ASG Law

Tag: Competent Evidence of Identity

  • Mahigpit na Aplikasyon ng Batas: Kailan Ito Dapat Balewalain para sa Katarungan

    Sa desisyon ng Korte Suprema sa kasong Caballes vs. Court of Appeals, binigyang-diin na ang mahigpit na pagpapatupad ng mga patakaran ay dapat na magbigay-daan sa mas mahalagang prinsipyo ng makatarungang paglilitis. Ipinakita sa kasong ito kung paano ang pagpapabaya sa ilang teknikalidad ay maaaring kinakailangan upang matiyak na ang katarungan ay nanaig kaysa sa mahigpit na pagsunod sa mga pormalidad. Ang desisyon ay nagbigay-diin na ang mga korte ay dapat maging mapagpatawad sa mga pagkakamali na hindi nakakasama sa ibang partido, at lalo na kung ang mga pagkakamali ay naitama na, upang mapanatili ang integridad ng proseso ng paglilitis at maiwasan ang pagkakait ng katarungan.

    Pagpapahalaga sa Katarungan Kaysa sa Mahigpit na Pagsunod: Ang Kwento ng Apela ni Caballes

    Ang kaso ay nagsimula sa isang agraryong hindi pagkakaunawaan kung saan nag-apela si Jesus Caballes sa Court of Appeals (CA) matapos na hindi pabor sa kanya ang desisyon ng Department of Agrarian Reform Adjudication Board (DARAB). Ang apela ni Caballes sa CA ay agad na ibinasura dahil sa ilang teknikal na depekto, kasama na ang pagkahuli ng ilang araw sa pag-file at mga problema sa mga dokumentong isinumite. Dahil dito, tinalakay sa Korte Suprema kung ang Court of Appeals ba ay nagmalabis sa kanyang diskresyon nang ibasura nito ang apela ni Caballes dahil lamang sa mga teknikalidad.

    Sinuri ng Korte Suprema ang bawat teknikal na depektong tinukoy ng CA. Natuklasan ng korte na ang CA ay nagkamali sa pagturing na huli na ang pag-file ng apela, dahil ang petsa ng pag-file ay dapat ituring na ang petsa kung kailan ito ipinadala sa pamamagitan ng registered mail. Ang Korte Suprema ay nagbigay-diin na alinsunod sa Seksyon 3, Rule 13 ng Rules of Court, ang petsa ng pagpapadala ng mga mosyon, pleading, at iba pang mga isinusumite sa korte, na makikita sa selyo ng tanggapan ng koreo sa sobre o sa resibo ng rehistro, ay dapat ituring na petsa ng kanilang pag-file, pagbabayad, o pagdeposito sa korte.

    “Section 3, Rule 13 of the Rules of Court categorically provide that “the date of the mailing of motions, pleadings, and other court submissions, and payments or deposits, as shown by the post office stamp on the envelope or the registry receipt, shall be considered as the date of their filing, payment, or deposit in court.”

    Sa pagpapatuloy, binigyang diin ng korte na kahit nagkaroon ng ibang mga pagkukulang, tulad ng hindi paglakip ng mga sertipikadong kopya ng mga dokumento, ang mga ito ay naitama na ni Caballes sa kanyang mosyon para sa rekonsiderasyon. Ang Korte Suprema ay nagpaliwanag na ang mga teknikalidad ay hindi dapat maging hadlang sa pagkamit ng katarungan. Kahit na mayroong ilang mga pagkakamali sa pagsunod sa mga pormal na kinakailangan, ang mga ito ay hindi dapat maging dahilan upang hadlangan ang isang litigante na marinig ang kanyang kaso sa merito.

    Ang pasya na ito ay sumusuporta sa prinsipyo ng substantial justice, kung saan ang mga korte ay dapat tumingin nang higit pa sa mga teknikalidad at mag-focus sa pagkamit ng makatarungang resulta. Ayon sa desisyon, hindi dapat ipagkait ang katarungan dahil lamang sa mga teknikal na pagkakamali na hindi naman nakakasama sa kabilang partido.

    Sa pagsusuri sa hindi paglakip ng photocopy ng identification card ni Caballes, idiniin ng Korte Suprema na walang patakaran na nag-uutos na ang isang photocopy ng ID na ipinakita sa notaryo ay dapat ilakip sa petisyon. Ang mahalaga ay ang ID na ipinakita ay sapat upang patunayan ang pagkakakilanlan ni Caballes sa ilalim ng 2004 Rules on Notarial Practice.

