ASG Law

Tag: Heirs’ Rights

  • Pagpapawalang-bisa ng Pagsasalin sa mga Benepisyaryo dahil sa Kawalan ng Batayan sa Karapatan sa Pagpapanatili

    Nilinaw ng kasong ito na ang isang aplikasyon para sa pagpapanatili ng lupa ay dapat na nakabatay sa malinaw at sapat na pagpapakita ng karapatan sa pagpapanatili. Ang hindi pagpapakita ng sapat na batayan para sa karapatan sa pagpapanatili ay sapat upang ipawalang-bisa ang paglipat ng mga lupa sa mga benepisyaryo ng magsasaka. Higit pa rito, ang pagiging balido ng Voluntary Offer to Sell (VOS) ay hindi mahalaga sa mga paglilitis para sa aplikasyon ng pagpapanatili kung ang nag-a-apply ay nabigong patunayan ang kanyang karapatan sa lupa.

    Misteryo sa Lupa: Pagpapanatili Laban sa Kusang-loob na Pag-aalok

    Ang kasong ito ay umiikot sa lupain na sakop ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) sa pamamagitan ng Voluntary Offer to Sell (VOS). Naghain si Diana H. Mendoza ng aplikasyon para sa pagpapanatili ng ilang lote na sakop ng Original Certificate of Title (OCT) Nos. O-106 at O-107, na iginawad na sa ilang mga benepisyaryo ng magsasaka. Ang isyu ay lumitaw nang tinanggihan ng Department of Agrarian Reform (DAR) ang kanyang aplikasyon, sa pangangatwirang nabigo siyang ipakita ang kanyang karapatan sa mga lupain at ang may-ari ng lupa, si Clifford Hawkins, ay hindi nagpakita ng kanyang intensyon na gamitin ang kanyang karapatan sa pagpapanatili. Ang Court of Appeals (CA) ay nagpabor kay Mendoza, na nag-utos na ibalik ang kaso sa DAR para sa pagtukoy ng pagiging tunay ng VOS at ang epekto nito sa mga karapatan ng mga tagapagmana ni Clifford.

    Binaliktad ng Korte Suprema ang desisyon ng CA. Ang karapatan sa pagpapanatili ay isang karapatang ginagarantiyahan ng konstitusyon, na napapailalim sa mga kwalipikasyon ng lehislatura. Nilalayon nitong pagaanin ang mga epekto ng sapilitang pagkuha ng lupa sa pamamagitan ng pagbalanse sa mga karapatan ng may-ari ng lupa at ng umuupa, at sa pamamagitan ng pagpapatupad ng doktrina na ang katarungang panlipunan ay hindi nilayon upang magpatuloy ng isang kawalan ng katarungan laban sa may-ari ng lupa.

    Ayon sa Seksyon 4, Artikulo XIII ng 1987 Konstitusyon:

    Seksyon 4. Ang Estado ay, sa pamamagitan ng batas, magsagawa ng isang programa sa reporma sa agraryo na nakabatay sa karapatan ng mga magsasaka at regular na manggagawa sa bukid, na walang lupa, na direktang o kolektibong ariin ang mga lupaing kanilang sinasaka o, sa kaso ng ibang mga manggagawa sa bukid, na tumanggap ng isang makatarungang bahagi ng mga bunga nito. Sa layuning ito, hihikayatin at isasagawa ng Estado ang makatarungang pamamahagi ng lahat ng lupaing agrikultural, napapailalim sa mga priyoridad at makatwirang limitasyon sa pagpapanatili na maaaring itakda ng Kongreso, na isinasaalang-alang ang ekolohikal, pag-unlad, o mga pagsasaalang-alang sa pagkakapantay-pantay, at napapailalim sa pagbabayad ng makatarungang kompensasyon. Sa pagtukoy ng mga limitasyon sa pagpapanatili, igagalang ng Estado ang karapatan ng maliliit na may-ari ng lupa. Ang Estado ay higit na magbibigay ng mga insentibo para sa kusang-loob na pagbabahagi ng lupa.

    Kaugnay nito, ang Seksyon 6 ng R.A. No. 6657, ay nagsasaad:

    Seksyon 6. Mga Limitasyon sa Pagpapanatili. — Maliban kung iba ang itinakda sa Batas na ito, walang sinuman ang maaaring magmay-ari o magpanatili, direkta o hindi direkta, ng anumang pampubliko o pribadong lupaing agrikultural, ang laki nito ay mag-iiba ayon sa mga salik na namamahala sa isang maaaring mabuhay na sakahan na may sukat ng pamilya, tulad ng produktong ginawa, lupain, imprastraktura, at pagkamayabong ng lupa tulad ng tinutukoy ng Presidential Agrarian Reform Council (PARC) na nilikha dito, ngunit sa anumang kaso ay hindi dapat lumampas ang pagpapanatili ng may-ari ng lupa sa limang (5) ektarya.

    Upang ipatupad ang R.A. No. 6657, naglabas ang petisyuner, bukod sa iba pa, ng DAR A.O. No. 2 series of 2003. Seksyon 3, Artikulo II ng DAR A.O. No. 2 series of 2003 ay naglilista kung sino ang maaaring mag-apply para sa pagpapanatili. Sa kasong ito, walang sapat na ebidensya si Mendoza upang suportahan ang kanyang aplikasyon para sa pagpapanatili bilang may-ari ng lupa o bilang tagapagmana ng yumaong may-ari ng lupa. Sa gayon, kinakailangan ni Mendoza na patunayan na si Clifford ay kwalipikadong gamitin ang kanyang karapatan sa pagpapanatili sa ilalim ng P.D. No. 27 o R.A. No. 6657 ngunit nabigo siyang gawin ito, at na ipinakita niya, sa kanyang buhay at bago ang Agosto 23, 1990, ang kanyang intensyon na gamitin ang nasabing karapatan sa pagpapanatili. Sa kabuuan, pinagtibay ng Korte Suprema ang pagtanggi ng DAR sa aplikasyon ni Mendoza para sa pagpapanatili dahil sa kanyang pagkabigo na malinaw at sapat na ipakita ang batayan ng kanyang sinasabing karapatan sa pagpapanatili.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung ang pagtanggi sa aplikasyon ng respondent para sa pagpapanatili ay naaayon sa Seksyon 6, R.A. No. 6657 at itinatag na jurisprudence.
    Ano ang kahulugan ng karapatan sa pagpapanatili? Ang karapatan sa pagpapanatili ay isang karapatan ng may-ari ng lupa upang mapanatili ang isang bahagi ng kanyang lupa kahit na sakop ito ng reporma sa agraryo.
    Ano ang dapat patunayan ng mga tagapagmana ng isang yumaong may-ari ng lupa upang gamitin ang karapatan sa pagpapanatili? Dapat patunayan ng mga tagapagmana na ang yumaong may-ari ng lupa ay nagpakita ng kanyang intensyon na gamitin ang karapatan sa pagpapanatili bago ang Agosto 23, 1990.
    Ano ang Voluntary Offer to Sell (VOS)? Ang VOS ay isang pamamaraan kung saan kusang-loob na inaalok ng isang may-ari ng lupa ang kanyang lupa sa gobyerno para sa reporma sa agraryo.
    Ano ang epekto ng hindi paggamit ng karapatan sa pagpapanatili sa panahon ng VOS? Ang hindi paggamit ng karapatan sa pagpapanatili sa panahon ng VOS ay nangangahulugan ng pagtalikod sa karapatan sa pagpapanatili sa lupa.
    Maaari bang balewalain ng Court of Appeals ang mga natuklasan ng DAR? Hindi, dapat igalang ng Court of Appeals ang kadalubhasaan ng DAR sa mga bagay na may kaugnayan sa reporma sa agraryo.
    Kailan dapat maghain ng aplikasyon para sa pagpapanatili? Dapat gamitin ang karapatan sa pagpapanatili sa panahon na ang lupa ay inaalok para ibenta sa ilalim ng VOS.
    Kung ang Voluntary Offer to Sell ay di umano’y di wasto, ano ang dapat gawin? Kung pinaniniwalaan na ang VOS ay di wasto, dapat na ipawalang bisa o ikansela ito sa lalong madaling panahon sa pamamagitan ng angkop na paglilitis.

    Sa buod, kinatigan ng Korte Suprema ang pagtanggi ng DAR sa aplikasyon ni Mendoza para sa pagpapanatili dahil sa kanyang pagkabigo na malinaw at sapat na ipakita ang batayan ng kanyang sinasabing karapatan sa pagpapanatili. Hindi nito pinipigilan ang respondent na hamunin ang paglipat sa mga benepisyaryo ng magsasaka sa batayan ng di-umano’y pagiging walang bisa ng VOS sa isang naaangkop na paglilitis.

    Para sa mga katanungan tungkol sa pag-apply ng desisyong ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay ibinigay para sa mga layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na patnubay na angkop sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
    Source: Secretary of the Department of Agrarian Reform vs. Diana H. Mendoza, G.R No. 204905, July 14, 2021

  • Pagpapasya sa Pagmamay-ari ng Titulo: Karapatan ng mga Nagmamay-ari Kumpara sa mga Bumili

    Ipinasiya ng Korte Suprema na ang mga rehistradong may-ari ng lupa ay may mas matimbang na karapatan sa pag-iingat ng titulo kumpara sa mga bumili na hindi pa nakapagpatala ng kanilang mga transaksyon. Sa kasong ito, inutusan ng Korte ang petisyoner na isuko ang orihinal na titulo ng lupa sa mga tagapagmana ng orihinal na may-ari. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagpaparehistro ng mga transaksyon sa lupa upang maprotektahan ang karapatan ng mga bumibili at maiwasan ang mga komplikasyon sa hinaharap. Mahalaga ring tandaan na ito’y walang pagkiling sa mga karapatan ng mga bumili na sumunod sa mga kinakailangang proseso upang maipatala ang kanilang pagmamay-ari sa hinaharap.

    Kaninong Titulo ang Mas Matimbang: Tagapagmana o Bumibili?

    Ang kaso ay nagsimula sa pagitan ng Remedios Geñorga at ng mga tagapagmana ni Julian Meliton. Si Julian Meliton, kasama ang ibang tagapagmana, ay nagmamay-ari ng isang malaking lote na may sukat na 227,270 metro kwadrado na sakop ng Transfer Certificate of Title (TCT) No. 8027. Noong nabubuhay pa si Julian, nagbenta siya ng ilang bahagi ng lupain sa iba’t ibang tao, kabilang na ang asawa ni Remedios na si Gaspar Geñorga. Nagkaroon ng problema dahil hindi naisalin ang titulo sa pangalan ng mga bumili dahil hindi naisuko ni Julian ang orihinal na titulo ng lupa.

    Dahil dito, nagsampa ng petisyon ang mga bumili upang ipasuko ang titulo at makakuha ng bagong titulo. Pinaboran ng Regional Trial Court (RTC) ang mga bumili at inutusan ang tagapangasiwa ng ari-arian ni Julian na si Ma. Fe Meliton Espinosa, o sinumang may hawak ng titulo, na isuko ito sa Register of Deeds (RD) para maipatala ang mga benta. Dahil hindi nasunod ang utos, ipinawalang-bisa ang TCT No. 8027 at naglabas ng bagong titulo kung saan nakasaad ang mga claims ng mga bumili. Ang bagong owner’s duplicate copy ay napunta kay Remedios Geñorga noong 2009. Kalaunan, nagsampa ng reklamo ang mga tagapagmana ni Julian laban kay Remedios, na humihiling na isuko niya ang titulo.

    Ang pangunahing argumento ni Remedios ay may karapatan siyang humawak sa titulo dahil kailangan ito upang maipatala ang mga bentahan sa kanilang pabor. Ipinunto niya na ginagawa nila ang lahat ng kinakailangang hakbang, tulad ng pagbabayad ng buwis at pagkuha ng surveyor. Ayon sa kanya, dahil sa desisyon ng korte na nagbibigay sa kanila ng karapatan sa titulo, dapat silang payagang manatili sa pag-iingat nito hanggang sa makumpleto nila ang lahat ng kinakailangang proseso. Ngunit hindi kinatigan ng Korte Suprema ang kanyang argumento.

    Iginiit ng Korte Suprema na bagama’t may mga bahagi ng lupa na naibenta na, ang pagmamay-ari ng titulo ay dapat manatili sa mga rehistradong may-ari maliban na lamang kung may sapat na katibayan na ang mga bumili ay kumpleto na sa lahat ng mga kinakailangang requirements para sa pagpaparehistro. Base sa Property Registration Decree (PD 1529), kailangan ang subdivision plan at technical description para sa paglipat ng titulo sa mga bumili.

    Sinasabi sa Section 58 ng PD 1529 ang sumusunod:

    “Section 58. Procedure Where Conveyance Involves Portion of Land. – If a deed or conveyance is for a part only of the land described in a certificate of title, the Register of Deeds shall not enter any transfer certificate to the grantee until a plan of such land showing all the portions or lots into which it has been subdivided and the corresponding technical descriptions shall have been verified and approved pursuant to Section 50 of this Decree…”

    Ayon sa Korte, napakahalaga na sundin ang proseso ng pagpaparehistro upang matiyak na ang mga karapatan ng lahat ng partido ay protektado. Sa kasong ito, nabigo si Remedios na ipakita na ang mga bumili ay kumpleto na sa lahat ng kinakailangang requirements kaya dapat ibalik ang titulo sa mga tagapagmana. Higit pa rito, ang tungkulin ng Register of Deeds ay ministerial lamang. Hindi nila maaaring hawakan ang titulo nang mas matagal kaysa sa kinakailangan upang maisagawa ang kanilang tungkulin. Kung walang subdivision plan, kailangan nilang ibalik ang titulo sa nagsumite nito.

    Sa madaling salita, sinabi ng Korte Suprema na ang mga rehistradong may-ari, sa kasong ito ang mga tagapagmana ni Julian, ay may mas matimbang na karapatan sa pag-iingat ng titulo. Kinakailangan pa rin mag comply ang mga bumili sa requirements ng batas. Para protektado ang karapatan sa pagmamay-ari, dapat nilang isayos at irehistro ang mga deeds of sale.

    Pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng Court of Appeals (CA) na nag-uutos kay Remedios Geñorga o sa Register of Deeds na isuko ang titulo sa mga tagapagmana ni Julian Meliton sa loob ng 60 araw mula sa pagkakatanggap ng desisyon. Ngunit nilinaw ng Korte na ang pagsuko na ito ay hindi nangangahulugan na wala nang karapatan ang mga bumili. Maaari pa rin nilang kumpletuhin ang mga kinakailangang requirements sa pagpaparehistro at muling humiling na isuko ang titulo sa RD sa hinaharap.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Kung sino ang may mas matimbang na karapatan sa pag-iingat ng orihinal na titulo ng lupa: ang mga tagapagmana ng dating may-ari o ang mga bumili ng bahagi ng lupa na hindi pa naiparehistro ang kanilang pagbili.
    Ano ang desisyon ng Korte Suprema? Ipinasiya ng Korte Suprema na ang mga tagapagmana ng dating may-ari (rehistradong may-ari) ay may mas matimbang na karapatan sa pag-iingat ng titulo.
    Bakit pinaboran ng Korte ang mga tagapagmana? Dahil nabigo ang mga bumili na ipakita na nakumpleto na nila ang lahat ng kinakailangang dokumento at proseso para sa pagpaparehistro ng kanilang mga pagbili, hindi sila binigyan ng mas matimbang na karapatan sa titulo.
    Ano ang Property Registration Decree (PD 1529)? Ito ang batas na namamahala sa sistema ng pagpaparehistro ng lupa sa Pilipinas. Nakasaad dito ang mga proseso at requirements para sa paglilipat ng pagmamay-ari ng lupa.
    Ano ang kahalagahan ng Section 58 ng PD 1529 sa kasong ito? Tinatalakay sa Section 58 ang proseso kung ang isang bahagi lamang ng lupa na nakarehistro sa titulo ang ibinebenta. Kailangan ng subdivision plan para maipatala ang paglipat ng pagmamay-ari.
    Ano ang tungkulin ng Register of Deeds? Ang Register of Deeds ay may tungkuling ministerial sa pagpaparehistro ng mga transaksyon sa lupa. Ibig sabihin, kailangan nilang sundin ang mga nakasaad sa batas at hindi maaaring magdesisyon batay sa kanilang sariling kagustuhan.
    Mawawalan ba ng karapatan ang mga bumili? Hindi. Maaari pa rin nilang kumpletuhin ang kinakailangang proseso para sa pagpaparehistro ng kanilang pagbili at sa hinaharap ay magkaroon ng sariling titulo sa lupa.
    Ano ang dapat gawin ng mga bumili para maprotektahan ang kanilang karapatan? Dapat nilang tiyakin na kumpleto ang lahat ng kinakailangang dokumento (tulad ng deed of sale, subdivision plan, tax declaration) at sundin ang proseso ng pagpaparehistro sa Register of Deeds.

    Ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng maayos na pagpaparehistro ng lupa. Hindi sapat na basta bumili ng lupa at magbayad, kailangan ding sundin ang tamang proseso upang maprotektahan ang karapatan ng mga bumibili. Ipinapaalala rin nito na ang pagiging rehistradong may-ari ay nagbibigay ng mas matibay na proteksyon sa ilalim ng batas.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: Remedios V. Geñorga v. Heirs of Julian Meliton, G.R. No. 224515, July 03, 2017

  • Proteksyon ng mga Tagapagmana: Ano ang Iyong mga Karapatan sa Ari-arian ng Mag-asawa?

    Proteksyon ng mga Tagapagmana: Ano ang Iyong mga Karapatan sa Ari-arian ng Mag-asawa?

    G.R. No. 182839, June 02, 2014

    INTRODUKSYON

    Isipin ang isang pamilya na nagmamay-ari ng ari-arian na pinaghirapan ng kanilang mga magulang. Bigla na lamang, natuklasan nila na ang ari-arian na ito ay ipinambayad-utang ng isa sa mga magulang nang walang pahintulot nila. Maaari ba ito? Sa kaso ng Philippine National Bank vs. Jose Garcia, tinalakay ng Korte Suprema ang mahalagang aral tungkol sa karapatan ng mga tagapagmana sa ari-arian ng mag-asawa at ang limitasyon sa paggamit nito bilang panagot sa utang. Ang kasong ito ay nagbibigay-linaw sa kung paano pinoprotektahan ng batas ang mga tagapagmana laban sa hindi awtorisadong paggamit ng ari-arian ng mag-asawa bilang kolateral.

    KONTEKSTONG LEGAL: ARI-ARIAN NG MAG-ASAWA AT PAMANA

    Sa Pilipinas, mayroong konsepto ng “conjugal partnership of gains” o ari-arian ng mag-asawa. Ayon sa Artikulo 119 ng Civil Code (bago ang Family Code), ito ang sistema na namamahala sa ari-arian ng mag-asawa kung sila ay kinasal bago mag-August 3, 1988. Sa ilalim ng sistemang ito, ang lahat ng ari-arian na nakuha ng mag-asawa habang kasal ay itinuturing na ari-arian nilang pareho, maliban kung mapatunayan na ito ay eksklusibong pag-aari ng isa lamang sa kanila.

    Ayon sa Artikulo 160 ng Civil Code, “All property of the marriage is presumed to belong to the conjugal partnership, unless it be proved that it pertains exclusively to the husband or to the wife.” Ibig sabihin, malakas ang pagpapalagay ng batas na ang ari-arian na nakuha habang kasal ay conjugal, at kailangang mapatunayan nang malinaw kung hindi ito totoo.

    Kapag namatay ang isa sa mag-asawa, awtomatikong natutunaw ang conjugal partnership. Ang kalahati ng conjugal property ay mapupunta sa nabubuhay na asawa, at ang kalahati naman ay mapupunta sa mga tagapagmana ng namatay na asawa, kasama na rin ang nabubuhay na asawa bilang isa sa mga tagapagmana. Ito ay nagbubunga ng “co-ownership” o pagmamay-ariang magkakasama sa pagitan ng nabubuhay na asawa at ng mga tagapagmana.

    Ang Artikulo 493 ng Civil Code ang nagtatakda ng karapatan ng bawat co-owner: “Each co-owner shall have the full ownership of his part and of the fruits and benefits pertaining thereto, and he may therefore alienate, assign or mortgage it, and even substitute another person in its enjoyment, except when personal rights are involved. But the effect of the alienation of the mortgage, with respect to the co-owners shall be limited to the portion which may be allotted to him in the division upon the termination of the co-ownership.” Malinaw dito na bagama’t maaari gamitin ng isang co-owner ang kanyang bahagi, hindi niya maaaring gamitin ang buong ari-arian nang walang pahintulot ng ibang co-owner.

