Kapag naririnig natin ang tungkol sa mga opisyal ng gobyerno na inuutusan ng Commission on Audit (COA) na magbalik ng pera dahil sa mga ‘illegal’ na suweldo o benepisyo, madalas itong nagbubunga ng pagdududa at tanong. Totoo nga bang ilegal ito? Hindi ba’t may awtoridad ang mga ahensya na magtakda ng sariling suweldo? Ang kaso ng Engineer Manolito P. Mendoza vs. Commission on Audit ay nagbibigay linaw sa isyung ito, partikular na sa konteksto ng mga water district at ang Salary Standardization Law. Sa kasong ito, sinagot ng Korte Suprema ang mahalagang tanong: Sakop ba ng Salary Standardization Law ang suweldo ng isang general manager ng water district, o mayroon bang espesyal na awtoridad ang mga water district na magtakda ng sariling suweldo na hindi sakop ng batas na ito?

Sa madaling sabi, si Engineer Mendoza, bilang general manager ng Talisay Water District, ay inutusan ng COA na ibalik ang P380,208.00 na natanggap niya bilang suweldo mula 2005 hanggang 2006. Ayon sa COA, ang suweldo ni Mendoza ay lumampas sa itinakda ng Salary Standardization Law (RA 6758). Umapela si Mendoza sa Korte Suprema, iginigiit na may karapatan ang water district na magtakda ng kanyang suweldo base sa Provincial Water Utilities Act of 1973 (PD 198). Ngunit, hindi pumabor ang Korte Suprema kay Mendoza sa puntong ito, bagama’t may isang aspeto ng kaso kung saan siya nagtagumpay. Alamin natin ang buong detalye ng kasong ito at kung ano ang mga mahahalagang aral na mapupulot natin.

Ang Legal na Batayan: Salary Standardization Law at mga Exemption

Para lubos na maintindihan ang desisyon sa kasong Mendoza, mahalagang balikan ang Salary Standardization Law (SSL) o Republic Act No. 6758. Ito ang batas na nagtatakda ng sistema ng pagkaklasipika ng posisyon at kompensasyon sa gobyerno. Ang pangunahing layunin ng SSL ay magkaroon ng “equal pay for substantially equal work” o patas na suweldo para sa halos magkatulad na trabaho. Ayon sa Seksyon 4 ng RA 6758, saklaw nito ang “lahat ng posisyon, appointive o elective, full o part-time basis, umiiral ngayon o malilikha pa sa gobyerno, kasama ang government-owned or controlled corporations (GOCCs) at government financial institutions (GFIs).” Malawak ang saklaw ng SSL, at kabilang dito ang lahat ng sangay ng gobyerno, lokal na pamahalaan, at mga GOCC.

Ngunit, mayroon bang mga exemption sa SSL? Oo, mayroon. Sa paglipas ng panahon, ilang batas ang naipasa na nag-eexempt sa ilang GOCCs mula sa SSL, na nagbibigay sa kanila ng awtoridad na magtakda ng sariling sistema ng kompensasyon. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang Philippine Postal Corporation (PPC), Trade and Investment Development Corporation of the Philippines (TIDCORP), Land Bank of the Philippines (LBP), Social Security System (SSS), at iba pang GFIs. Kapansin-pansin na ang mga batas na nag-eexempt sa mga ahensyang ito ay malinaw na nagsasaad ng exemption mula sa SSL. Halimbawa, ang charter ng SSS (RA 8282) ay tahasang nagsasabing “SSS shall be exempt from the provisions of Republic Act No. 6758 and Republic Act No. 7430.” Ito ang nagiging batayan ng argumento ng iba na kung walang malinaw na exemption, sakop pa rin ng SSL ang isang ahensya o GOCC.

Mahalaga ring banggitin ang Seksyon 9 ng RA 6758, na nagtatakda ng limitasyon sa suweldo ng mga opisyal ng GOCCs at GFIs. Ayon dito, “In no case shall the salary of the chairman, president, general manager or administrator, and the board of directors of government-owned or controlled corporations and financial institutions exceed Salary Grade 30.” Ibig sabihin, kahit pa may awtoridad ang isang GOCC na magtakda ng suweldo, hindi ito maaaring lumampas sa Salary Grade 30 para sa mga posisyong nabanggit, maliban na lamang kung may espesyal na pahintulot mula sa Presidente ng Pilipinas.

Sa konteksto ng mga water district, mahalagang tandaan na ang mga ito ay itinuturing na GOCCs na nilikha sa pamamagitan ng Presidential Decree No. 198 o ang Provincial Water Utilities Act of 1973. Kaya naman, maliban kung may malinaw na probisyon sa PD 198 na nag-eexempt sa kanila mula sa SSL, sakop pa rin sila ng batas na ito.

