INTRODUKSYON

Sa Pilipinas, laganap ang problema ng illegal na droga. Araw-araw, maraming buhay ang nasisira dahil dito. Kaya naman, puspusan ang kampanya ng gobyerno laban sa droga. Pero sa paglaban na ito, mahalaga na sundin ang tamang proseso ng batas. Hindi sapat na mahuli lang ang suspek; kailangan din na maipakita sa korte na walang duda na siya talaga ang nagkasala at ang ebidensyang ginamit laban sa kanya ay legal at mapagkakatiwalaan.

Sa kaso ng People of the Philippines vs. Dante L. Dumalag, tinalakay ng Korte Suprema ang kahalagahan ng “chain of custody” sa mga kaso ng droga. Ito ay ang proseso kung paano hinahawakan, iniingatan, at sinusubaybayan ang ebidensya mula sa oras na makuha ito hanggang sa iharap sa korte. Kung mapapatunayan na naputol ang “chain of custody”, maaaring magduda ang korte kung ang ebidensyang ipinapakita ay talagang galing sa akusado. Ito ang sentrong isyu sa kasong Dumalag: napatunayan ba ng prosecution na maayos ang “chain of custody” ng shabu na nakumpiska kay Dumalag?

LEGAL NA KONTEKSTO: REPUBLIC ACT NO. 9165 AT ANG KAHALAGAHAN NG SECTION 21

Ang Republic Act No. 9165, o ang Dangerous Drugs Act of 2002, ang pangunahing batas na tumatalakay sa illegal na droga sa Pilipinas. Sa batas na ito nakasaad ang mga krimen na may kaugnayan sa droga, pati na ang mga parusa. Isa sa mga importanteng bahagi ng batas na ito ay ang Section 21, na nagtatakda ng tamang proseso sa pangangalaga ng mga nakumpiskang droga.

Ayon sa Section 21 ng R.A. 9165:

“SECTION 21. Custody and Disposition of Confiscated, Seized and/or Surrendered Dangerous Drugs, Plant Sources of Dangerous Drugs, Controlled Precursors and Essential Chemicals, Instruments/Paraphernalia and/or Laboratory Equipment. – The PDEA shall take charge and have custody of all dangerous drugs, plant sources of dangerous drugs, controlled precursors and essential chemicals, as well as instruments/paraphernalia and/or laboratory equipment so confiscated, seized and/or surrendered, for proper disposition in the following manner:

(a) The apprehending officer/team having initial custody and control of the drugs shall, immediately after seizure and confiscation, physically inventory and photograph the same in the presence of the accused or the person/s from whom such items were confiscated and/or seized, or his/her representative or counsel, a representative from the media and the Department of Justice (DOJ), and any elected public official who shall be required to sign the copies of the inventory and be given a copy thereof; Provided, that the physical inventory and photograph shall be conducted at the place where the search warrant is served; or at the nearest police station or at the nearest office of the apprehending officer/team, whichever is practicable, in case of warrantless seizures; Provided, further, that non-compliance with these requirements under justifiable grounds, as long as the integrity and evidentiary value of the seized items are properly preserved by the apprehending officer/team, shall not render void and invalid such seizures of and custody over said items x x x.”

Ibig sabihin, pagkatapos makumpiska ang droga, dapat agad itong imbentaryuhin at picturan sa presensya ng akusado, media, DOJ representative, at isang elected public official. Karaniwan itong ginagawa sa lugar kung saan nahuli ang suspek, o kaya naman sa pinakamalapit na police station. Ang layunin nito ay para masiguro na ang drogang nakumpiska ay hindi napalitan o nabago hanggang sa iharap ito sa korte.

Ang “chain of custody” ay hindi lang basta technicality. Ito ay mahalaga para maprotektahan ang karapatan ng akusado at masigurado na walang inosenteng maparusahan. Kung hindi masusunod ang tamang proseso, maaaring magduda ang korte kung ang ebidensya ay mapagkakatiwalaan. Halimbawa, kung hindi maayos na naidokumento kung sino ang humawak ng droga, saan ito itinago, at paano ito dinala sa laboratoryo, maaaring isipin ng korte na posibleng napalitan o nakontamina ang ebidensya.

