Sa desisyon na ito, pinagtibay ng Korte Suprema na ang isang Mayor ay mananagot sa paglustay ng pondo ng bayan kung napatunayang nagpabaya sa pagpapatupad ng mga alituntunin sa paggastos. Ipinapakita nito na hindi sapat na basta magtiwala sa mga subordinate; ang mga opisyal ay dapat na maging mapagmatyag at siguraduhing sinusunod ang batas. Ang desisyong ito ay nagpapaalala sa lahat ng mga opisyal ng gobyerno na ang pagiging accountable ay hindi lamang tungkol sa pagsunod sa mga papeles, kundi pati na rin sa pagiging maingat sa paggamit ng pondo ng publiko.
Pirma ba ay Sapat?: Kuwento ng Escalation ng Kontrata sa Daet Public Market
Ang kaso ay nagsimula sa isang kontrata para sa konstruksyon ng Daet Public Market Phase II kung saan pinahintulutan ng dating Mayor Tito S. Sarion ang pagbabayad ng price escalation sa Markbilt Construction kahit na walang sapat na appropriation at hindi nasunod ang mga kinakailangan ng Republic Act No. 9184. Dahil dito, kinasuhan si Sarion ng malversation of public funds at paglabag sa Section 3(e) ng Republic Act No. 3019. Ang pangunahing tanong sa kasong ito ay kung nagpabaya ba si Sarion sa kanyang tungkulin at kung dapat ba siyang managot sa mga pagbabayad na ito.
Ayon sa Korte Suprema, bilang Mayor, si Sarion ay may tungkuling pangalagaan ang pondo ng bayan at siguraduhing ito ay ginagamit lamang para sa mga layuning pinahintulutan. Sa ilalim ng Section 85 at 86 ng Presidential Decree No. 1445, kailangan muna ang sapat na appropriation bago pumasok sa isang kontrata na may kinalaman sa paggasta ng pondo ng publiko. Ayon sa Korte:
Section 85. Appropriation before entering into contract.
(1) No contract involving the expenditure of public funds shall be entered into unless there is an appropriation therefor, the unexpended balance of which, free of other obligations, is sufficient to cover the proposed expenditure.
Section 86. Certificate showing appropriation to meet contract. Except in the case of a contract for personal service, for supplies for current consumption or to be carried in stock not exceeding the estimated consumption for three months, or banking transactions of government owned or controlled banks, no contract involving the expenditure of public funds by any government agency shall be entered into or authorized unless the proper accounting official of the agency concerned shall have certified to the officer entering into the obligation that funds have been duly appropriated for the purpose and that the amount necessary to cover the proposed contract for the current fiscal year is available for expenditure on account thereof, subject to verification by the auditor concerned.
Pinanindigan ng Korte na ang pagpapahintulot ni Sarion sa pagbabayad ng price escalation kahit walang appropriation ay nagpapakita ng gross inexcusable negligence. Dagdag pa rito, nilabag din niya ang Section 61 ng Republic Act No. 9184 nang hindi niya ipinaalam sa National Economic and Development Authority (NEDA) at Government Procurement Policy Board (GPPB) ang tungkol sa price escalation. Iginiit ng Korte na hindi maaaring magdahilan si Sarion na nagtiwala lamang siya sa mga subordinate dahil may mga palatandaan na dapat siyang nagduda at nagsiyasat bago nagdesisyon.
Ang depensa ni Sarion na umasa lamang siya sa legal opinion ng Municipal Legal Officer ay hindi rin kinatigan ng Korte. Sinabi ng Korte na ang Arias Doctrine, kung saan pinapayagan ang mga opisyal na magtiwala sa kanilang mga subordinate, ay hindi maaaring gamitin kung may mga sirkumstansya na dapat nagpaalerto sa kanila na maging mas mapagmatyag. Dahil dito, pinagtibay ng Korte Suprema ang hatol ng Sandiganbayan na nagpapatunay na si Sarion ay nagkasala sa malversation of public funds at paglabag sa Section 3(e) ng Republic Act No. 3019.