    PAGSUSURI NG KASO: PNB VS. GARCIA

    Ang kaso ay nagsimula nang mag-apply ng loan ang mag-asawang Rogelio at Celedonia Garcia sa Philippine National Bank (PNB). Bilang panagot, inalok nila ang ari-arian na pag-aari ni Jose Garcia Sr. (Jose Sr.). Si Jose Sr. ay balo na noon, at ang ari-arian ay nakuha niya noong kasal pa siya kay Ligaya Garcia, na pumanaw na.

    Pumayag si Jose Sr. na gamitin ang ari-arian bilang karagdagang panagot sa utang ng mag-asawang Garcia. Nagbigay siya ng Special Power of Attorney (SPA) sa mag-asawa para magamit nila ang ari-arian sa pag-loan. Ginawa ito ni Jose Sr. nang walang kaalaman o pahintulot ng kanyang mga anak kay Ligaya, na sina Nora, Jose Jr., Bobby, at Jimmy Garcia.

    Nang hindi nakabayad ang mag-asawang Garcia sa PNB, sinubukan ng bangko na i-foreclose ang ari-arian ni Jose Sr. Dito na kumilos ang mga anak ni Jose Sr. at nagsampa ng kaso sa korte para ipawalang-bisa ang mortgage sa bahagi nila ng ari-arian, dahil hindi sila pumayag dito.

    Ang Desisyon ng RTC: Ibinasura ng Regional Trial Court (RTC) ang kaso ng mga anak ni Jose Sr. Ayon sa RTC, conjugal property ang ari-arian, ngunit dahil nagbigay ng SPA ang mga anak ni Jose Sr. sa kanya sa ibang pagkakataon, parang pumapayag na rin sila sa mortgage. Sinabi rin ng RTC na liable si Jose Sr. bilang “accommodation party” o taong pumayag na gamitin ang ari-arian niya para sa utang ng iba.

    Ang Desisyon ng CA: Binaliktad ng Court of Appeals (CA) ang desisyon ng RTC. Kinatigan ng CA na conjugal property ang ari-arian at hindi maaaring gamitin ni Jose Sr. ang buong ari-arian bilang panagot nang walang pahintulot ng mga anak niya. Sinabi ng CA na ang SPA na ibinigay ng mga anak ay hindi nangangahulugang pumapayag sila sa mortgage. Ayon sa CA, limitado lamang ang mortgage sa bahagi ni Jose Sr. sa ari-arian.

    Ang Desisyon ng Korte Suprema: Kinatigan ng Korte Suprema ang desisyon ng CA. Sinabi ng Korte Suprema na ang ari-arian ay conjugal property dahil nakuha ito ni Jose Sr. noong kasal pa siya kay Ligaya. Dahil namatay na si Ligaya, ang ari-arian ay naging co-ownership sa pagitan ni Jose Sr. at ng kanyang mga anak bilang tagapagmana ni Ligaya.

    Binigyang-diin ng Korte Suprema ang Artikulo 493 ng Civil Code, na nagsasaad na hindi maaaring gamitin ng isang co-owner ang buong ari-arian nang walang pahintulot ng ibang co-owner. Sabi ng Korte Suprema:

    “Under this provision, each co-owner has the full ownership of his part or share in the co-ownership and may, therefore, alienate, assign or mortgage it except when personal rights are involved. Should a co-owner alienate or mortgage the co-owned property itself, the alienation or mortgage shall remain valid but only to the extent of the portion which may be allotted to him in the division upon the termination of the co-ownership.”

    Dahil dito, sinabi ng Korte Suprema na ang mortgage na ginawa ni Jose Sr. ay bale-wala sa bahagi ng ari-arian na pag-aari ng kanyang mga anak. Ang mortgage ay valid lamang sa bahagi ni Jose Sr. sa conjugal property.

    Dagdag pa ng Korte Suprema, hindi maaaring basta magtiwala ang bangko sa titulo ng ari-arian na nakapangalan lamang kay Jose Sr. Dapat alamin ng bangko kung conjugal property ba ito, lalo na kung may indikasyon na “widower” ang estado ni Jose Sr. sa titulo. Kung nagduda ang bangko, dapat sana ay nag-imbestiga pa sila.

    PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON: ANO ANG MAAARING MATUTUNAN DITO?

    Ang kasong ito ay nagtuturo ng ilang mahahalagang aral, lalo na para sa mga pamilyang may ari-arian at sa mga institusyong pinansyal:

    • Proteksyon ng Ari-arian ng Mag-asawa: Hindi basta-basta magagamit ang ari-arian ng mag-asawa bilang panagot sa utang ng isa lamang sa kanila, lalo na kung patay na ang isa at may mga tagapagmana. Kailangan ang pahintulot ng lahat ng co-owner.
    • Karapatan ng mga Tagapagmana: May karapatan ang mga tagapagmana sa bahagi nila ng ari-arian ng mag-asawa. Hindi maaaring basta gamitin ng nabubuhay na asawa ang buong ari-arian nang walang pahintulot nila.
    • Due Diligence ng Bangko: Hindi sapat na tumingin lamang sa titulo ng ari-arian. Dapat mag-imbestiga ang mga bangko para malaman kung sino talaga ang may-ari at kung may ibang partido na may karapatan dito, lalo na sa mga kaso ng ari-arian ng mag-asawa.