PAGSUSURI SA KASO NG DUMALAG

Si Dante Dumalag ay nahuli sa isang buy-bust operation sa Sexy Beach Resort sa Ilocos Norte. Ayon sa mga pulis, nagbenta si Dumalag ng shabu sa isang pulis na nagpanggap na buyer. Nakumpiska rin sa kanya ang iba pang sachet ng shabu.

Sinampahan si Dumalag ng dalawang kaso: illegal sale at illegal possession of dangerous drugs, parehong paglabag sa R.A. 9165. Sa korte, itinanggi ni Dumalag ang paratang. Sabi niya, pinagbintangan lang siya ng mga pulis dahil hindi siya nagbigay ng pera nang hingian siya.

Sa RTC (Regional Trial Court), napatunayang guilty si Dumalag sa parehong kaso. Umapela siya sa Court of Appeals, pero kinumpirma rin ng CA ang desisyon ng RTC. Kaya naman, umakyat ang kaso sa Korte Suprema.

Sa Korte Suprema, isa sa mga pangunahing argumento ni Dumalag ay hindi raw nasunod ang tamang proseso sa paghawak ng ebidensya. Sabi niya, hindi raw agad minarkahan ng mga pulis ang shabu pagkatapos makumpiska, at minarkahan lang daw ito sa police station. Dahil dito, duda raw siya kung ang shabu na iprinisenta sa korte ay talagang galing sa kanya.

Pero hindi pumayag ang Korte Suprema sa argumento ni Dumalag. Ayon sa Korte, napatunayan ng prosecution na maayos ang “chain of custody” ng shabu. Sinabi ng Korte na:

“It has been established that: after the police officers reached appellant’s room at the Sexy Beach Resort, and PO3 Albano acted as poseur-buyer, he was handed one (1) heat-sealed plastic sachet containing shabu. After accused was arrested, the police officers were able to retrieve from appellant’s possession the marked money, as well as three (3) other heat-sealed plastic sachets containing shabu. They brought appellant to their office, together with the confiscated items, and prepared the necessary documents for the filing of the cases against him. PO3 Albano and PO2 Valdez signed the Certification of Seized Items (Exhibit “L”) dated 05 January 2005. The team leader, Police Inspector Rolando Battulayan, prepared the Request for Laboratory Examination (Exhibit “E”) dated 05 January 2005 of said heat-sealed plastic sachets containing alleged shabu, with the necessary markings on them, to determine if said items contain methamphetamine hydrochloride. The one (1) heat-sealed plastic sachet, subject of the illegal sale of dangerous drugs, was marked with letters “RA,” while the three (3) heat-sealed plastic sachets, subject of the illegal possession of dangerous drugs, were marked with the letter “R” on one side and “DD” (initials of appellant), on the other side. PO3 Albano was the one who made said markings and delivered the same to the Ilocos Norte Provincial Crime Laboratory Office, Camp Capt. Valentin. Based on the Chemistry Report No. D-003-2005 (Initial Laboratory Report) dated 05 January 2005 (Exhibit “I”) and Chemistry Report No. D-003-2005 (Exhibit “J”) dated 06 January 2005 of Police Senior Inspector/Forensic Chemical Officer Mary Ann Nillo Cayabyab, the four (4) specimens (A, B1, B2 and B3), upon qualitative examination, tested positive for methamphetamine hydrochloride, a dangerous drug. Even appellant’s urine sample tested positive for methamphetamine, as stated in Chemistry Report No. CDT-002-2005 (Exhibit “K”).”

Binigyang-diin din ng Korte Suprema na hindi naman kailangang gawin agad-agad ang pagmarka sa lugar mismo kung saan nahuli ang suspek. Pwede raw itong gawin sa police station, basta’t ginawa ito sa presensya ng akusado. Ang importante raw ay mapangalagaan ang integridad at evidentiary value ng ebidensya.

Dahil dito, kinatigan ng Korte Suprema ang desisyon ng Court of Appeals at RTC. Nananatiling guilty si Dante Dumalag sa illegal sale at illegal possession of dangerous drugs.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON: ANONG ARAL ANG MAAARI NATING MAKUHA?

Ang kaso ng Dumalag ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang tamang proseso sa mga kaso ng droga, lalo na ang “chain of custody”. Hindi sapat na mahuli lang ang suspek; kailangan din na masigurado na legal at mapagkakatiwalaan ang ebidensyang gagamitin laban sa kanya.