Itinuro ng Korte na kahit na mayroon nang pondo para sa kabuuang proyekto, ang kawalan ng appropriation para sa partikular na price escalation ang nagtulak sa paglabag sa batas. Ang katwirang ito’y nagbibigay diin sa kahalagahan ng pagsunod sa mga regulasyon sa paggastos ng pondo. Ang kasong ito’y nagsisilbing paalala sa lahat ng opisyal ng gobyerno na kailangan ang matinding pag-iingat at pagsunod sa mga batas upang maiwasan ang pananagutan sa batas.
Ang paglilitis na ito’y nagpapakita ng mahigpit na pamantayan sa paghawak ng mga opisyal ng pondo ng publiko. Kung napatunayan ang kapabayaan, hindi sapat ang pagtitiwala sa iba. Kailangan na ang bawat hakbang ay naaayon sa mga legal na proseso.
FAQs
Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? | Kung nagkasala ba si Mayor Sarion sa malversation of public funds at paglabag sa Section 3(e) ng Republic Act No. 3019 dahil sa pagpapahintulot ng pagbabayad ng price escalation nang walang sapat na appropriation at hindi pagsunod sa mga kinakailangan ng batas. |
Ano ang gross inexcusable negligence? | Ito ay isang kapabayaan kung saan hindi sinunod ng isang opisyal ang mga basic rules at regulasyon na dapat ay alam niya, na nagresulta sa pagkawala o pagkaabuso ng pondo ng bayan. |
Ano ang Section 3(e) ng Republic Act No. 3019? | Ito ay isang batas na nagbabawal sa mga opisyal ng gobyerno na gumawa ng mga aksyon na nagdudulot ng undue injury sa gobyerno o nagbibigay ng unwarranted benefit, advantage, o preference sa isang pribadong partido. |
Ano ang Arias Doctrine? | Ito ay isang prinsipyo kung saan ang isang opisyal ng gobyerno ay maaaring magtiwala sa mga subordinate, ngunit hindi ito maaaring gamitin kung may mga palatandaan na dapat siyang magduda at magsiyasat. |
Ano ang Section 61 ng Republic Act No. 9184? | Ito ay isang seksyon ng batas na nagtatakda ng mga kinakailangan para sa pagbabago ng kontrata sa mga proyekto ng gobyerno, kabilang ang pagkuha ng pahintulot mula sa NEDA at GPPB. |
Bakit hindi kinatigan ng Korte ang depensa ni Sarion? | Dahil may mga sirkumstansya na dapat nagpaalerto kay Sarion na magduda at magsiyasat bago aprubahan ang pagbabayad, at hindi sapat na magtiwala lamang siya sa mga subordinate. |
Ano ang epekto ng desisyong ito sa mga opisyal ng gobyerno? | Ito ay nagpapaalala sa kanila na kailangan nilang maging mapagmatyag, sumunod sa batas, at hindi basta magtiwala sa mga subordinate pagdating sa paggastos ng pondo ng bayan. |
Ano ang kinakailangan ng Section 85 at 86 ng Presidential Decree No. 1445? | Kinakailangan muna ang sapat na appropriation bago pumasok sa isang kontrata na may kinalaman sa paggasta ng pondo ng publiko. Ang paglabag dito ay maaaring magresulta sa pagiging liable ng opisyal sa gobyerno. |
Sa pangkalahatan, ang kasong ito ay nagpapakita ng mataas na pamantayan ng pananagutan para sa mga opisyal ng gobyerno sa Pilipinas. Ang kapabayaan sa tungkulin ay hindi kailanman maaaring tanggapin bilang dahilan upang makatakas sa pananagutan. Ito ay magsisilbing aral sa lahat ng mga lingkod-bayan na ang pondo ng bayan ay sagrado at dapat pangalagaan nang may lubos na pag-iingat.
For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.
Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: TITO S. SARION, PETITIONER, V.S. PEOPLE OF THE PHILIPPINES, G.R. Nos. 243029-30, August 22, 2022