    MGA MAHAHALAGANG ARAL

    • Alamin ang estado ng ari-arian: Kung ikaw ay bibili o gagamit ng ari-arian bilang panagot, alamin kung conjugal property ba ito at kung sino ang mga tunay na may-ari.
    • Kumuha ng pahintulot: Kung conjugal property ang ari-arian, kumuha ng pahintulot sa lahat ng co-owner bago ito gamitin bilang panagot sa utang.
    • Magkonsulta sa abogado: Kung may duda o problema sa ari-arian, kumonsulta agad sa abogado para maprotektahan ang iyong karapatan.

    MGA KARANIWANG TANONG (FAQ)

    1. Tanong: Ano ang ibig sabihin ng “conjugal property”?
      Sagot: Ito ay ari-arian na nakuha ng mag-asawa habang sila ay kasal. Sa Pilipinas, malakas ang pagpapalagay na ang ari-arian na nakuha habang kasal ay conjugal.
    2. Tanong: Paano kung nakapangalan lang sa isang asawa ang titulo ng ari-arian? Conjugal property pa rin ba ito?
      Sagot: Oo, conjugal property pa rin ito kung nakuha ito habang kasal. Ang nakasulat sa titulo ay hindi laging nangangahulugan na iyon na ang tunay na estado ng ari-arian.
    3. Tanong: Ano ang mangyayari sa conjugal property kapag namatay ang isang asawa?
      Sagot: Magiging co-ownership ito sa pagitan ng nabubuhay na asawa at ng mga tagapagmana ng namatay na asawa.
    4. Tanong: Maaari bang gamitin ng isang co-owner ang buong co-owned property bilang panagot sa utang?
      Sagot: Hindi. Maaari lamang niyang gamitin ang kanyang bahagi. Kailangan ang pahintulot ng ibang co-owner para magamit ang buong ari-arian.
    5. Tanong: Ano ang dapat gawin kung may problema sa ari-arian ng mag-asawa?
      Sagot: Magkonsulta agad sa abogado para malaman ang iyong mga karapatan at ang mga dapat gawin para maprotektahan ang iyong interes.
    6. Tanong: Paano ako makakakuha ng legal na tulong tungkol sa ari-arian ng mag-asawa?
      Sagot: Maaari kang kumonsulta sa ASG Law. Dalubhasa kami sa mga usapin tungkol sa ari-arian at pamilya. Para sa konsultasyon, maaari kang makipag-ugnayan sa amin sa pamamagitan ng email: hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito. Ang ASG Law ay handang tumulong sa iyo.

    Ang impormasyong ito ay para lamang sa pangkalahatang kaalaman at hindi dapat ituring na legal na payo. Kumonsulta sa abogado para sa payong legal batay sa iyong partikular na sitwasyon.




    Source: Supreme Court E-Library

    This page was dynamically generated

    by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)

  • Huwag Paloko sa ‘In Pari Delicto’: Bakit Hindi Laging Hahayaan ng Korte na Manalo ang Mandaraya sa Usapin ng Mana

    Kontrata na Labag sa Batas, Walang Bisa Kahit Parehong Nagkasala: Ang Aral sa Constantino vs. Heirs of Constantino

    G.R. No. 181508, October 02, 2013

    Madalas nating naririnig ang kasabihang, “Kung minsan, mas mabuti nang magkasundo na lang kaysa magdemanda.” Ngunit paano kung ang pinagkasunduan mismo ay labag sa batas? Sa usapin ng mana, maraming pamilya ang sinusubukang lutasin ang hatian sa pamamagitan ng “kasunduan” sa labas ng korte. Pero ano ang mangyayari kung ang kasunduang ito ay hindi patas o kaya’y nilalabag ang karapatan ng ibang tagapagmana? Ito ang sentro ng kaso ng Constantino vs. Heirs of Constantino, kung saan tinukoy ng Korte Suprema na hindi maaaring gamitin ang doktrina ng “in pari delicto” para mapanatili ang isang kasunduang mana na labag sa batas. Ibig sabihin, kahit pa parehong nagkamali ang mga partido, hindi hahayaan ng korte na manatili ang isang sitwasyon na mali at labag sa legal na prinsipyo ng mana.

    Ang Prinsipyo ng In Pari Delicto: Kailan Ito Hindi Naaangkop?

    Ang doktrina ng “in pari delicto” ay isang prinsipyo sa batas na nagsasaad na kung parehong nagkasala o nagkamali ang mga partido sa isang ilegal na kasunduan, hindi sila maaaring humingi ng tulong sa korte. Sa madaling salita, kung pareho kayong “marumi ang kamay,” hindi makikialam ang korte at hahayaan na lang kayo kung nasaan kayo. Ang prinsipyong ito ay nakabatay sa maxim na “ex dolo malo non oritur actio” (walang aksyon na maaaring magmula sa masamang gawain) at “in pari delicto potior est conditio defendentis” (sa kaso ng parehong pagkakasala, mas matimbang ang kalagayan ng nasasakdal).