Para sa mga awtoridad, ang kasong ito ay paalala na dapat sundin ang Section 21 ng R.A. 9165. Kailangan na maayos na maidokumento ang bawat hakbang sa paghawak ng ebidensya, mula sa pagkumpiska hanggang sa pagharap sa korte. Kahit hindi agad nagawa ang pagmarka sa mismong lugar ng aresto, basta’t nasunod ang iba pang requirements at napatunayan na walang duda sa integridad ng ebidensya, maaaring manalo pa rin ang prosecution.

Para naman sa publiko, lalo na sa mga maaaring mapagbintangan ng kasong droga, mahalagang malaman ang kanilang mga karapatan. Kung sakaling mahuli, dapat obserbahan kung tama ba ang prosesong sinusunod ng mga pulis, lalo na sa paghawak ng ebidensya. Kung may nakitang pagkakamali, maaaring itanong ito sa korte.

MGA MAHALAGANG ARAL:

• Sundin ang Section 21 ng R.A. 9165: Mahalaga na masunod ang tamang proseso sa paghawak ng nakumpiskang droga, mula sa imbentaryo, pagpicture, at pagmarka, hanggang sa pagdala sa laboratoryo at pagharap sa korte.
• Dokumentasyon ay Susi: Dapat maayos na maidokumento ang bawat hakbang sa “chain of custody”. Ito ang magpapatunay na mapagkakatiwalaan ang ebidensya.
• Hindi Lahat ng Pagkakamali ay Fatal: Hindi porke hindi agad namarkahan ang droga sa lugar ng aresto ay otomatikong mapapawalang-bisa na ang kaso. Ang importante ay mapangalagaan ang integridad ng ebidensya.
• Karapatan ng Akusado: May karapatan ang akusado na kwestyunin ang “chain of custody” ng ebidensya. Kung mapatunayan na may problema sa proseso, maaaring makatulong ito sa kanyang depensa.

FREQUENTLY ASKED QUESTIONS (FAQs)

1. Ano ang ibig sabihin ng “chain of custody” sa kaso ng droga?
Ito ay ang proseso kung paano sinusubaybayan ang ebidensya (droga) mula sa pagkumpiska hanggang sa iharap sa korte. Kasama dito kung sino ang humawak, saan itinago, at paano dinala ang ebidensya.

2. Bakit mahalaga ang “chain of custody”?
Para masigurado na ang ebidensyang ipinapakita sa korte ay talagang galing sa akusado at hindi napalitan o nabago.

3. Ano ang Section 21 ng R.A. 9165?
Ito ang probisyon sa batas na nagtatakda ng tamang proseso sa paghawak ng mga nakumpiskang droga.

4. Kailangan bang markahan agad ang droga sa lugar kung saan nahuli ang suspek?
Hindi naman kailangang agad-agad. Pwede itong gawin sa police station, basta’t sa presensya ng akusado at nasunod ang iba pang requirements ng Section 21.

5. Ano ang mangyayari kung hindi nasunod ang “chain of custody”?
Maaaring magduda ang korte sa ebidensya. Kung mapatunayan na malaki ang pagkakamali sa “chain of custody”, maaaring mapawalang-sala ang akusado dahil hindi mapagkakatiwalaan ang ebidensya.

6. Ano ang dapat kong gawin kung ako ay nahuli sa isang buy-bust operation?
Humingi agad ng tulong legal. Kumonsulta sa abogado para malaman ang iyong mga karapatan at kung paano ka mapoprotektahan.

7. Ano ang depensa kung pinagbibintangan lang ako at walang totoong droga na nakumpiska sa akin?
Ang depensa ng “frame-up” o pagbibintang ay maaaring gamitin, pero kailangan itong patunayan ng matibay na ebidensya. Mahalaga ang testimonya ng mga testigo at iba pang ebidensya na magpapatunay na walang buy-bust operation na naganap.

Kung ikaw ay nahaharap sa kasong may kaugnayan sa illegal na droga, mahalaga na magkaroon ng ekspertong legal na representasyon. Ang ASG Law ay may mga abogado na eksperto sa mga kasong ito at handang tumulong sa iyo. Para sa konsultasyon, maaari kang mag-email sa amin sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito.