Nawalan na ba ng Hurisdiksyon ang COMELEC Kapag Naiproklama na ang Nanalo?

G.R. Nos. 207199-200, October 22, 2013

Sa usapin ng eleksyon sa Pilipinas, mahalagang maunawaan kung hanggang saan ang kapangyarihan ng Commission on Elections (COMELEC) at House of Representatives Electoral Tribunal (HRET). Madalas na tanong, ano ang mangyayari kapag naiproklama na ang isang kandidato? Mawawalan na ba ng kapangyarihan ang COMELEC na tingnan ang mga reklamo ukol sa eleksyon? Ang kaso ng Tañada vs. COMELEC ay nagbibigay linaw sa katanungang ito, na nagpapakita na kapag naiproklama na ang isang miyembro ng Kongreso, ang HRET na ang may ganap na hurisdiksyon sa mga usapin ng eleksyon, returns, at qualifications nito.

Ang Batas na Nagtatakda ng Hurisdiksyon

Ang pundasyon ng hurisdiksyon ng HRET ay matatagpuan sa Saligang Batas ng Pilipinas. Ayon sa Seksyon 17, Artikulo VI ng 1987 Konstitusyon:

Sec. 17. The Senate and the House of Representatives shall each have an Electoral Tribunal which shall be the sole judge of all contests relating to the election, returns, and qualifications of their respective Members.

Malinaw sa probisyong ito na ang HRET ang tanging hukuman na may kapangyarihang humatol sa lahat ng kontestasyon na may kinalaman sa eleksyon, returns, at qualifications ng mga miyembro ng Kongreso. Ang terminong “election” ay sumasaklaw sa buong proseso ng halalan, mula sa paghahanda hanggang sa pagboto. Ang “returns” naman ay tumutukoy sa canvassing at proklamasyon ng mga nanalo. Samantala, ang “qualifications” ay may kinalaman sa mga katangian na dapat taglayin ng isang kandidato upang mahalal.

Bago pa man ang kasong Tañada, maraming desisyon na ang Korte Suprema na nagpapatibay sa eksklusibong hurisdiksyon ng HRET. Halimbawa, sa kasong Jalosjos, Jr. v. COMELEC, sinabi ng Korte na sa sandaling maiproklama ang isang kandidato sa Kongreso, mawawalan na ng hurisdiksyon ang COMELEC at mapupunta na ito sa HRET. Ito ay upang matiyak na ang mga usapin ukol sa representasyon sa Kongreso ay maayos na madidinig at mareresolba ng isang espesyal na tribunal na binuo mismo para dito.

Ang Mga Pangyayari sa Kaso ng Tañada vs. COMELEC

Nagsimula ang kasong ito sa eleksyon para sa ika-4 na Distrito ng Quezon Province noong 2013. Si Wigberto Tañada, Jr., Angelina Tan, at Alvin John Tañada ang mga kandidato. Si Wigberto ay kumandidato sa ilalim ng Liberal Party, si Angelina sa National People’s Coalition, at si Alvin John sa Lapiang Manggagawa.

Bago ang eleksyon, naghain si Wigberto ng petisyon sa COMELEC upang kanselahin ang Certificate of Candidacy (CoC) ni Alvin John at ideklara itong nuisance candidate. Ayon kay Wigberto, hindi totoong residente ng Quezon Province si Alvin John at wala itong tunay na intensyon na tumakbo. Ibinasura ng COMELEC First Division ang petisyon ni Wigberto. Sa apela, kinatigan ng COMELEC En Banc ang desisyon ng First Division sa usapin ng nuisance candidate, ngunit kinansela naman ang CoC ni Alvin John dahil sa material misrepresentation sa kanyang residency.

Kahit kinansela ang CoC ni Alvin John, nanatili ang kanyang pangalan sa balota. Pagkatapos ng eleksyon, nanalo si Angelina Tan at naiproklama. Dito na pumasok ang isyu ng hurisdiksyon. Nagdesisyon ang Provincial Board of Canvassers (PBOC) na hindi ibibilang kay Wigberto ang mga boto para kay Alvin John. Kinuwestiyon ni Wigberto ang desisyon ng COMELEC En Banc na hindi ideklara si Alvin John bilang nuisance candidate sa Korte Suprema sa pamamagitan ng petisyon for certiorari.

Ang pangunahing argumento ni Wigberto ay dapat sanang ideklara ng COMELEC si Alvin John bilang nuisance candidate upang ang mga boto nito ay mapunta sa kanya. Iginiit niya na may mga bagong ebidensya na nagpapatunay na hindi bona fide candidate si Alvin John.

Ang Desisyon ng Korte Suprema

Ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon ni Wigberto. Ayon sa Korte, “Case law states that the proclamation of a congressional candidate following the election divests the COMELEC of jurisdiction over disputes relating to the election, returns, and qualifications of the proclaimed representative in favor of the HRET.” Dahil naiproklama na si Angelina Tan bilang kongresista at nanumpa na sa pwesto, nawalan na ng hurisdiksyon ang Korte Suprema at ang COMELEC. Ang HRET na ang may eksklusibong kapangyarihan na humatol sa usapin.

