapagdesisyunan ang kaso sa Korte Suprema) dahil sa paglabag sa Section 3(e) ng RA 3019.

    n

    Ayon sa imbestigasyon ng Commission on Audit (COA), nagkaroon ng malaking kakulangan sa pondo ng Cebu City na umabot sa P9,810,752.60. Natuklasan na ito ay dahil sa kapabayaan ng mga petitioner sa pag-apruba ng cash advances para kay Luz Gonzales, ang paymaster ng siyudad. Paulit-ulit na nag-apruba ang mga petitioner ng cash advances kahit na hindi pa naliliquidate ni Gonzales ang mga naunang cash advances. Bukod pa rito, hindi rin sinunod ang tamang proseso sa pag-apruba, tulad ng pag-verify kung kumpleto ang dokumentasyon at kung tama ang halaga ng cash advance.

    n

    Nagsimula ang lahat nang mag-isyu ang COA ng Office Order No. 98-001 para magsagawa ng pagsusuri sa cash at accounts ng Cash Division ng Cebu City Treasurer’s Office. Isang sorpresa na cash count ang isinagawa noong March 5, 1998, at dito natuklasan ang malaking shortage. Ayon sa COA, ang kapabayaan ng mga petitioner ang nagbigay daan para maipagpatuloy ni Gonzales ang mga iregularidad at maakumula ang malaking kakulangan.

    n

    Sa Sandiganbayan, napatunayang guilty ang mga petitioner. Sinabi ng Sandiganbayan na nagpakita sila ng “gross inexcusable negligence” sa pagbalewala sa mga regulasyon at batas tungkol sa cash advances. Hindi rin pinaniwalaan ng Sandiganbayan ang depensa ng mga petitioner na sila ay nagtiwala lamang sa kanilang mga subordinates. Ayon sa Sandiganbayan, malinaw na nagkutsabahan ang mga petitioner para mapadali ang pag-apruba ng mga iregular na cash advances.

    n

    Umakyat ang kaso sa Korte Suprema. Dito, muling iginiit ng mga petitioner na hindi sapat ang impormasyon na isinampa laban sa kanila at hindi sila dapat managot dahil hindi sila nagpabaya. Ngunit hindi kinatigan ng Korte Suprema ang kanilang argumento.

    n

    Ilan sa mga mahahalagang punto sa naging desisyon ng Korte Suprema:

    n

      n

    • Sapat ang Impormasyon: Sinabi ng Korte Suprema na sapat ang impormasyon na isinampa laban sa mga petitioner. Naglalaman ito ng mga kinakailangang detalye tulad ng pangalan ng mga akusado, ang krimen na isinampa, at ang mga acts o omissions na bumubuo sa krimen. Hindi kailangang isama si Gonzales sa impormasyon dahil ang kaso ay laban sa mga opisyal na nag-apruba ng cash advances, hindi laban sa paymaster na nagkaroon ng shortage.
    • n

    • Gross Negligence na Katumbas ng Bad Faith: Pinagtibay ng Korte Suprema ang finding ng Sandiganbayan na nagpakita ng “gross inexcusable negligence” ang mga petitioner. Binalewala nila ang mga malinaw na regulasyon at batas tungkol sa cash advances. Ang kanilang kapabayaan ay hindi lamang simpleng pagkakamali, kundi isang sadyang pagbalewala sa kanilang responsibilidad. Ayon sa Korte Suprema, “Gross and inexcusable negligence is characterized by a want of even the slightest care, acting or omitting to act in a situation in which there is a duty to act – not inadvertently, but wilfully and intentionally, with conscious indifference to consequences insofar as other persons are affected.”
    • n

    • May Conspiracy: Nakita rin ng Korte Suprema na may conspiracy o sabwatan sa pagitan ng mga petitioner. Hindi maaaring hindi nila mapansin ang mga iregularidad sa daan-daang vouchers na kanilang inaprubahan sa loob ng maraming buwan. Ang kanilang pagtutulungan at pagkakaisa sa pagbalewala sa mga regulasyon ay nagpapakita ng sabwatan. Ayon sa Korte Suprema, “A cash advance request cannot be approved and disbursed without passing through several offices, including those of petitioners. It is outrageous that they would have us believe that they were not in conspiracy when over hundreds of vouchers were signed and approved by them in a course of 30 months, without their noticing irregularities therein that should have prompted them to refuse to sign the vouchers.”
    • n