Ang Kwento ng Kaso: Mendoza vs. COA

Nagsimula ang lahat nang ma-audit ang Talisay Water District at matuklasan ng COA na ang suweldo ni Engineer Mendoza bilang general manager mula 2005 hanggang 2006 ay hindi umano “in consonance with the rate prescribed under [Republic Act No.] 6758, otherwise known as the Salary Standardization Law and the approved Plantilla of Position of the district.” Bukod pa rito, napansin din ng COA na walang “Appointment duly attested by the Civil Service Commission” para sa claim ni Mendoza. Dahil dito, naglabas ang COA ng Notice of Disallowance, na nag-uutos kay Mendoza na ibalik ang P380,208.00.

Hindi sumang-ayon si Mendoza at naghain ng Motion for Reconsideration. Pangunahing argumento niya ay ang Seksyon 23 ng PD 198, na nagbibigay sa board of directors ng water district ng kapangyarihan na “define his duties and fix his compensation” para sa general manager. Iginiit niya na ang PD 198 ay isang espesyal na batas na nagbibigay exemption sa mga water district mula sa SSL pagdating sa pagtatakda ng suweldo ng kanilang general manager. Dagdag pa niya, nag-rely siya sa Seksyon 23 in good faith, kaya hindi siya dapat pabalikin ng pera.

Ngunit, hindi kinatigan ng COA ang argumento ni Mendoza at ibinasura ang kanyang Motion for Reconsideration. Ayon sa COA, ang Seksyon 23 ng PD 198 ay hindi isang exemption sa SSL. Sinabi ng COA na “the authority of water districts to fix the salary of a general manager is not a blanket authority to be exercised without regard to, or outside the strictures of, [Republic Act No.] 6758.” Kumbaga, ang kapangyarihan na magtakda ng suweldo ay dapat pa rin sumunod sa limitasyon ng SSL.

Dahil dito, umakyat ang kaso sa Korte Suprema sa pamamagitan ng Petition for Certiorari. Dito, muling inulit ni Mendoza ang kanyang argumento tungkol sa Seksyon 23 ng PD 198. Gayunpaman, muling kinatigan ng Korte Suprema ang COA sa pangunahing isyu. Ayon sa Korte Suprema, “We are not convinced that Section 23 of Presidential Decree No. 198, as amended, or any of its provisions, exempts water utilities from the coverage of the Salary Standardization Law.” Ipinaliwanag pa ng Korte na kung gusto sanang magbigay ng exemption ang Kongreso sa mga water district, sana ay naglagay sila ng malinaw na exemption clause sa PD 198, tulad ng ginawa sa mga charter ng ibang GOCCs na nabanggit kanina. Binigyang diin din ng Korte ang Seksyon 9 ng SSL na naglilimita sa suweldo ng general manager ng GOCCs sa Salary Grade 30.

“All told, the general manager position of a water district is covered by the Salary Standardization Law. The Commission on Audit did not gravely abuse its discretion in disallowing petitioner Mendoza’s compensation for exceeding the rate provided in the Salary Standardization Law,” ayon sa Korte Suprema.

Kahit natalo si Mendoza sa pangunahing isyu, mayroon siyang bahagyang tagumpay. Iginawad ng Korte Suprema ang good faith defense pabor kay Mendoza. Dahil sa panahon na natanggap niya ang disallowed na suweldo (2005-2006), wala pang malinaw na jurisprudence o desisyon ng Korte Suprema na nagsasabing sakop ng SSL ang mga water district. Kaya naman, binawi ng Korte Suprema ang utos ng COA na pabalikin ang P380,208.00, bagama’t pinagtibay na ang suweldo niya ay ilegal dahil lumampas sa SSL.

“Pursuant to De Jesus v. Commission on Audit, petitioner Mendoza received the disallowed salaries in good faith. He need not refund the disallowed amount,” paglalahad ng Korte Suprema.

Praktikal na Implikasyon: Ano ang Dapat Nating Malaman?

Ang desisyon sa kasong Mendoza ay nagbibigay ng ilang mahahalagang aral, lalo na para sa mga GOCCs, water districts, at mga opisyal ng gobyerno:

• Ang Salary Standardization Law ay malawak ang saklaw. Sakop nito ang halos lahat ng ahensya ng gobyerno, kasama na ang mga GOCCs at GFIs, maliban kung may malinaw na exemption sa batas.
• Ang kapangyarihan ng GOCCs na magtakda ng sariling suweldo ay hindi absolute. Kahit may batas na nagbibigay awtoridad sa isang GOCC na magtakda ng kompensasyon, dapat pa rin itong sumunod sa mga limitasyon ng SSL, tulad ng Salary Grade 30 limit para sa mga general manager.
• Ang Seksyon 23 ng PD 198 ay hindi nagbibigay exemption sa mga water district mula sa SSL. Bagama’t pinapayagan nito ang mga water district na magtakda ng suweldo ng kanilang general manager, dapat itong gawin alinsunod sa SSL.
• Ang good faith ay maaaring maging depensa laban sa refund, ngunit hindi laban sa pagiging ilegal ng disbursement. Sa kasong Mendoza, nakalusot siya sa refund dahil sa good faith, ngunit nanatili pa rin ang katotohanan na ang suweldo niya ay lumampas sa SSL at ilegal.

