ASG Law

Tag: PARAD

  • Katarungan sa Agraryo: Ang Limitasyon ng PARAD at DARAB sa Pagdetermina ng Just Compensation

    Sa kasong ito, pinagtibay ng Korte Suprema na ang Provincial Agrarian Reform Adjudication Board (PARAD) at Department of Agrarian Reform Adjudication Board (DARAB) ay walang hurisdiksyon sa pagtukoy ng huling halaga ng “just compensation” sa mga lupaing sakop ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP). Ang desisyon ay nagbigay-diin na ang tamang landas para sa mga hindi sumasang-ayon sa pagtatasa ng PARAD ay maghain ng orihinal na aksyon sa Regional Trial Court na nakaupo bilang Special Agrarian Court (RTC-SAC). Ang pagkabigong gawin ito sa loob ng takdang panahon ay nagreresulta sa pagiging pinal at ehekutibo ng desisyon ng PARAD, na nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa mga tamang pamamaraang legal sa mga usaping agrarian reform.

    Lupaing Sakop ng CARP: Sino ang May Kapangyarihang Magtakda ng Just Compensation?

    Ang kaso ay nagsimula nang ang mga bahagi ng lupa ni Benito Marasigan, Jr. ay sakop ng CARP. Hindi sumang-ayon si Marasigan sa halagang itinaya ng Land Bank of the Philippines (LBP), kaya nagsampa ang Department of Agrarian Reform (DAR) ng summary administrative proceedings sa PARAD para sa pagtukoy ng “just compensation”. Nagpasya ang PARAD na ang pagtataya ng LBP ay tama. Umapela si Marasigan sa DARAB, na ibinasura ang apela dahil sa kawalan ng hurisdiksyon. Kinatigan ng Court of Appeals ang DARAB. Ito ang nagtulak kay Marasigan na umakyat sa Korte Suprema. Ang pangunahing tanong: Tama ba ang ginawa ng PARAD at DARAB?

    Ang Korte Suprema ay nagbigay-diin sa proseso ng pagkuha ng lupa sa ilalim ng CARP, na nakasaad sa Section 16 ng Republic Act No. 6657 (RA 6657). Nakasaad dito na kapag hindi sumang-ayon ang may-ari ng lupa sa alok ng DAR, ang PARAD ay magsasagawa ng summary administrative proceedings upang tukuyin ang kompensasyon. Ngunit ang desisyon ng PARAD ay hindi pinal. Ang sinumang hindi sumasang-ayon ay maaaring dalhin ang usapin sa korte para sa huling pagpapasya ng “just compensation”. Ang Republic Act 6657 ay nagbibigay sa DAR ng awtoridad na administratibong mag-adjudicate ng mga agrarian reform disputes, ngunit ang pagtukoy ng “just compensation” ay napapailalim sa judicial review ng RTC-SAC.

    SECTION 16. Procedure for Acquisition of Private Lands. – Any party who disagrees with the decision may bring the matter to the court of proper jurisdiction for final determination of just compensation.

    Tinukoy ng Korte Suprema ang pagkakaiba sa pagitan ng administratibong paglilitis at paglilitis sa korte. Binigyang-diin na ang primary jurisdiction ng DAR sa pagtukoy at pag-adjudicate ng mga agrarian reform matters ay tumutukoy sa administratibong paglilitis, habang ang orihinal at exclusive jurisdiction ng Regional Trial Courts (RTCs) sa lahat ng mga petisyon para sa pagtukoy ng “just compensation” ay tumutukoy sa judicial proceedings. Ang kaso ng Philippine Veterans Bank v. Court of Appeals ay nagbigay linaw sa distinksyon na ito, kung saan nakasaad na ang Land Bank of the Philippines (LBP) ang nagpapasimula sa pagkuha ng mga agricultural lands at tinatasa ang preliminary value nito. Kung hindi sumasang-ayon ang may-ari ng lupa, idadaan sa summary administrative proceeding sa PARAD, RARAD, o DARAB para matukoy ang kompensasyon. Kung hindi pa rin kuntento ang may-ari, maaari na itong dalhin sa RTC.