    • Undue Injury at Unwarranted Benefit: Napatunayan din na nagdulot ng “undue injury” sa gobyerno ang kapabayaan ng mga petitioner dahil nawalan ng halos sampung milyong piso ang Cebu City. Samantala, nagbigay naman sila ng “unwarranted benefit” kay Gonzales dahil pinayagan nila itong makakuha ng cash advances kahit hindi ito nararapat.
    • n

    nn

    Praktikal na Aral: Paano Maiiwasan ang Kaparehong Problema

    n

    Ano ang mga aral na mapupulot natin mula sa kasong Bacasmas vs. Sandiganbayan? Para sa mga empleyado ng gobyerno, lalo na ang mga may responsibilidad sa paghawak ng pondo, napakahalaga ang sumusunod:

    n

      n

    • Alamin at Sundin ang Regulasyon: Dapat na alam na alam mo ang lahat ng batas, regulasyon, at circulars tungkol sa iyong trabaho, lalo na pagdating sa paghawak ng pera. Hindi sapat ang sabihing “nakasanayan na namin ito.” Ang nakasanayan na mali ay mali pa rin.
    • n

    • Maging Mapagmatyag: Huwag basta-basta pumirma sa mga dokumento. Suriin at busisiin ang bawat detalye. Kung may duda, magtanong at mag-imbestiga.
    • n

    • Huwag Magtiwala Lang Basta: Bagama’t may kasabihan na “trust your subordinates,” hindi ito nangangahulugan na bulag ka na lang na magtitiwala. Magkaroon ng sistema ng checks and balances. Mag-verify at mag-validate.
    • n

    • Pananagutan ang Uunahin: Laging tandaan na ang public office ay public trust. Ang pera na hinahawakan mo ay pera ng bayan. May pananagutan ka sa bawat sentimo nito.
    • n

    nn

    Mahahalagang Aral Mula sa Kaso ng Bacasmas vs. Sandiganbayan

    n

      n

    • Ang kapabayaan sa tungkulin, lalo na pagdating sa pondo ng bayan, ay may mabigat na kahihinatnan.
    • n

    • Hindi sapat na magdahilan na “nakasanayan na” o “nagtiwala lang sa iba.”
    • n

    • Ang sabwatan o conspiracy sa paggawa ng iregularidad ay mas nagpapabigat sa pananagutan.
    • n

    • Ang paglabag sa Section 3(e) ng RA 3019 ay maaaring magresulta sa pagkabilanggo at perpetual disqualification from public office.
    • n

    nn

    Mga Madalas Itanong (FAQs)

    nn

    Tanong 1: Ano ang Republic Act No. 3019?
    nSagot: Ito ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act, isang batas sa Pilipinas na naglalayong sugpuin ang korapsyon sa gobyerno.

    nn

    Tanong 2: Ano ang Section 3(e) ng RA 3019?
    nSagot: Ito ang probisyon ng batas na nagpaparusa sa mga opisyal ng gobyerno na nagdudulot ng undue injury sa gobyerno o nagbibigay ng unwarranted benefits sa pribadong partido sa pamamagitan ng manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence.

    nn

    Tanong 3: Ano ang ibig sabihin ng

  • Pananagutan ng Opisyal ng Gobyerno sa Paglabag sa Anti-Graft Law: Isang Pag-aaral ng Kaso Alvarez v. People

    Huwag Balewalain ang Proseso: Ang Panganib ng Kapabayaan sa mga Kontrata ng Gobyerno

    G.R. No. 192591, July 30, 2012


    Sa mundong pinamamahalaan ng batas, ang bawat desisyon, lalo na yaong ginagawa ng mga opisyal ng gobyerno, ay may bigat at pananagutan. Ang kapabayaan, lalo na kung nagreresulta sa pagbibigay ng hindi nararapat na pabor sa pribadong partido, ay maaaring magdulot ng malalim na legal na konsekwensya. Sa kasong Efren L. Alvarez v. People of the Philippines, nasuri ng Korte Suprema ang pananagutan ng isang lokal na opisyal na nahatulan ng paglabag sa Anti-Graft and Corrupt Practices Act dahil sa umano’y kapabayaan sa paggawad ng kontrata para sa isang proyekto sa ilalim ng Build-Operate-Transfer (BOT) Law.

    Ang kasong ito ay nagbibigay-diin sa kritikal na kahalagahan ng pagsunod sa tamang proseso at masusing pag-aaral sa mga transaksyon ng gobyerno, lalo na sa mga kontrata na may kinalaman sa pondo ng publiko at pribadong interes. Ang sentral na legal na tanong sa kasong ito ay kung napatunayan ba nang higit pa sa makatwirang pagdududa na si Mayor Alvarez ay nagkasala ng paglabag sa Section 3(e) ng R.A. No. 3019 dahil sa kanyang mga aksyon kaugnay sa Wag-Wag Shopping Mall project.