Binigyang diin ng Korte na ang isyu na kinukuwestiyon ni Wigberto, na may kinalaman sa canvassing at proklamasyon ni Angelina, ay sakop ng terminong “election” at “returns,” na nasa ilalim ng hurisdiksyon ng HRET. Kahit na ang orihinal na petisyon ni Wigberto ay tungkol sa pagiging nuisance candidate ni Alvin John, ang realidad ay ang kinalabasan ng eleksyon at ang proklamasyon na ang nagtulak sa Korte na ideklara na wala na itong hurisdiksyon.

Ang Korte Suprema ay nagpaliwanag na, “As they stand, the issues concerning the conduct of the canvass and the resulting proclamation of Angelina as herein discussed are matters which fall under the scope of the terms ‘election’ and ‘returns’ as above-stated and hence, properly fall under the HRET’s sole jurisdiction.” Samakatuwid, ang tamang forum para sa reklamo ni Wigberto ay sa HRET, hindi sa COMELEC o sa Korte Suprema.

Mga Praktikal na Implikasyon ng Desisyon

Ang kasong Tañada vs. COMELEC ay nagpapatibay sa mahalagang prinsipyo sa batas electoral: ang proklamasyon ay naglilipat ng hurisdiksyon mula sa COMELEC patungo sa HRET pagdating sa mga usapin ng eleksyon ng mga miyembro ng Kongreso. Ito ay may malaking implikasyon para sa mga kandidato at botante.

Para sa mga Kandidato: Kung may reklamo laban sa isang kandidato sa Kongreso, mahalagang i-file ito sa COMELEC bago pa man ang proklamasyon. Kapag naiproklama na ang nanalo, ang HRET na ang dapat lapitan para sa mga kontestasyon. Ang pagkaantala sa paghahain ng reklamo sa tamang forum ay maaaring magresulta sa pagkawala ng pagkakataong makakuha ng remedyo.

Para sa mga Botante: Mahalagang maging mapanuri at aktibo sa proseso ng eleksyon. Ang paghahain ng reklamo laban sa mga kandidato na may kwestyonableng qualifications ay dapat gawin sa lalong madaling panahon upang maaksyunan ng COMELEC bago ang proklamasyon.

Mahahalagang Leksyon Mula sa Kaso

• Hurisdiksyon ng HRET pagkatapos ng Proklamasyon: Sa sandaling maiproklama ang isang miyembro ng Kongreso, ang HRET na ang may eksklusibong hurisdiksyon sa mga usapin ng eleksyon, returns, at qualifications nito.
• Importansya ng Timing: Mahalaga ang timing sa paghahain ng mga reklamo sa eleksyon. Dapat i-file ang mga ito sa COMELEC bago ang proklamasyon upang masiguro ang kanilang hurisdiksyon.
• Tamang Forum: Ang pagpili ng tamang forum para sa reklamo ay kritikal. Ang paghahain ng kaso sa maling hukuman ay maaaring magresulta sa dismissal dahil sa kawalan ng hurisdiksyon.

Mga Madalas Itanong (FAQs)

Tanong 1: Ano ang HRET?
Sagot: Ang HRET ay ang House of Representatives Electoral Tribunal. Ito ay isang espesyal na tribunal na binuo para dinggin at resolbahin ang mga kontestasyon sa eleksyon ng mga miyembro ng House of Representatives.

Tanong 2: Kailan nawawalan ng hurisdiksyon ang COMELEC sa mga kaso ng eleksyon para sa Kongreso?
Sagot: Nawawalan ng hurisdiksyon ang COMELEC sa sandaling maiproklama na ang nanalo sa eleksyon para sa Kongreso.

Tanong 3: Ano ang dapat gawin kung naniniwala akong may anomalya sa eleksyon ng Kongresista pagkatapos ng proklamasyon?
Sagot: Dapat kang maghain ng election protest sa HRET. Sila ang may hurisdiksyon na dinggin ang iyong reklamo.

Tanong 4: Sakop ba ng hurisdiksyon ng HRET ang lahat ng uri ng reklamo sa eleksyon ng Kongresista?
Sagot: Oo, sakop ng hurisdiksyon ng HRET ang lahat ng kontestasyon na may kinalaman sa eleksyon, returns, at qualifications ng mga miyembro ng House of Representatives.

Tanong 5: Ano ang pagkakaiba ng election protest sa petisyon sa COMELEC?
Sagot: Ang petisyon sa COMELEC ay karaniwang inihahain bago ang eleksyon o proklamasyon, tulad ng petisyon para sa disqualification o cancellation ng CoC. Ang election protest sa HRET naman ay inihahain pagkatapos ng proklamasyon upang kuwestiyunin ang resulta ng eleksyon.

Naranasan mo ba ang ganitong sitwasyon o may katanungan ka pa tungkol sa batas electoral? Huwag mag-atubiling kumonsulta sa mga eksperto ng ASG Law. Kami ay handang tumulong at magbigay ng payo legal. Makipag-ugnayan dito o sumulat sa amin sa hello@asglawpartners.com. Ang ASG Law ay iyong maaasahang kasangga sa batas sa Makati at BGC, Pilipinas.