    Ang Artikulo 1411 at 1412 ng Civil Code ang pangunahing batayan ng in pari delicto. Ayon sa Artikulo 1411, kung ang kasunduan ay walang bisa dahil sa ilegal na dahilan o layunin at ito ay krimen, at parehong partido ay nagkasala, wala silang aksyon laban sa isa’t isa, at pareho silang maaaring usigin. Samantala, ayon sa Artikulo 1412, kung ang ilegal na gawain ay hindi krimen, at parehong partido ang may kasalanan, walang sinuman sa kanila ang maaaring mabawi ang ibinigay nila o humingi ng pagtupad sa pangako ng kabilang partido.

    Ngunit mahalagang tandaan na hindi lahat ng pagkakataon na parehong nagkamali ang mga partido ay awtomatikong nangangahulugan na aaplicable ang in pari delicto. May mga pagkakataon, tulad sa kasong ito, na bagamat may pagkakasala rin ang nagdemanda, mas matimbang ang prinsipyo ng batas na dapat manaig. Kailangan suriin kung ang pag-aaply ng in pari delicto ay magreresulta sa pagpapanatili ng isang sitwasyon na mali at labag sa batas.

    Ang Kwento ng Kaso: Mga Constantino Nagdemanda vs. Mga Constantino

    Ang kaso ay nagsimula sa isang reklamo na inihain ng mga tagapagmana ni Pedro Constantino Jr. (kinakatawan ni Laquindanum, Pedro Jr., at Asuncion) laban kina Oscar Constantino, Maxima Constantino, at Casimira Maturingan. Ang pinag-uusapan ay isang parte ng lupa na dating pag-aari ni Pedro Constantino Sr., ninuno ng parehong mga nagdemanda at mgaRespondent.

    Mula sa mga dokumento, lumalabas na si Pedro Constantino Sr. ay may anim na anak, kabilang sina Pedro Jr., Bruno, at Santiago. Pagkamatay ni Pedro Sr., nagkaroon ng dalawang dokumento ng “pagmamana” na ginawa ng ilang tagapagmana. Una, ang “Extrajudicial Settlement with Waiver” noong 1968, kung saan ang mga tagapagmana ni Pedro Jr. ay nag-angkin ng isang lote (192 sq m), na sinasabing kanila na dahil “sila lang ang tagapagmana ni Pedro Sr.” Pangalawa, ang “Pagmamana sa Labas ng Hukuman” noong 1992, kung saan naman ang mga tagapagmana nina Santiago at Bruno ay nag-angkin ng isa pang lote (240 sq m), na sinasabing kanila naman at hindi na kasali ang ibang tagapagmana.

    Nang malaman ito ng mga tagapagmana ni Pedro Jr., nagdemanda sila para mapawalang-bisa ang “Pagmamana sa Labas ng Hukuman” at ang mga tax declaration na ginawa base rito. Sabi nila, peke at gawa-gawa lang ang dokumento at hindi sila kasama sa pagmamana. Depensa naman ng mga Respondent, legal daw ang “Pagmamana sa Labas ng Hukuman” at ang mga tagapagmana ni Pedro Jr. ay wala nang karapatan dahil mayroon na silang “Extrajudicial Settlement with Waiver” noong 1968.

    Sa madaling salita, ang argumento ng mga Respondent ay “nagkasundo” na raw sila noon na kanya-kanya na lang ng lote. Ang lote sa “Extrajudicial Settlement with Waiver” ay para sa mga tagapagmana ni Pedro Jr., at ang lote sa “Pagmamana sa Labas ng Hukuman” ay para naman sa mga tagapagmana nina Santiago at Bruno. Kaya, dapat daw i-apply ang in pari delicto dahil pareho silang nagkamali sa paggawa ng mga kasunduang ito.

    Desisyon ng Korte: Hindi Aplikable ang In Pari Delicto sa Usapin ng Mana

    Sa Regional Trial Court (RTC), nanalo ang mga Respondent. Sinabi ng RTC na parehong nagkamali ang mga partido sa paggawa ng dalawang dokumento ng pagmamana na nag-eexclude ng ibang tagapagmana. Dahil dito, in pari delicto raw sila, at dapat iwanan na lang sila kung nasaan sila. Ibinasura ng RTC ang reklamo ng mga nagdemanda.

    Ngunit hindi sumang-ayon ang Court of Appeals (CA). Binaliktad ng CA ang desisyon ng RTC. Sabi ng CA, mali ang pag-apply ng in pari delicto. Ang “Extrajudicial Settlement with Waiver” daw ay para sa ibang lote, at hindi parte ng estate ni Pedro Sr. Kaya, walang pagkakamali ang mga tagapagmana ni Pedro Jr. Pinawalang-bisa ng CA ang “Pagmamana sa Labas ng Hukuman.”

    Dinala naman ito sa Korte Suprema. Sa desisyon ng Korte Suprema, sinabi nilang mali ang CA sa paniniwalang hindi parte ng estate ni Pedro Sr. ang lote sa “Extrajudicial Settlement with Waiver.” Ayon sa Korte Suprema, base sa mga admissions sa pre-trial, parte nga ng estate ni Pedro Sr. ang parehong lote. Kaya, parehong mali ang dalawang dokumento ng pagmamana dahil parehong nag-eexclude ng ibang tagapagmana.