    Kinuwestiyon din ang lipas nang IBP official receipt number ng abogado ni Caballes, ngunit binigyang-diin ng Korte Suprema na ang pagkakamaling ito ay hindi dapat makasama sa kanyang kliyente, lalo na kung ang abogadong ito ay agad namang naitama ang depekto. Sa pagtukoy sa hindi paglalagay ng mga address ng mga private respondents, itinuro ng Korte Suprema na ang di-sinasadyang pagkakaltas ay hindi dapat maging sanhi ng pagbasura sa petisyon, lalo na at malinaw namang nakasaad ang pangalan at address ng kanilang abogado.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung ang Court of Appeals ay nagmalabis sa diskresyon nito nang ibinasura nito ang apela ni Caballes dahil sa mga teknikalidad.
    Bakit ibinasura ng Court of Appeals ang apela ni Caballes? Ibinasura ng Court of Appeals ang apela dahil sa ilang teknikal na depekto, tulad ng pagkahuli ng ilang araw sa pag-file, mga problema sa mga dokumentong isinumite, at iba pa.
    Ano ang naging batayan ng Korte Suprema sa pagpabor kay Caballes? Batay sa masusing pagsusuri ng Korte Suprema, napatunayan na si Caballes ay nagsumite ng apela sa takdang oras, at ang Court of Appeals ay nagkamali sa interpretasyon nito.
    Ano ang substantial justice? Ang substantial justice ay ang prinsipyo kung saan ang mga korte ay dapat tumingin nang higit pa sa mga teknikalidad at mag-focus sa pagkamit ng makatarungang resulta, binibigyang-diin ang pagiging patas at makatuwiran sa pagpapasya.
    Paano nakatulong ang paggamit ng registered mail sa kaso? Ang registered mail ay mahalaga dahil napatunayan nito ang petsa kung kailan isinampa ni Caballes ang kanyang apela, na nagpapakitang hindi siya huli sa pag-file.
    Anong aral ang makukuha sa kasong ito? Ang aral na makukuha sa kasong ito ay ang mga korte ay dapat maging mapagpatawad sa mga teknikal na pagkakamali, lalo na kung ang mga ito ay naitama na, upang mapanatili ang integridad ng proseso ng paglilitis.
    Ano ang kahalagahan ng competent evidence of identity? Mahalaga ang competent evidence of identity upang matiyak na ang isang dokumento ay pinirmahan ng tamang tao. Ayon sa Section 12, Rule II ng 2004 Rules on Notarial Practice, sapat na ang anumang government-issued ID na may larawan at pirma para dito.
    Ano ang implikasyon ng desisyon na ito sa ibang mga kaso? Maaaring gamitin ang desisyon na ito bilang batayan upang payagan ang paglilitis kahit mayroong teknikal na pagkakamali, basta’t ito ay hindi nakakasama sa ibang partido at ang katarungan ay mananaig.

    Sa kabuuan, ang kasong Caballes vs. Court of Appeals ay isang paalala na ang batas ay dapat gamitin upang isulong ang katarungan, hindi upang hadlangan ito. Ang mga korte ay dapat maging handa na magpatawad sa mga teknikal na pagkakamali kung kinakailangan upang matiyak na ang lahat ay may patas na pagkakataon na marinig ang kanilang kaso.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: Caballes vs. Court of Appeals, G.R. No. 263481, February 08, 2023

  • Paano Nakakaapekto ang Paglabag sa Notarial Rules sa Mga Abogado at Kliyente

    Ang Mahalagang Tungkulin ng Notaryo Publiko at ang Panganib ng Paglabag sa Notarial Rules

    Ledesma D. Sanchez v. Atty. Carlito R. Inton, A.C. No. 12455, November 05, 2019

    Ang pagpapatunay ng mga dokumento ay isang karaniwang gawain na maraming Pilipino ang nakaka-experience. Ngunit, ano ang mangyayari kung ang notaryo publiko ay hindi sumusunod sa mga tuntunin ng notarial practice? Ang kasong ito ay nagbibigay-diin sa mga panganib na maaaring harapin ng mga abogado at kanilang mga kliyente kapag hindi naipatupad nang tama ang mga tuntunin ng notarial practice.

    Ang kasong ito ay tungkol kay Ledesma D. Sanchez na nagreklamo laban kay Atty. Carlito R. Inton dahil sa hindi pagtupad sa 2004 Rules on Notarial Practice. Ang pangunahing tanong ay kung paano nakakaapekto ang ganitong uri ng paglabag sa integridad ng mga notarized document at sa propesyon ng abogasiya.