Mahahalagang Aral:

• Suriin ang Charter at Batas. Para sa mga GOCCs at water districts, mahalagang suriin ang kanilang charter at iba pang mga batas na may kinalaman sa kompensasyon. Tiyakin kung may malinaw na exemption mula sa SSL o kung dapat sumunod sa mga limitasyon nito.
• Sumunod sa DBM Guidelines. Sundin ang mga guidelines at circular na inilalabas ng Department of Budget and Management (DBM) tungkol sa Salary Standardization Law. Ang DBM ang ahensya ng gobyerno na may awtoridad na mag-interpret at magpatupad ng SSL.
• Konsultahin ang Legal Counsel. Kung may pagdududa tungkol sa legalidad ng sistema ng kompensasyon, kumonsulta sa legal counsel. Mas mainam na magtanong at magpa-legal advice bago pa man magkaroon ng problema sa COA.

Mga Madalas Itanong (FAQ)

1. Tanong: Ano ba talaga ang Salary Standardization Law?
   Sagot: Ang Salary Standardization Law o RA 6758 ay batas na nagtatakda ng sistema ng pagkaklasipika ng posisyon at kompensasyon sa gobyerno para magkaroon ng patas at pare-parehong suweldo para sa mga empleyado ng gobyerno na may magkatulad na trabaho.
2. Tanong: Lahat ba ng empleyado ng gobyerno sakop ng SSL?
   Sagot: Oo, halos lahat. Sakop ng SSL ang lahat ng sangay ng gobyerno, lokal na pamahalaan, GOCCs, at GFIs, maliban kung may espesyal na batas na nag-eexempt sa kanila.
3. Tanong: Mayroon bang mga ahensya ng gobyerno na exempted sa SSL?
   Sagot: Oo, mayroon. Ilan sa mga halimbawa ay ang Bangko Sentral ng Pilipinas, Philippine Postal Corporation, at ilang GFIs tulad ng Land Bank at SSS, basta malinaw na nakasaad sa kanilang charter ang exemption.
4. Tanong: Ano ang sinasabi ng PD 198 tungkol sa suweldo ng general manager ng water district?
   Sagot: Sinasabi ng Seksyon 23 ng PD 198 na ang board of directors ng water district ang magtatakda ng tungkulin at suweldo ng general manager. Ngunit, ayon sa Korte Suprema sa kasong Mendoza, hindi ito nangangahulugan na exempted ang water district sa SSL.
5. Tanong: Bakit hindi pinaboran ng Korte Suprema si Mendoza sa kanyang argumento tungkol sa PD 198?
   Sagot: Dahil ayon sa Korte Suprema, walang malinaw na probisyon sa PD 198 na nag-eexempt sa mga water district mula sa SSL. Kung gusto sanang i-exempt ang mga water district, dapat sana’y naglagay ang Kongreso ng exemption clause sa PD 198, tulad ng ginawa sa ibang GOCCs.
6. Tanong: Ano ang ibig sabihin ng “good faith” sa kaso ni Mendoza?
   Sagot: Ibig sabihin, naniwala si Mendoza na legal ang suweldong natanggap niya dahil sa Seksyon 23 ng PD 198, at wala pang malinaw na desisyon ng Korte Suprema noon na nagsasabing sakop ng SSL ang mga water district. Dahil dito, hindi na siya pinabalik ng pera.
7. Tanong: Ano ang dapat gawin ng mga water district para sumunod sa batas sa suweldo?
   Sagot: Dapat suriin ng mga water district ang kanilang sistema ng kompensasyon at tiyakin na sumusunod ito sa Salary Standardization Law at sa mga guidelines ng DBM. Kung may pagdududa, kumonsulta sa legal counsel at sa DBM para magabayan.

Nais mo bang masigurado na ang iyong ahensya o negosyo ay sumusunod sa Salary Standardization Law at iba pang regulasyon ng gobyerno? Ang ASG Law ay may mga abogado na eksperto sa batas pang-gobyerno at kompensasyon. Para sa konsultasyon, makipag-ugnayan dito o sumulat sa hello@asglawpartners.com.