Nilinaw ng kasong ito ang pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno sa mga disallowed na pagbabayad. Ipinasiya ng Korte Suprema na bagama’t tama ang Commission on Audit (COA) sa pag-disallow sa pagbabayad dahil sa mga irregularidad, hindi dapat personal na managot ang mga opisyal na nag-apruba nito kung walang malinaw na ebidensya ng masamang intensyon o kapabayaan. Ang desisyong ito ay nagbibigay proteksyon sa mga opisyal na gumagawa ng desisyon batay sa rekomendasyon ng kanilang mga subordinates at sa pag-aakala ng kanilang good faith. Mahalaga itong gabay upang matiyak na hindi mahahadlangan ang mga opisyal sa pagtupad ng kanilang tungkulin dahil sa takot na personal na managot sa mga pagbabayad na nakitaan ng technical irregularities.

Kapag Walang Kontrata, Sino ang Dapat Sumagot?

Ang kasong ito ay tungkol sa pag-repair ng mga traction motor armature ng Light Rail Transit Authority (LRTA) na ipinagawa sa TAN-CA International Inc./Yujin Machinery, Ltd. Bagama’t walang pormal na kontrata, ipinadala ang mga piyesa sa South Korea at nagbayad ang LRTA. Natuklasan ng post-audit ang mga irregularidad tulad ng kawalan ng kontrata, hindi kumpletong pag-repair, at pagbabayad kahit hindi naipasa ang lahat ng piyesa sa warranty period. Dahil dito, nag-isyu ang COA ng Notice of Disallowance (ND) at sinisingil ang ilang opisyal ng LRTA. Ang pangunahing tanong: Dapat bang personal na managot ang mga opisyal ng LRTA sa disallowed na pagbabayad?

Nagsimula ang lahat nang ipinagkatiwala ng LRTA Bids and Awards Committee (BAC) ang repair ng 23 units ng traction motor armature sa TAN-CA International Inc./Yujin Machinery, Ltd. Dahil dito nag-isyu ang Land Bank of the Philippines ng isang Letter of Credit. Sa kabila nito, walang service repair agreement na pinirmahan. Sa 23 units, 13 lamang ang naayos at ipinadala pabalik, at sa 13 na ito, 3 ang tinanggihan at ibinalik muli sa Korea. Sa huli, 10 units ang hindi na nakabalik sa LRTA.

Bagama’t may Letter of Credit, US$58,800 lamang ang naibayad sa contractor. Nag-isyu ang auditor ng Audit Observation Memorandum (AOM) dahil sa kawalan ng kontrata, pagbabayad kahit walang certification na pumasa sa testing, hindi pagbabalik ng waste materials, at hindi pagsasagawa ng site visit sa contractor bago ang award. Ipinaglaban ng mga petitioner na kinakailangan ang pagbabayad dahil naitawid ng mga piyesa ang limang buwang testing period at nanganib ang operasyon ng tren kung hindi ito gagawin.

Iginiit din nila na hindi nila alam na dapat ipasa ang isang taong warranty period bago magbayad. Dagdag pa rito, sinabi nila na re-examination na ng account ang ND at dapat ay hindi na ito pinakialaman dahil lampas na sa tatlong taong prescription period. Hindi kinatigan ng COA ang argumento nila. Binigyang-diin nito na ang bid at award ay para sa iisang package ng trabaho: ang pag-repair ng lahat ng 23 units. Ang pagtanggap at pagbayad sa 13 units ay isang irregularidad na dapat ituwid.

Idiniin ng COA na hindi pa settled account nang ilabas ang AOM, dahil preliminary step lamang ito. Ang allowance sa audit o ang pag-isyu ng notice of disallowance ang final. Sumang-ayon ang Korte Suprema sa COA sa isyung ito at binanggit ang Corales v. Republic:

[T]he issuance of the AOM is just an initiatory step in the investigative audit being conducted by Andal as Provincial State Auditor to determine the propriety of the disbursements made by the Municipal Government of Laguna. That the issuance of an AOM can be regarded as just an initiatory step in the investigative audit is evident from COA Memorandum No. 2002-053 dated 26 August 2002. A perusal of COA Memorandum No. 2002-053, particularly Roman Numeral III, Letter A, paragraphs 1 to 5 and 9, reveals that any finding or observation by the Auditor stated in the AOM is not yet conclusive, as the comment/justification25 of the head of office or his duly authorized representative is still necessary before the Auditor can make any conclusion.

Sa huli, ang pinakamahalagang punto ay ang pananagutan ng mga opisyal. Si Cruz, na nagsabing umasa lamang siya sa kanyang mga subordinates, ay kinwestyon ang pagpapasiya ng COA na siya ay liable bilang approving authority. Dito sumang-ayon ang Korte Suprema sa mga petitioner. Natuklasan ng Korte na walang ipinakitang masamang intensyon o kapabayaan sa bahagi ng mga opisyal ng LRTA.

Ang ginawa nila ay magpadala ng mga demanda sa contractor upang tuparin ang kanilang obligasyon, at nang hindi sila nagtagumpay, inirefer nila ang kaso sa legal department ng LRTA. Dahil dito, ibinasura ng Korte Suprema ang pananagutan ng mga opisyal, gamit ang prinsipyo sa Arias v. Sandiganbayan:

We would be setting a bad precedent if a head of office plagued by all too common problems-dishonest or negligent subordinates, overwork, multiple assignments or positions, or plain incompetence is suddenly swept into a conspiracy conviction simply because he did not personally examine every single detail, painstakingly trace every step from inception, and investigate the motives of every person involved in a transaction before affixing, his signature as the final approving authority.

FAQs

Sa kabuuan, pinagtibay ng Korte Suprema ang pag-disallow sa pagbabayad ngunit nilinaw na hindi personal na mananagot ang mga opisyal ng LRTA dahil sa kawalan ng malinaw na ebidensya ng masamang intensyon. Mahalaga ang desisyong ito para sa mga opisyal ng gobyerno dahil nagbibigay ito ng linaw sa kanilang responsibilidad at nagpoprotekta sa kanila laban sa pananagutan sa mga teknikal na pagkakamali, basta’t nagawa nila ang kanilang tungkulin nang may integridad at pagsunod sa batas.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Teodoro B. Cruz, Jr. vs. Commission on Audit, G.R. No. 210936, June 28, 2016