Ang pag-apruba ng korte sa paghahati ng isang parsela ng lupa ay hindi nangangahulugang hindi na maaaring mag-aplay ng patent ang iba na may mas magandang karapatan. Ang pagiging karapat-dapat sa lupang sakahan ng pampublikong domain ay nangangailangan ng malinaw na pagpapakita ng pagsunod sa Commonwealth Act No. 141, na sinusugan, na kilala bilang Batas sa Pampublikong Lupa.
Pag-aagawan sa Lupa: Maaari Bang Hadlangan ng Dibisyon ng Lupa ang Pag-aari?
Nagsimula ang kaso sa pag-aagawan sa isang parsela ng lupa sa Tarlac. Ang mga petitioner, na nagmula kay Narcisa Taar at iba pa, ay nag-apply para sa libreng patente batay sa desisyon ng korte noong 1948 na naghati sa lupaing minana. Kinuwestiyon ito ng mga respondent, sina Claudio Lawan at iba pa, na nagsasabing sila ang nagmamay-ari ng lupa mula pa noong 1948. Pinaboran ng Department of Environment and Natural Resources (DENR) ang mga respondent, na nagresulta sa pagkansela ng plano ng dibisyon ng mga petitioner. Bagamat kinatigan ng Kalihim ng DENR ang mga petitioner, ibinalik ng Office of the President ang naunang desisyon na nagpawalang-bisa sa kanilang aplikasyon sa patente. Kaya, naghain ng petisyon ang mga petitioner sa Court of Appeals, na ibinasura ito. Ang legal na katanungan dito: Maaari bang hadlangan ng desisyon ng korte sa paghahati ng lupa ang mga aplikasyon para sa libreng patente?
Sinabi ng Korte Suprema na ang petisyon para sa certiorari ay hindi angkop na remedyo dahil ang isyu ay error ng paghuhusga, hindi error ng hurisdiksyon. Ang certiorari ay limitado lamang sa mga usapin ng hurisdiksyon. Ang petisyon ay maaaring isang apela sa ilalim ng Rule 43 ng Rules of Court, ngunit hindi ito ginawa ng mga petisyoner. Ang res judicata, ang prinsipyo na humahadlang sa paglilitis ng mga bagay na napagdesisyunan na, ay hindi rin naaangkop dito. Upang magamit ang res judicata, dapat na mayroong identidad ng mga partido, paksa, at sanhi ng aksyon sa naunang kaso. Dito, ang mga pribadong respondent ay hindi partido sa desisyon ng korte noong 1948 na naghahati lamang ng lupa, at ang paghahati ng lupa ay hindi kapareho ng paksa ng mga aplikasyon sa patente.
Binigyang-diin ng Korte Suprema na hindi awtomatikong nagbibigay ng karapatan sa lupa ang desisyon sa dibisyon ng lupa. Ang mga aplikante ng libreng patente ay dapat pa ring sumunod sa Commonwealth Act No. 141, ang Public Land Act. Ang batas na ito ay nagtatakda ng mga kinakailangan para sa pagkuha ng pampublikong lupa, kabilang ang pagpapatunay ng tuloy-tuloy na paggamit at pagbubungkal. Ang Seksyon 44 ng Public Land Act, na sinusugan ng Republic Act No. 6940, ay nagbibigay ng mga rekisito para sa aplikante ng free patent. Una, ang aplikante ay dapat na natural-born citizen ng Pilipinas. Pangalawa, ang aplikante ay hindi dapat nagmamay-ari ng mahigit sa 12 ektarya ng lupa. Pangatlo, ang aplikante o ang kanyang mga ninuno ay dapat na tuloy-tuloy na inookupahan at binungkal ang lupa. Pang-apat, ang tuloy-tuloy na pag-okupa at pagbubungkal ay dapat para sa panahon ng hindi bababa sa 30 taon bago ang Abril 15, 1990, na siyang petsa ng pagkakabisa ng Republic Act No. 6940. At panglima, ang pagbabayad ng mga buwis sa lupa habang hindi ito inookupahan ng ibang mga tao.