    Ngunit, binigyang diin ng Korte Suprema na mali rin ang RTC sa pag-apply ng in pari delicto. Ipinaliwanag ng Korte Suprema na hindi applicable ang in pari delicto sa kasong ito dahil ang pag-aaply nito ay magreresulta sa pagpapanatili ng isang sitwasyon na labag sa batas. Ang mga kasunduan sa “pagmamana” na ginawa ay walang bisa dahil labag ito sa batas ng mana at legitime – ang karapatan ng bawat tagapagmana sa kanilang parte ng mana. Hindi maaaring basta-basta magkasundo ang ilan at i-exclude ang iba.

    Ayon sa Korte Suprema:

    Clearly, the principle of in pari delicto cannot be applied. The inapplicability is dictated not only by the fact that two deeds, not one contract, are involved, but because of the more important reason that such an application would result in the validation of both deeds instead of their nullification as necessitated by their illegality. It must be emphasized that the underlying agreement resulting in the execution of the deeds is nothing but a void agreement. Article 1409 of the Civil Code provides that: ART. 1409. The following contracts are inexistent and void from the beginning: (1) Those whose cause, object or purpose is contrary to law; morals, good customs, public order or public policy.

    Kaya, kahit pa may pagkakamali rin ang mga nagdemanda dahil sa “Extrajudicial Settlement with Waiver” noong 1968, hindi ito sapat para i-apply ang in pari delicto at hayaan na lang ang “Pagmamana sa Labas ng Hukuman” na manatiling balido. Ang mas matimbang dito ay ang prinsipyo ng batas na dapat sundin ang tamang proseso ng pagmamana at hindi maaaring labagin ang karapatan ng sinumang tagapagmana.

    Sa huli, pinawalang-bisa ng Korte Suprema ang parehong “Pagmamana sa Labas ng Hukuman” at “Extrajudicial Settlement with Waiver.” Ipinag-utos ng Korte Suprema na hatiin ang estate ni Pedro Constantino Sr. nang naaayon sa batas at kasama ang lahat ng tagapagmana.

    Praktikal na Aral: Ano ang Dapat Mong Malaman Tungkol sa Mana at In Pari Delicto?

    Ang kasong Constantino vs. Heirs of Constantino ay nagbibigay ng ilang mahahalagang aral, lalo na sa usapin ng mana at kasunduan sa pamilya:

    1. Hindi lahat ng “kasunduan” ay balido sa mata ng batas. Kahit pa nagkasundo kayo ng iyong mga kapatid o kamag-anak sa hatian ng mana, kung ito ay labag sa batas, walang bisa ito. Hindi ito magiging legal dahil lang “napagkasunduan.”
    2. Hindi sapat na sabihing “in pari delicto” para mapanatili ang isang ilegal na kasunduan. Bagamat may doktrina ng in pari delicto, hindi ito absolute. Kung ang pag-aaply nito ay magreresulta sa pagpapanatili ng isang sitwasyon na labag sa batas at prinsipyo ng katarungan, hindi ito gagamitin ng korte.
    3. Mahalaga ang tamang proseso ng pagmamana. Kung may ari-arian na dapat ipamana, sundin ang tamang proseso. Kung mag-eextrajudicial settlement, siguraduhing kasama ang lahat ng tagapagmana at walang nilalabag na batas. Kung hindi, maaaring mapawalang-bisa ang inyong kasunduan.
    4. Konsultahin ang abogado. Bago gumawa ng anumang kasunduan tungkol sa mana, laging kumonsulta sa abogado. Makakatulong ito para masigurong legal at protektado ang iyong karapatan, at maiwasan ang problema sa hinaharap.

    Mga Madalas Itanong (FAQ) Tungkol sa Mana at In Pari Delicto

    1. Ano ang ibig sabihin ng “legitime” sa mana?

    Ang “legitime” ay ang bahagi ng mana na nakalaan para sa mga compulsory heirs ayon sa batas. Hindi ito maaaring basta-basta bawasan o alisin, maliban sa mga legal na dahilan ng disinheritance.

    2. Ano ang “extrajudicial settlement of estate”?

    Ito ay isang proseso ng paghahati ng mana sa labas ng korte, kung saan ang mga tagapagmana ay nagkakasundo sa hatian at gumagawa ng isang kasulatan. Kinakailangan ang pagsang-ayon ng lahat ng tagapagmana para maging balido ito.

    3. Kailan maaaring gamitin ang doktrina ng in pari delicto?

    Maaaring gamitin ang in pari delicto kung parehong nagkasala ang mga partido sa isang ilegal na kasunduan, at walang ibang prinsipyo ng batas na mas matimbang dito.

    4. Ano ang mangyayari kung mapawalang-bisa ang isang “extrajudicial settlement”?

    Kung mapawalang-bisa ang extrajudicial settlement, babalik sa dating estado ang ari-arian ng namatay, at kailangang hatiin ito muli ayon sa batas, kasama ang lahat ng tagapagmana.

    5. Maaari bang magdemanda kahit nakapirma na ako sa isang kasunduan sa mana?

    Oo, kung ang kasunduan ay labag sa batas o nilabag ang iyong karapatan bilang tagapagmana. Hindi hadlang ang pagpirma mo kung ang kasunduan mismo ay walang bisa.

    Naranasan mo ba ang ganitong problema sa mana? Huwag mag-alala, ang ASG Law ay eksperto sa usapin ng mana at estate settlement. Para sa konsultasyon at legal na payo, kontakin kami dito o mag-email sa hello@asglawpartners.com. Handa kaming tumulong sa iyo.