    Ang Batas na Nagbabawal sa Graft at Korapsyon at ang BOT Law

    Ang kaso ni Mayor Alvarez ay nakabatay sa Section 3(e) ng Republic Act No. 3019, o ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act. Ayon sa batas na ito, ipinagbabawal ang pagbibigay ng “unwarranted benefits, advantage or preference” sa sinumang pribadong partido sa pamamagitan ng “manifest partiality, evident bad faith or gross inexcusable negligence” ng isang opisyal ng gobyerno. Mahalagang maunawaan ang mga terminong ito.

    Ang “Manifest partiality” ay tumutukoy sa pagkiling o bias na nagpapakita ng disposisyon na paboran ang isang partido. Ang “Evident bad faith” ay nagpapahiwatig ng hindi tapat na layunin o masamang motibo, isang sinasadya at may malay na paggawa ng mali. Samantala, ang “Gross inexcusable negligence” ay ang kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, isang kapabayaan na malapit sa kapabayaan na may masamang hangarin, na nagpapakita ng kawalang-interes sa mga posibleng resulta. Sa madaling salita, ito ay kapabayaan na hindi mapapatawad dahil sa sobrang kalalaan nito.

    Kaugnay nito, ang Build-Operate-Transfer (BOT) Law, na unang isinabatas bilang R.A. No. 6957 at sinusugan ng R.A. No. 7718, ay naglalayong hikayatin ang pribadong sektor na makilahok sa pagpapaunlad ng imprastraktura ng bansa. Pinapayagan nito ang gobyerno na makipagsosyo sa pribadong sektor para sa mga proyekto tulad ng mga kalsada, tulay, at mga gusali sa pamamagitan ng iba’t ibang mga kasunduan, kabilang ang BOT. Sa ilalim ng BOT scheme, ang pribadong proponent ay magtatayo, magpapatakbo, at pagkatapos ng isang tiyak na panahon, ililipat ang proyekto sa gobyerno.

    Sa konteksto ng mga proyekto sa ilalim ng BOT Law, mahalaga ang pagsunod sa mga patakaran at regulasyon upang matiyak ang transparency, accountability, at patas na kompetisyon. Kabilang dito ang mga patakaran sa bidding, pre-qualification, at mga kinakailangang dokumento na dapat isumite ng mga proponents. Ang paglabag sa mga patakarang ito, lalo na kung nagreresulta sa pagbibigay ng hindi nararapat na pabor sa isang unqualified na contractor, ay maaaring maging sanhi ng pananagutan sa ilalim ng Anti-Graft Law.

    Halimbawa, kung ang isang opisyal ng gobyerno ay gumawad ng kontrata sa isang kumpanya na walang lisensya o hindi kuwalipikado sa pananalapi para sa isang malaking proyekto, at ginawa ito nang walang masusing pagsusuri o pagsunod sa mga tamang proseso, maaaring maharap ang opisyal na ito sa kasong graft. Ito ay dahil ang kanyang kapabayaan ay maaaring ituring na “gross inexcusable negligence” na nagbigay ng “unwarranted benefit” sa pribadong kumpanya at posibleng nagdulot ng “undue injury” sa gobyerno.

    Seksyon 3(e) ng R.A. No. 3019:Causing any undue injury to any party, including the Government, or giving any private party any unwarranted benefits, advantage or preference in the discharge of his official administrative or judicial functions through manifest partiality, evident bad faith or gross inexcusable negligence.

    Ang Kwento ng Kaso: Alvarez v. People

    Si Efren L. Alvarez, noo’y Mayor ng Muñoz, Nueva Ecija, ay nahatulan ng Sandiganbayan dahil sa paglabag sa Section 3(e) ng R.A. No. 3019. Ang kaso ay nag-ugat sa paggawad ng kontrata para sa konstruksiyon ng Wag-Wag Shopping Mall sa Australian-Professional, Inc. (API) sa ilalim ng BOT scheme. Ayon sa prosekusyon, nagbigay umano si Mayor Alvarez ng unwarranted benefits sa API nang igawad niya ang kontrata kahit na alam niyang walang lisensya ang API bilang contractor at hindi rin ito kuwalipikado sa pananalapi para sa proyekto.