    Sa ganitong konteksto, hindi nagkamali ang PARAD sa pagdinig at pagpapasya sa kaso. Wala rin pagkakamali ang DARAB sa pagbasura ng apela ni Marasigan dahil wala silang hurisdiksyon dito. Ang tanging remedyo ni Marasigan ay maghain ng orihinal na aksyon sa RTC-SAC, ngunit hindi niya ito ginawa. Dagdag pa rito, ang pagtutol ni Marasigan sa pagsama ng kanyang lupa sa CARP ay dapat na idinaan sa ibang proseso, ayon sa Sections 7 at 8, Rule II ng 2003 Rules of Procedure for Agrarian Reform Implementation (ALI) cases.

    Iginiit ng Korte Suprema na ang mga panuntunan na nakalista sa ilalim ng Seksyon 17 ng [RA] 6657 at ang mga nagresultang formula nito ay nagbibigay ng isang unipormeng balangkas o istraktura para sa pagkalkula ng “just compensation” na nagsisiguro na ang mga halagang babayaran sa mga apektadong may-ari ng lupa ay hindi arbitraryo, absurd, o kahit na salungat sa mga layunin ng agrarian reform. Idinagdag din ng korte na dahil hindi umapela si Marasigan sa RTC-SAC, ang desisyon ng PARAD ay naging pinal at ehekutibo.

    Huli, hindi kinatigan ng Korte Suprema ang argumento ni Marasigan na hindi dapat isinama ang kanyang lupa sa CARP. Ayon sa Korte, ang isyung ito ay nangangailangan ng pagsusuri ng mga katotohanan, at hindi sakop ng kanilang hurisdiksyon sa ilalim ng Rule 45 ng Rules of Court.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung tama ba ang ginawa ng PARAD at DARAB sa pagdinig at pagpapasya sa kaso, at kung angkop ba ang remedyong ginamit ni Marasigan.
    Ano ang “just compensation” sa konteksto ng CARP? Ang “just compensation” ay ang makatarungang halaga na babayaran sa may-ari ng lupa na kinuha sa ilalim ng CARP. Ito ay dapat na batay sa mga pamantayan na itinakda ng batas.
    Saan dapat umapela ang may-ari ng lupa kung hindi siya sumasang-ayon sa desisyon ng PARAD? Kung hindi sumasang-ayon ang may-ari ng lupa sa desisyon ng PARAD, dapat siyang maghain ng orihinal na aksyon sa RTC-SAC.
    Ano ang mangyayari kung hindi umapela ang may-ari ng lupa sa loob ng takdang panahon? Kung hindi umapela ang may-ari ng lupa sa loob ng takdang panahon, ang desisyon ng PARAD ay magiging pinal at ehekutibo.
    May remedyo pa ba kung hindi sumasang-ayon ang may-ari sa coverage ng kanyang lupa sa CARP? Oo, may hiwalay na proseso para tutulan ang coverage ng lupa sa CARP, na nakasaad sa Rules of Procedure for Agrarian Reform Implementation (ALI) cases.
    Bakit hindi kinatigan ng Korte Suprema ang argumento ni Marasigan tungkol sa hindi dapat pagsama ng kanyang lupa sa CARP? Dahil ang isyung ito ay nangangailangan ng pagsusuri ng mga katotohanan, na hindi sakop ng hurisdiksyon ng Korte Suprema sa ilalim ng Rule 45 ng Rules of Court.
    Ano ang papel ng Land Bank of the Philippines (LBP) sa proseso ng pagkuha ng lupa sa ilalim ng CARP? Ang LBP ang nagtataya ng preliminary value ng lupa at nagbabayad sa may-ari ng lupa kapag ito ay kinuha sa ilalim ng CARP.
    Ano ang kahalagahan ng pagtukoy ng “just compensation” sa mga usaping agrarian reform? Ang pagtukoy ng “just compensation” ay mahalaga upang matiyak na ang mga may-ari ng lupa ay makakatanggap ng makatarungang bayad para sa kanilang lupa na kinuha sa ilalim ng CARP, bilang pagsunod sa Saligang Batas.

    Para sa mga katanungan ukol sa pag-apply ng ruling na ito sa mga specific na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa email sa frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay para sa impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal advice. Para sa tiyak na legal guidance na akma sa iyong sitwasyon, mangyaring kumonsulta sa isang kwalipikadong abogado.
    Source: Benito Marasigan, Jr. v. PARO, LBP, and DARAB, G.R. No. 222882, December 02, 2020

  • Pagpapanumbalik sa Lupang Sakahan: Proteksyon ng mga Tenant sa Ilalim ng Batas Agraryo

    Ipinagdesisyon ng Korte Suprema na dapat ibalik sa kanyang lupang sakahan si Josefina Arines-Albalante dahil sa iligal na pagpapaalis sa kanya. Binigyang-diin ng Korte na kahit may mga usapin ukol sa pagiging tenant o paglabag sa obligasyon, hindi dapat basta-basta alisin ang isang magsasaka nang walang proseso ayon sa batas. Ang desisyong ito ay nagpapakita ng proteksyon na ibinibigay ng batas sa mga tenant at ang kahalagahan ng pagdaan sa tamang legal na proseso sa mga usaping agraryo upang maiwasan ang paglabag sa karapatan ng mga magsasaka.

    Pamana ng Lupa: Sino ang Dapat Humalili Bilang Tenant?

    Ang kasong ito ay nag-ugat sa reklamo ni Josefina Arines-Albalante, na kinatawan ng kanyang bayaw na si Juana Arines, laban kina Salvacion Reyes at Israel Reyes dahil sa illegal ejectment. Si Josefina ay anak ni Sergio Arines, ang orihinal na tenant sa isang ektaryang lupa sa Buhi, Camarines Sur. Ayon kay Josefina, pinagbawalan siya ni Salvacion na magsaka at sapilitang kinuha ang lupa. Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung si Josefina ba ay legal na tenant ng lupa at kung siya ba ay dapat ibalik dito matapos siyang paalisin nang walang pahintulot ng korte.

    Nagsampa ng reklamo si Josefina sa PARAD (Provincial Agrarian Reform Adjudication Board) matapos mabigo ang pag-areglo sa BARC (Barangay Agrarian Reform Committee). Iginiit ng mga Reyes na walang legal na kapasidad si Josefina na magdemanda dahil siya ay pipe at bingi, at walang awtorisasyon si Juana Arines na kumatawan sa kanya. Sinabi rin nilang hindi rehistradong tenant si Josefina at inabandona na raw ni Sergio ang lupa at hindi na ito sinasaka ng kanyang mga anak.

    Pinaboran ng PARAD si Josefina at iniutos ang kanyang pagbabalik sa lupa. Sinang-ayunan din ito ng DARAB (Department of Agrarian Reform Adjudication Board), na nagbigay-diin sa seguridad ng tenure ng tenant. Ngunit binawi ng Court of Appeals (CA) ang desisyon, na sinasabing hindi napatunayan ni Josefina ang kanyang karapatan bilang tenant at hindi nasunod ang proseso ng paghalili ayon sa Republic Act No. (R.A.) 3844.

    Dito na pumasok ang Korte Suprema upang bigyang linaw ang isyu. Sinabi ng Korte na nagkamali ang CA sa pagpabor sa mga Reyes. Binigyang diin na ang pagpapaalis kay Josefina nang walang legal na proseso ay paglabag sa batas, kahit pa may mga kwestyon sa kanyang pagiging tenant. Ipinaliwanag ng Korte na hindi dapat inalis si Josefina sa lupa nang walang kaukulang utos mula sa PARAD.

    Building on this principle, idinagdag pa ng Korte Suprema na si Josefina ay isang tenant at nararapat lamang na maibalik sa lupang sakahan. Ayon sa Korte, napatunayan ni Josefina na siya ay may relasyong tenancy kay Salvacion. Hindi spornagka-aklaw ang katotohanan na ang ama ni Josefina na si Sergio Arines ang orihinal na tenant ng lupa. According to settled jurisprudence, ang relasyong tenancy ay hindi napapawi sa pagkamatay ng landlord o tenant. Kaya, pagkatapos ng pagkamatay ni Sergio noong 1997, may karapatan si Josefina na magpatuloy sa pagbubungkal ng lupa sa ilalim ng parehong kondisyon ng tenancy.

    Ang Section 9 ng R.A. 3844 ay nagtatakda lamang ng order of priority, kung sino ang dapat piliin ng landlord kung sakaling gagamitin niya ang kanyang karapatan. Wala itong probisyon na nagbabawal sa direktang descendant ng tenant na ipagpatuloy ang pagbubungkal ng lupa. Si Josefina ay isang tagapagmana sa isang lupaing sinasakahan na may agricultural leasehold. Kaya ang pagpayag ni Salvacion kay Sergio na maging tenant ay binding din kay Josefina. With this information, nabubuo ang legal na prinsipyo ng pagpapatuloy ng relasyon sa pagitan ng landowner at tagapagmana ng tenant, na nagbibigay proteksyon sa mga magsasaka na nagpapatuloy ng kanilang hanapbuhay.

    Dagdag pa rito, nabanggit din ng mga Reyes na may mga pagkakautang sa irrigation at hindi raw nagbibigay ng tuyo at malinis na palay si Josefina. From these statements, the Court deduced na ipinagpatuloy ni Josefina ang pagsasaka at pagbabahagi ng ani. Ang usapin naman kung may pag-abandona, subleasing, o hindi pagbabayad ng renta at irrigation fees ay dapat resolbahin sa hiwalay na kaso ng ejectment, at ang landlord ang may burden na patunayan ang mga ito.

    Binigyang-diin ng Korte ang kahalagahan ng security of tenure ng mga agricultural lessee ayon sa R.A. 3844:

    The agricultural leasehold relation once established shall confer upon the agricultural lessee the right to continue working on the landholding until such leasehold relation is extinguished. The agricultural lessee shall be entitled to security of tenure on his landholding and cannot be ejected therefrom unless authorized by the Court for causes herein provided.

    Sa madaling salita, may karapatan si Josefina na manatili sa lupa hanggang sa pahintulutan ng korte ang kanyang pagpapaalis sa pamamagitan ng pinal at executory na judgment. Therefore, the court reversed and set aside the decision of the Court of Appeals, and reinstated the decision of the DARAB.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Kung dapat bang ibalik si Josefina Arines-Albalante sa kanyang lupang sakahan matapos siyang paalisin nang walang legal na proseso. Tinitignan din kung napatunayan ba ni Josefina ang kanyang karapatan bilang tenant ng lupa.
    Sino si Josefina Arines-Albalante? Si Josefina ay ang anak ng dating tenant ng lupa, si Sergio Arines. Siya ang nagpatuloy sa pagbubungkal ng lupa pagkatapos ng pagkamatay ng kanyang ama.
    Ano ang legal na batayan para sa desisyon ng Korte Suprema? Ang Republic Act No. 3844, o Agricultural Land Reform Code, na nagbibigay ng seguridad sa tenure sa mga agricultural lessee. Ito ay nagbibigay proteksyon sa mga tenant laban sa iligal na pagpapaalis.
    Ano ang ibig sabihin ng security of tenure? Ang security of tenure ay ang karapatan ng isang tenant na manatili sa lupang sakahan hanggang sa mapatunayan sa korte na may sapat na dahilan upang siya ay paalisin. Hindi basta-basta maaalis ang isang tenant nang walang legal na proseso.
    Bakit mahalaga ang legal na proseso sa pagpapaalis ng tenant? Upang maiwasan ang pang-aabuso at matiyak na ang pagpapaalis ay naaayon sa batas. Dapat dumaan sa tamang forum (PARAD) upang mapakinggan ang magkabilang panig at magdesisyon nang makatarungan.
    Ano ang papel ng DARAB sa mga kasong agraryo? Ang DARAB ang siyang may hurisdiksyon sa mga usapin ng agrarian reform. May kapangyarihan itong dinggin at resolbahin ang mga kaso na may kinalaman sa tenancy, pagpapaalis, at iba pang usaping agraryo.
    Ano ang responsibilidad ng landlord sa ilalim ng batas agraryo? Dapat igalang ng landlord ang karapatan ng tenant sa seguridad ng tenure. Hindi siya maaaring basta-basta magpaalis ng tenant maliban na lamang kung may sapat na dahilan at pahintulot ng korte.
    Paano nakakaapekto ang desisyong ito sa iba pang mga tenant sa Pilipinas? Pinapalakas nito ang proteksyon na ibinibigay ng batas sa mga tenant. Nagbibigay ito ng aral na hindi maaaring basta-basta magpaalis ng tenant nang walang legal na proseso, at dapat dumaan sa tamang forum upang mapangalagaan ang kanilang karapatan.

    Ang desisyon na ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng proteksyon ng batas sa mga tenant at ang pagtiyak na sinusunod ang tamang proseso sa mga usaping agraryo. Mahalagang maunawaan ng mga magsasaka at landlord ang kanilang mga karapatan at obligasyon upang maiwasan ang hindi pagkakaunawaan at paglabag sa batas.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: JOSEFINA ARINES-ALBALANTE VS. SALVACION REYES, G.R. No. 222768, September 02, 2020