Sa pagsasabuhay nito, nakilala ng mga petisyoner na ang lupa na sakop ng kanilang aplikasyon ay pag-aari pa rin ng pamahalaan at bahagi pa rin ng pampublikong domain. Bukod pa rito, para mapawalang-bisa ang patente ng lupa dahil sa pandaraya, kailangan itong patunayan. Ang panloloko ay dapat na panlabas, na nangangahulugang ginamit ito upang alisan ng karapatan ang mga partido sa kanilang araw sa korte. Kahit na nagawa ng mga respondent ang panlabas na panloloko, hindi ang mga petisyoner ang tamang partido upang maghain ng aksyon para sa pagkansela ng mga libreng patente at sertipiko ng titulo. Ang Office of the Solicitor General (OSG) lamang ang maaaring maghain ng aksyon upang ipanumbalik ang lupa sa pamahalaan. Ito ay dahil ang usapin sa validity ng titulo ay sa pagitan ng grantee at ng gobyerno, hindi ng mga pribadong indibidwal.
FAQs
| Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? | Kung maaaring gamitin ang naunang desisyon ng korte sa paghahati ng lupa upang mapawalang-bisa ang mga libreng patente na ibinigay sa ibang partido. |
| Ano ang certiorari, at bakit hindi ito angkop sa kasong ito? | Ang certiorari ay isang remedyo para sa mga pagkakamali ng hurisdiksyon, hindi mga pagkakamali ng paghatol. Dahil ang petisyoner ay nagke-claim ng pagkakamali sa paghusga ng Office of the President, hindi ito maaaring isampa sa pamamagitan ng certiorari. |
| Ano ang res judicata, at bakit hindi ito na-apply sa kasong ito? | Ang res judicata ay humahadlang sa muling paglilitis ng isang kaso kung mayroong parehong mga partido, paksa, at sanhi ng aksyon. Dahil hindi pareho ang partido at iba ang sanhi ng aksyon sa nakaraang kaso, hindi ito maaaring i-apply dito. |
| Ano ang Public Land Act, at bakit ito mahalaga sa kasong ito? | Ang Public Land Act (Commonwealth Act No. 141) ay ang batas na namamahala sa pagtatapon ng pampublikong lupain. Sinasabi nito na ang pagsunod sa batas ay kailangan para sa mga nag-aaplay ng free patent upang ma-isyuhan nito. |
| Ano ang kinakailangan para sa pag-aaplay ng free patent sa ilalim ng Public Land Act? | Ang mga aplikante ay dapat na natural-born citizen, hindi dapat nagmamay-ari ng higit sa 12 ektarya ng lupa, tuloy-tuloy na inookupahan at binungkal ang lupa sa loob ng 30 taon, at nagbabayad ng mga buwis sa lupa. |
| Ano ang extrinsic fraud, at paano ito nauugnay sa kasong ito? | Ang extrinsic fraud ay panloloko na pumipigil sa isang partido na marinig ang kanilang kaso sa korte. Ang pagpapatunay nito ay kinakailangan para mapawalang-bisa ang patente ng lupa. |
| Sino ang may karapatang maghain ng kaso para sa pagkansela ng free patent? | Ang Office of the Solicitor General (OSG) lamang ang maaaring maghain ng aksyon para maibalik sa gobyerno ang lupa dahil ang free patent ay isyu sa pagitan ng grantee at ng pamahalaan. |
| Ano ang pagkakaiba sa judicial legalization at administrative legalization? | Sa judicial legalization o judicial confirmation, ang aplikante ay mayroong “imperfect title”, ang lupa ay pribado na at lampas sa awtoridad ng director of lands para itapon. Habang sa administrative legalization, na tinatawag ding free patent, ang aplikante ay kinikilala na ang lupang ina-apply ay pagmamay-ari ng gobyerno. |
Sa madaling salita, kailangan sundin ang proseso para sa pagkuha ng libreng patente at hindi sapat ang simpleng paghahati ng lupa para magkaroon ng karapatan dito. Kailangan din malaman na ang gobyerno lamang ang makakapagpa-cancel ng titulo kung mapatunayan na nakuha ito sa pamamagitan ng panloloko.
Para sa mga katanungan tungkol sa aplikasyon ng kasong ito sa mga tiyak na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.
Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay ibinigay para sa mga layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa tiyak na legal na patnubay na iniayon sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: Francisca Taar, et al. v. Claudio Lawan, et al., G.R. No. 190922, October 11, 2017