    Nagsimula ang lahat noong 1995 nang magpasa ang Sangguniang Bayan ng Muñoz ng resolusyon na nag-iimbita sa API na lumahok sa planong konstruksiyon ng shopping mall. Inilathala ang imbitasyon para sa mga proposals, at ang API ang nag-iisang bidder na nagsumite ng proposal. Inirekomenda ng Pre-qualification, Bids and Awards Committee (PBAC), na pinamumunuan ni Mayor Alvarez, ang pag-apruba sa proposal ng API. Kasunod nito, pinahintulutan ng Sangguniang Bayan si Mayor Alvarez na pumasok sa isang Memorandum of Agreement (MOA) sa API, na ginawa nga noong Setyembre 1996.

    Ngunit, lumabas sa imbestigasyon na ang API ay walang contractor’s license mula sa Philippine Construction Accreditation Board (PCAB) noong panahong iginawad ang kontrata. Bukod pa rito, kwestiyonable rin ang financial capacity ng API para sa isang malaking proyekto tulad ng Wag-Wag Shopping Mall. Dahil dito, kinasuhan si Mayor Alvarez ng paglabag sa Anti-Graft Law.

    Sa paglilitis sa Sandiganbayan, iginiit ng depensa ni Mayor Alvarez na may “substantial compliance” umano sa mga kinakailangan ng BOT Law. Sinabi niya na ang proyekto ay isang “unsolicited proposal” at sinikap niyang sundin ang mga proseso. Gayunpaman, hindi kumbinsido ang Sandiganbayan at hinatulan si Mayor Alvarez na nagkasala. Ang Sandiganbayan ay nagpasiya na si Mayor Alvarez ay nagpakita ng “gross inexcusable negligence” at “manifest partiality” sa paggawad ng kontrata sa API.

    Umapela si Mayor Alvarez sa Korte Suprema, ngunit pinagtibay ng Kataas-taasang Hukuman ang desisyon ng Sandiganbayan. Ayon sa Korte Suprema, hindi sapat ang depensa ni Mayor Alvarez ng “substantial compliance.” Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang kapabayaan ni Mayor Alvarez sa pag-apruba ng proposal ng API, sa kabila ng kawalan nito ng lisensya at kakayahan sa pananalapi, ay “gross” at “inexcusable.”

    Sinabi ng Korte Suprema: “It was unthinkable for a local government official, especially one with several citations and awards as outstanding local executive, to have allowed API to submit a BOT proposal and later award it the contract despite lack of a contractor’s license and proof of its financial and technical capabilities, relying merely on a piece of information from a news item about said contractor’s ongoing mall construction project in another municipality and verbal representations of its president.

    Bagamat may dissenting opinion si Justice Bersamin, nanindigan ang mayorya ng Korte Suprema sa kanilang desisyon na nagpapatibay sa hatol ng Sandiganbayan. Ang kaso ay umabot pa sa motion for reconsideration, ngunit muli itong ibinasura ng Korte Suprema, na nagiging pinal at hindi na mababago ang hatol kay Mayor Alvarez.

    Praktikal na Aral: Ano ang Dapat Matutunan Mula sa Kaso Alvarez?

    Ang kaso ni Mayor Alvarez ay isang babala sa lahat ng mga opisyal ng gobyerno, lalo na sa mga sangkot sa paggawad ng mga kontrata. Hindi sapat ang magandang intensyon o ang paniniwala na ang isang proyekto ay makakabuti sa publiko. Mahalaga ang masusing pagsunod sa batas at regulasyon, lalo na sa mga proseso ng procurement at bidding.

    Narito ang ilang mahahalagang aral mula sa kasong ito:

    • Due Diligence ay Mahalaga: Bago igawad ang anumang kontrata, lalo na sa malalaking proyekto, dapat magsagawa ng masusing due diligence sa mga prospective contractors. Kumpirmahin ang kanilang legal na kapasidad, financial stability, at technical expertise. Huwag basta magtiwala sa mga verbal representations o hindi beripikadong impormasyon.
    • Sundin ang Proseso ng BOT Law: Ang BOT Law at ang Implementing Rules and Regulations (IRR) nito ay naglalaman ng mga detalyadong patakaran at proseso na dapat sundin sa paggawad ng mga proyekto sa ilalim ng BOT scheme. Ang paglihis sa mga patakarang ito ay maaaring magresulta sa legal na pananagutan.
    • Dokumentasyon ay Kritikal: Siguraduhing kumpleto at maayos ang dokumentasyon ng lahat ng proseso at desisyon. Ito ay mahalaga hindi lamang para sa transparency at accountability, kundi pati na rin bilang proteksyon sakaling magkaroon ng legal na hamon.
    • Huwag Balewalain ang Contractor’s License: Ang contractor’s license ay hindi lamang isang pormalidad. Ito ay patunay na ang isang kumpanya ay may legal na kapasidad at technical competence para magsagawa ng construction projects. Ang paggawad ng kontrata sa isang unlicensed contractor ay isang malaking pagkakamali.
    • Pananagutan ng Opisyal: Hindi maaaring magtago sa likod ng resolusyon ng Sangguniang Bayan o ng rekomendasyon ng PBAC. Bilang punong ehekutibo, may personal na pananagutan ang Mayor na tiyakin na ang lahat ng transaksyon ay naaayon sa batas.

    Susing Aral: Ang kapabayaan sa pagtupad ng tungkulin, lalo na sa mga usapin ng pondo ng publiko at kontrata ng gobyerno, ay may malubhang konsekwensya. Ang pagsunod sa tamang proseso, masusing pag-aaral, at due diligence ay hindi lamang mga opsyon, kundi mga obligasyon ng bawat opisyal ng gobyerno.

    Mga Madalas Itanong (FAQs)

    Tanong 1: Ano ang Section 3(e) ng Anti-Graft Law?

    Sagot: Ito ay probisyon ng batas na nagbabawal sa mga opisyal ng gobyerno na magdulot ng “undue injury” sa gobyerno o magbigay ng “unwarranted benefits” sa pribadong partido sa pamamagitan ng “manifest partiality, evident bad faith, or gross inexcusable negligence.”

    Tanong 2: Ano ang ibig sabihin ng “gross inexcusable negligence”?

    Sagot: Ito ay kapabayaan na sobrang grabe at hindi mapapatawad. Ito ay kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, isang kapabayaan na malapit sa kapabayaan na may masamang hangarin, na nagpapakita ng kawalang-interes sa mga posibleng resulta.

    Tanong 3: Maaari bang mahatulan ng graft kahit walang bad faith?

    Sagot: Oo. Ayon sa kaso Alvarez, ang paglabag sa Section 3(e) ay maaaring mangyari kahit walang bad faith. Sapat na mapatunayan ang “gross inexcusable negligence” o “manifest partiality.”

    Tanong 4: Ano ang BOT Law at bakit ito mahalaga?

    Sagot: Ang BOT Law ay ang batas na nagpapahintulot sa pribadong sektor na makilahok sa mga proyekto ng imprastraktura ng gobyerno. Mahalaga ito upang mapabilis ang pagpapaunlad ng bansa at maibsan ang pasanin sa pondo ng gobyerno. Ngunit, mahalaga ring sundin ang mga regulasyon nito upang maiwasan ang korapsyon at katiwalian.

    Tanong 5: Ano ang dapat gawin ng isang opisyal ng gobyerno para maiwasan ang kasong graft sa mga kontrata?

    Sagot: Sundin ang lahat ng proseso at patakaran sa procurement at bidding. Magsagawa ng due diligence sa mga contractors. Siguraduhing kumpleto at maayos ang dokumentasyon. Humingi ng legal na payo kung kinakailangan. At higit sa lahat, maging maingat at responsable sa pagtupad ng tungkulin.

    Naranasan mo na ba ang mga hamon na tulad nito sa iyong organisasyon? Ang ASG Law ay may mga abogado na eksperto sa batas kontra-graft at mga kontrata ng gobyerno. Kung kailangan mo ng konsultasyon o legal na representasyon, makipag-ugnayan sa amin o bisitahin ang aming website dito para sa karagdagang impormasyon. Handa kaming tumulong sa iyo.





    Source: Supreme Court E-Library

    This page was dynamically generated

    by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)

  • Peligro ng Kapabayaan: Pananagutan ng mga Opisyal ng Gobyerno sa Pagbili ng Lupa

    Ang Kapabayaan sa Paghawak ng Pondo ng Gobyerno ay May Pananagutan

    [G.R. NO. 171359, 171755, 171776] BENJAMIN A. UMIPIG, RENATO B. PALOMO, MARGIE C. MABITAD, at CARMENCITA FONTANILLA-PAYABYAB v. PEOPLE OF THE PHILIPPINES


    Sa araw-araw, ang tiwala ng publiko sa mga opisyal ng gobyerno ay nakasalalay sa kanilang kakayahan at katapatan sa paghawak ng pondo ng bayan. Ngunit paano kung ang kapabayaan ay maging sanhi ng pagkawala ng milyun-milyong piso mula sa kaban ng bayan? Ito ang sentro ng kaso Umipig v. People, kung saan sinuri ng Korte Suprema ang pananagutan ng mga opisyal ng National Maritime Polytechnic (NMP) dahil sa kapabayaang nagresulta sa pagkalugi ng gobyerno sa isang transaksyon sa lupa.

    Ang kasong ito ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang due diligence at pagsunod sa mga regulasyon sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Sa madaling salita, hindi sapat ang magtiwala lamang sa dokumento; kinakailangan ang masusing pagsusuri at pag-iingat, lalo na kung pera ng bayan ang nakataya.

    Ang Batas Laban sa Graft at Korapsyon: Seksyon 3(e) ng R.A. 3019

    Ang Republic Act No. 3019, o ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act, ay isang batas na naglalayong sugpuin ang korapsyon sa gobyerno. Partikular na mahalaga sa kasong ito ang Seksyon 3(e) nito, na nagbabawal sa mga opisyal ng gobyerno na:

    “(e) Causing any undue injury to any party, including the Government, or giving any private party any unwarranted benefits, advantage or preference in the discharge of his official administrative or judicial functions through manifest partiality, evident bad faith or gross inexcusable negligence.”

    Ibig sabihin, ang isang opisyal ay maaaring mapanagot kung ang kanyang pagkilos, dahil sa manifest partiality (hayag na pagpabor), evident bad faith (malinaw na masamang intensyon), o gross inexcusable negligence (grabeng kapabayaan na walang dahilan), ay nagdulot ng undue injury (di-nararapat na pinsala) sa gobyerno o nagbigay ng unwarranted benefits (di-nararapat na benepisyo) sa pribadong partido.

    Mahalagang maunawaan ang mga terminong ito. Ang evident bad faith ay hindi lamang simpleng masamang paghuhusga; ito ay may kasamang pandaraya at intensyon na gumawa ng mali. Ang gross inexcusable negligence naman ay ang kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, na para bang walang pakialam ang opisyal sa mga maaaring mangyari.

    Bukod pa rito, ang Government Accounting and Auditing Manual (GAAM) ay nagtatakda ng mga patakaran sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Seksyon 449 ng GAAM ay malinaw na nagsasaad na ang pagbili ng lupa ng gobyerno ay dapat patunayan ng Torrens Title na nakapangalan sa Republika ng Pilipinas, o iba pang dokumento na katanggap-tanggap sa Pangulo na nagpapatunay na ang titulo ay vested na sa gobyerno. Ang mga dokumentong ito ay dapat nakalakip sa mga voucher ng pagbabayad.

    Ang Kuwento ng Kaso: Kapabayaan sa NMP

    Nagsimula ang lahat noong 1995 nang magplano ang NMP na magpalawak ng kanilang operasyon sa Luzon. Natukoy ang Cavite bilang posibleng lokasyon, at nakahanap sila ng lupa sa Tanza, Cavite. Si Renato Palomo, ang Executive Director ng NMP, ay binigyan ng awtoridad ng Board of Trustees na makipagnegosasyon para sa pagbili ng lupa at magbayad ng earnest money kung kinakailangan.

    Nakipag-ugnayan si Palomo kay Glenn Solis, isang real estate broker. Noong Nobyembre 1995, naglabas si Palomo ng memorandum kay Benjamin Umipig (Administrative Officer), Carmencita Fontanilla-Payabyab (Budget Officer), at Margie Mabitad (Chief Accountant) para maglabas ng P500,000 bilang earnest money para sa lupa.

    Ngunit bago pa man mailabas ang pera, nagpahayag na ng pag-aalala si Umipig. Napansin niya ang ilang kahina-hinalang bagay sa mga dokumentong isinumite ni Solis, tulad ng hindi magkatugmang pangalan sa kontrata at awtoridad para magbenta, at ang kawalan ng notarization ng ilang dokumento. Sa kabila nito, sa utos ni Palomo, inayos umano ni Umipig ang mga “infirmities” at itinuloy ang transaksyon.

    Sumunod ang mas malaking problema. Pagkatapos ng unang transaksyon kung saan nakabili ang NMP ng dalawang lote, muling nakipagnegosasyon si Palomo kay Solis para sa dalawa pang lote na katabi nito. Sa pagkakataong ito, gumamit si Solis ng mga Special Power of Attorney (SPA) na nagpapakita umano ng awtoridad niya na magbenta ng lupa.

    Noong Agosto 1, 1996, nilagdaan ang isang Contract to Sell para sa ikalawang pagbili. Kaagad naglabas ng P6,910,260 bilang downpayment. Muli, lumagda sina Fontanilla-Payabyab, Umipig, at Mabitad sa mga disbursement voucher, at inaprubahan ni Palomo ang pagbabayad. Sa kabuuan, umabot sa P8,910,260 ang naibayad para sa ikalawang pagbili.

    Ngunit pagkatapos matanggap ang malaking halaga, biglang naglaho si Solis. Nang magsiyasat ang NMP, natuklasan nilang peke ang SPA na ginamit ni Solis. Hindi kailanman nakamit ng NMP ang titulo ng lupa, at nawala pa ang milyon-milyong pondo ng gobyerno.

    Dahil dito, kinasuhan sina Palomo, Umipig, Mabitad, at Fontanilla-Payabyab ng paglabag sa Seksyon 3(e) ng R.A. 3019 sa Sandiganbayan. Hinatulang guilty ang apat sa Sandiganbayan. Umakyat ang kaso sa Korte Suprema.

    Ang Desisyon ng Korte Suprema: Pananagutan sa Kapabayaan

    Sinuri ng Korte Suprema ang desisyon ng Sandiganbayan. Kinilala ng Korte na ang unang elemento ng Seksyon 3(e) – na ang mga akusado ay mga opisyal ng gobyerno – at ang ikatlong elemento – na nagdulot ng undue injury sa gobyerno – ay napatunayan. Ang sentro ng debate ay ang ikalawang elemento: kumilos ba ang mga akusado nang may manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence?

    Pinagtibay ng Korte Suprema ang hatol ng Sandiganbayan laban kay Palomo, Umipig, at Mabitad, ngunit ibinasura ang hatol laban kay Fontanilla-Payabyab.

    Ayon sa Korte, si Palomo ay nagpakita ng evident bad faith at gross inexcusable negligence. Binigyang-diin ng Korte na limitado lamang ang awtoridad ni Palomo na magbayad ng earnest money, ngunit naglabas siya ng malaking downpayment na P6,910,260. Bukod pa rito, nagbayad pa siya ng karagdagang P2,000,000 kahit hindi pa naisusumite ni Solis ang mga kinakailangang dokumento. Binanggit ng Korte ang testimonya ni Palomo:

    “Q At the time that you paid the second payment which was amounting to P3 million and part of that was for the contract to sell, there was no deed of sale executed by Glenn B. Solis in favor of National Maritime Polytechnic, am I correct? On December 27 there was none?

    A I cannot recall.

    Q You cannot recall because there was in fact none, am I correct?

    A It could be, sir.”

    Para sa Korte Suprema, ang kawalan ng pag-iingat ni Palomo sa paggastos ng malaking halaga ng pondo ng gobyerno, sa kabila ng mga “legal infirmities” sa mga dokumento ni Solis, ay nagpapakita ng gross inexcusable negligence. Nilabag din umano ni Palomo ang Seksyon 449 ng GAAM sa pagpasok sa kontrata na hindi ginagarantiyahan ang paglipat ng pagmamay-ari sa gobyerno.

    Sina Umipig at Mabitad naman ay hinatulang grossly negligent. Bilang mga accountable officers, dapat sana ay masusing sinuri nila ang mga dokumento bago lumagda sa mga disbursement voucher. Ang sertipikasyon ni Umipig sa Box A ng voucher ay nangangahulugang pinapatunayan niya ang legalidad at regularidad ng transaksyon. Si Mabitad naman, sa paglagda sa Box B, ay nagpapatunay na may sapat na pondo at kumpleto ang dokumentasyon. Ayon sa Korte:

    “Had Umipig made the proper inquiries, NMP would have discovered earlier that the SPA in favor of Jimenez-Trinidad was fake and the unlawful disbursement of the P8,910,260 would have been prevented.”

    Bagamat nagpahayag ng pag-aalala si Umipig sa unang transaksyon, hindi na niya ito inulit sa ikalawang pagbili. Para sa Korte, hindi ito sapat. Ang ikalawang transaksyon ay hiwalay at nangangailangan ng sariling masusing pagsusuri.

    Samantala, pinawalang-sala si Fontanilla-Payabyab. Ayon sa Korte, ang kanyang pirma sa voucher, na may nakatatak na “FUND AVAILABILITY,” ay hindi nagpapatunay o nagpapawalang-bisa sa voucher. Hindi rin napatunayan na kasama sa kanyang tungkulin ang pagsusuri sa mga sertipikasyon ng kanyang mga subordinate. Kaya naman, walang basehan para panagutin siya sa ilalim ng Seksyon 3(e) ng R.A. 3019.

    Dahil sa kapabayaan nina Palomo, Umipig, at Mabitad, sila ay pinanagot sa paglabag sa Seksyon 3(e) ng R.A. 3019 at pinagmulta ng pagkakulong, perpetual disqualification mula sa public office, at pinagbayad na ibalik ang P8,910,260 sa gobyerno.

    Praktikal na Aral: Pag-iwas sa Kapabayaan at Korapsyon

    Ang kasong Umipig v. People ay nag-iiwan ng mahahalagang aral, lalo na para sa mga opisyal ng gobyerno na humahawak ng pondo ng bayan:

    Mga Pangunahing Aral:

    • Maging Maingat at Masusi: Hindi sapat ang magtiwala lamang sa mga dokumentong isinumite. Kinakailangan ang masusing pagsusuri at pagberipika ng mga dokumento, lalo na kung malaking halaga ng pera ang nakataya.
    • Sumunod sa Regulasyon: Mahalagang sundin ang mga patakaran at regulasyon sa paggastos ng pondo ng gobyerno, tulad ng GAAM at COA Circulars. Ang paglabag sa mga ito ay maaaring magresulta sa pananagutan.
    • Due Diligence: Gawin ang nararapat na due diligence, lalo na sa mga transaksyon sa lupa. Beripikahin ang pagkakakilanlan at awtoridad ng mga partido na nakikipagtransaksyon.
    • Dokumentasyon: Siguraduhing kumpleto at wasto ang lahat ng dokumentasyon bago maglabas ng pagbabayad. Huwag magpadalus-dalos, lalo na kung hindi pa nakukumpleto ang lahat ng requirements.
    • Pananagutan: Ang kapabayaan sa paghawak ng pondo ng gobyerno ay may pananagutan. Hindi maaaring magdahilan na “sumusunod lamang sa utos” kung ang utos ay labag sa batas o regulasyon.

    Para sa mga negosyo o indibidwal na nakikipagtransaksyon sa gobyerno, mahalagang tiyakin na ang lahat ng dokumento at proseso ay naaayon sa batas at regulasyon. Ang pakikipagtulungan sa mga opisyal na maingat at sumusunod sa batas ay makakaiwas sa problema sa hinaharap.

    Mga Madalas Itanong (FAQs)

    Tanong 1: Ano ang Seksyon 3(e) ng R.A. 3019?
    Sagot: Ito ay probisyon sa Anti-Graft and Corrupt Practices Act na nagbabawal sa mga opisyal ng gobyerno na magdulot ng pinsala sa gobyerno o magbigay ng di-nararapat na benepisyo sa pribadong partido dahil sa manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence.

    Tanong 2: Ano ang ibig sabihin ng gross inexcusable negligence?
    Sagot: Ito ay grabeng kapabayaan na walang dahilan, kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, na para bang walang pakialam ang opisyal sa mga maaaring mangyari.

    Tanong 3: Ano ang kahalagahan ng Government Accounting and Auditing Manual (GAAM)?
    Sagot: Ang GAAM ay nagtatakda ng mga patakaran sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Mahalagang sundin ito upang masiguro ang maayos at legal na paggamit ng pera ng bayan.

    Tanong 4: Ano ang pananagutan ng isang accountable officer?
    Sagot: Ang accountable officer ay personal na mananagot sa mga maling pagbabayad o paggamit ng pondo ng gobyerno. Sila ay inaasahang maging maingat at masusi sa paghawak ng pera ng bayan.

    Tanong 5: Maaari bang magdahilan ang isang opisyal na sumusunod lamang siya sa utos ng kanyang superior?
    Sagot: Hindi. Hindi maaaring magdahilan ang isang opisyal na sumusunod lamang siya sa utos kung alam niyang ang utos ay labag sa batas o regulasyon. May tungkulin siyang ipaalam sa kanyang superior ang ilegalidad ng utos.

    Tanong 6: Ano ang dapat gawin kung may kahina-hinalang transaksyon sa gobyerno?
    Sagot: Dapat agad itong ipagbigay-alam sa mga awtoridad, tulad ng Office of the Ombudsman o Commission on Audit, para maimbestigahan at mapanagot ang mga sangkot.

    Naranasan mo ba ang ganitong sitwasyon o may katanungan ka tungkol sa pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno? Huwag mag-atubiling kumonsulta sa ASG Law. Kami ay may mga eksperto sa larangan ng administrative law at graft and corruption cases na handang tumulong sa iyo. Makipag-ugnayan sa amin sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito para sa karagdagang impormasyon.




    Source: Supreme Court E-Library
    This page was dynamically generated
    by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)