    Ang Legal na Konteksto ng Notarial Practice

    Ang notarial practice sa Pilipinas ay nire-regulate ng 2004 Rules on Notarial Practice na inilabas ng Supreme Court. Ang mga tuntunin na ito ay naglalayong siguruhin na ang mga notarized document ay mayroong legal na bisa at integridad.

    Ang notarization ay isang proseso kung saan ang notaryo publiko ay nagpapatunay na ang mga pirma sa dokumento ay tunay at na ang mga taong lumagda ay personal na lumitaw sa harap niya. Ang jurat ay bahagi ng notarial certificate na naglalaman ng mga detalye tungkol sa pagpapatunay, kabilang ang mga detalye ng competent evidence of identity ng mga lumagda.

    Ang competent evidence of identity ay maaaring isang kasalukuyang dokumento ng pagkakakilanlan na mayroong litrato at pirma ng indibidwal, o isang panunumpa o pagpapatotoo ng isang credible witness na hindi privy sa dokumento. Ang mga tuntuning ito ay mahalaga upang maiwasan ang pagsisinungaling at pagsira sa integridad ng mga notarized document.

    Ang Section 2 (b), Rule IV ng 2004 Rules on Notarial Practice ay nagsasaad na ang notaryo publiko ay hindi dapat mag-notarize ng dokumento maliban kung ang lumagda ay nasa harap niya at personal na kilala niya o na-identify sa pamamagitan ng competent evidence of identity. Ang Section 5 (b), Rule IV ay nagbabawal sa notaryo publiko na maglagay ng opisyal na pirma o seal sa isang notarial certificate na hindi kumpleto.

    Ang Kwento ng Kaso

    Sa kasong ito, si Sanchez ay nagreklamo na si Atty. Inton ay nag-notarize ng isang dokumento na tinawag na “Kontrata ng Kasunduan” na diumano ay nilagdaan niya sa opisina ng abogado noong Setyembre 15, 2016. Ngunit, si Sanchez ay nagpahayag na hindi siya personal na lumitaw sa harap ng abogado sa petsang iyon dahil nasa kanyang tindahan siya sa Fairview Center Mall sa Quezon City.

    Si Atty. Inton ay umamin na nag-notarize siya ng dokumento ngunit ipinagtanggol ang sarili na si Sanchez ay umamin din sa katotohanan ng dokumento sa harap ng Prosecutor’s Office. Gayunpaman, ang dokumento ay hindi naglalaman ng anumang detalye tungkol sa competent evidence of identity ng mga lumagda.

    Bukod dito, si Sanchez ay nagreklamo na noong Pebrero 10, 2017, ang mga sekretarya ni Atty. Inton ay nag-notarize ng isang dokumento na tinawag na “Acknowledgment of Legal Obligation With Promissory Note” na walang pag-verify sa pagkakakilanlan ng lumagda.

    Ang Integrated Bar of the Philippines (IBP) ay nag-imbestiga at natagpuan na si Atty. Inton ay labag sa Notarial Rules dahil sa kanyang pagkabigo na i-verify ang pagkakakilanlan ng mga lumagda at sa pagpayag sa kanyang mga sekretarya na gawin ang notarial acts sa kanyang ngalan.

    Ang Supreme Court ay pumalagay sa rekomendasyon ng IBP at nagsabi na:

    “Ang notarization ay hindi isang walang laman, walang kahulugan o routinary na gawain, kundi isang gawain na mayroong substantibong interes ng publiko. Ang notarization ay nagco-convert ng isang pribadong dokumento sa isang pampublikong dokumento, na ginagawang admissible sa ebidensya nang walang karagdagang patunay ng kanyang autentisidad.”

    Ang Court ay nagbigay ng parusa kay Atty. Inton ng suspensyon sa pagsasanay ng batas sa loob ng dalawang taon, pagbabawal na maging notaryo publiko sa loob ng dalawang taon, at pagbabasura ng kanyang kasalukuyang komisyon bilang notaryo publiko, kung mayroon man.

    Ang Praktikal na Implikasyon ng Desisyon

    Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagtupad sa Notarial Rules upang mapanatili ang integridad ng mga notarized document. Ang mga abogado at notaryo publiko ay dapat maging masiguro na sila ay sumusunod sa mga tuntunin upang maiwasan ang mga parusa at protektahan ang kanilang mga kliyente.

    Para sa mga negosyo at indibidwal, mahalaga na maghanap ng mga abogado na may mataas na etikal na pamantayan at sumusunod sa mga legal na tuntunin. Ang pagpili ng tamang abogado ay maaaring magbigay ng proteksyon laban sa mga hindi wastong gawain at legal na komplikasyon.

    Mga Pangunahing Aral

    • Ang mga notaryo publiko ay dapat siguruhin na ang mga lumagda sa dokumento ay personal na lumitaw sa harap nila at na-verify ang kanilang pagkakakilanlan.
    • Ang mga abogado ay dapat bantayan ang kanilang mga sekretarya at empleyado upang hindi sila magsagawa ng mga notarial acts sa kanilang ngalan.
    • Ang paglabag sa Notarial Rules ay maaaring magresulta sa malubhang parusa tulad ng suspensyon sa pagsasanay ng batas at pagbabasura ng notarial commission.

    Mga Madalas Itanong

    Ano ang mga pangunahing tungkulin ng isang notaryo publiko?

    Ang mga pangunahing tungkulin ng isang notaryo publiko ay ang pagpapatunay na ang mga pirma sa dokumento ay tunay at na ang mga lumagda ay personal na lumitaw sa harap nila. Dapat din nilang i-verify ang pagkakakilanlan ng mga lumagda gamit ang competent evidence of identity.

    Ano ang competent evidence of identity?

    Ang competent evidence of identity ay maaaring isang kasalukuyang dokumento ng pagkakakilanlan na mayroong litrato at pirma ng indibidwal, o isang panunumpa o pagpapatotoo ng isang credible witness na hindi privy sa dokumento.

    Ano ang mga posibleng parusa sa paglabag sa Notarial Rules?

    Ang mga posibleng parusa sa paglabag sa Notarial Rules ay maaaring magsama ng suspensyon sa pagsasanay ng batas, pagbabasura ng notarial commission, at pagbabawal na maging notaryo publiko sa loob ng isang tiyak na panahon.

    Paano nakakaapekto ang desisyong ito sa mga kliyente ng abogado?

    Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagpili ng mga abogado na may mataas na etikal na pamantayan upang maiwasan ang mga legal na komplikasyon at protektahan ang kanilang mga interes.

    Ano ang dapat gawin ng mga indibidwal bago pumirma ng isang notarized document?

    Dapat siguruhin ng mga indibidwal na ang notaryo publiko ay sumusunod sa mga tuntunin at na-verify ang kanilang pagkakakilanlan bago pumirma ng isang notarized document.

    Ang ASG Law ay dalubhasa sa Notarial Practice. Makipag-ugnayan sa amin o mag-email sa hello@asglawpartners.com upang magtakda ng konsultasyon.

  • Hindi Sapat ang ID ng Subdivision para Patunayan ang Pagkakakilanlan sa Legal na Dokumento: Pagtatatwa ng SC sa Petisyon

    Sa desisyong ito, ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon dahil sa hindi pagsunod sa mga kinakailangan sa verification at certification laban sa forum shopping. Partikular, ang paggamit ng mga photocopy ng identification card (ID) mula sa mga pribadong subdivision bilang patunay ng pagkakakilanlan ay hindi sapat ayon sa 2004 Rules on Notarial Practice. Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa mga pormal na alituntunin ng pamamaraan upang matiyak ang katotohanan at pagiging tunay ng mga dokumentong isinumite sa korte. Mahalaga ito para sa mga partido sa korte na siguraduhin na ang lahat ng dokumento na kanilang isusumite, lalong lalo na ang mga affidavit at certification ay naayon sa tamang proseso para maiwasan ang hindi pagtanggap nito.

    Paano Nakalusot ang Pagkakakilanlan? Ang Kwento ng Pagtanggi sa Petisyon Dahil sa Maling ID

    Nagsampa ng mga reklamo para sa illegal dismissal ang mga private respondents laban sa William Go Que Construction. Dahil hindi sila nagkasundo, umakyat ang usapin sa Korte Suprema, kung saan nakita na may depekto sa Verification/Certification of Non-Forum Shopping ng kanilang petisyon sa Court of Appeals (CA). Ayon sa Section 4, Rule 7 ng Rules of Civil Procedure, ang isang pleading ay dapat na verified by an affidavit na nagsasaad na nabasa ng affiant ang pleading at ang mga alegasyon doon ay totoo at tama batay sa kanyang personal na kaalaman o batay sa mga tunay na rekord. Dagdag pa rito, Section 5, Rule 7 ng parehong alituntunin na ang plaintiff o principal party shall certify under oath sa complaint o iba pang initiatory pleading na hindi pa siya nagsimula ng anumang aksyon o nagsampa ng anumang claim na may kinalaman sa parehong mga isyu sa anumang korte, tribunal o quasi-judicial agency.

    Napansin na ang jurat ng Verification/Certification laban sa Forum Shopping na nakalakip sa petisyon para sa certiorari sa CA ay may depekto. Ang jurat ay tumutukoy sa isang akto kung saan ang isang indibidwal ay personal na humaharap sa notary public, nagpapakita ng isang instrumento o dokumento, personal na kilala ng notary public o kinikilala sa pamamagitan ng competent evidence of identity. Mahalaga ang competent evidence of identity dahil ito ang nagpapatunay na ang taong humarap sa notary public ay siyang nagpapatunay ng mga nilalaman ng dokumento.

    Ayon sa Section 12, Rule II ng 2004 Rules on Notarial Practice, ang competent evidence of identity ay tumutukoy sa pagkakakilanlan ng isang indibidwal batay sa at least one current identification document na inisyu ng isang opisyal na ahensya na naglalaman ng litrato at pirma ng indibidwal. Kabilang dito ang passport, driver’s license, Professional Regulations Commission ID, National Bureau of Investigation clearance, at iba pa. Mahalaga na ang dokumento ay nagmula sa isang opisyal na ahensya upang masiguro ang pagiging tunay at mapagkakatiwalaan nito. Bukod pa rito, maaari ring gamitin ang oath or affirmation of one credible witness not privy to the instrument na personal na kilala ng notary public at ng indibidwal, o ng dalawang credible witnesses na hindi privy sa instrumento.

    “(a) at least one current identification document issued by an official agency bearing the photograph and signature of the individual, such as but not limited to, passport, driver’s license, Professional Regulations Commission ID, National Bureau of Investigation clearance, police clearance, postal ID, voter’s ID, Barangay certification, Government Service and Insurance System (GSIS) e-card, Social Security System (SSS) card, Philhealth card, senior citizen card, Overseas Workers Welfare Administration (OWWA) ID, OFW ID, seaman’s book, alien certificate of registration/immigrant certificate of registration, government office ID, certification from the National Council for the Welfare of Disabled Persons (NCWDP), Department of Social Welfare and Development (DSWD) certification;”

    Sa kasong ito, ang mga photocopy ng IDs ng mga private respondents mula sa mga pribadong subdivision ay hindi itinuring na competent evidence of identity dahil hindi ito inisyu ng isang opisyal na ahensya. Gayundin, ang kanilang Joint-Affidavit na nagpapakilala kay Andales ay hindi rin sapat na patunay ng pagkakakilanlan dahil sila mismo ay privy sa instrumento. Dahil dito, nabigo ang mga private respondents na patunayan ang kanilang pagkakakilanlan sa ilalim ng 2004 Rules on Notarial Practice.

    Sa desisyon ng Korte Suprema, binigyang-diin na ang hindi pagsunod sa verification requirement ay hindi kinakailangang maging sanhi ng pagiging fatally defective ng pleading. Maaaring utusan ng korte ang pagsumite o pagwawasto nito kung ang mga umiiral na pangyayari ay nagpapahintulot na maalis ang mahigpit na pagsunod sa Rule upang ang mga layunin ng hustisya ay maisakatuparan. Subalit, sa kasong ito, walang sapat na pagsunod sa verification requirement dahil hindi matiyak kung sinuman sa mga private respondents ang aktwal na nanumpa sa katotohanan ng mga alegasyon sa petisyon. Bukod pa rito, may pagdududa rin sa pagiging tunay ng mga pirma ng mga private respondents sa petisyon para sa certiorari at sa kanilang mga naunang pleadings.

    Ang verification ay kinakailangan upang matiyak na ang mga alegasyon sa petisyon ay ginawa nang may good faith o totoo at tama, at hindi lamang haka-haka. Sa kabilang banda, ang certification laban sa forum shopping ay kinakailangan batay sa prinsipyo na hindi dapat pahintulutan ang isang party-litigant na magsagawa ng sabay-sabay na mga remedyo sa iba’t ibang fora. Mahalaga ang mga layunin sa likod ng mga kinakailangang ito at hindi dapat basta-basta na lamang isantabi maliban kung mayroong sustainable explanation na nagbibigay-katwiran sa kanilang pagpapagaan.

    Sa huli, binigyang-diin ng Korte Suprema na ang mga alituntunin ng pamamaraan ay hindi dapat hamakin bilang mga simpleng teknikalidad na maaaring balewalain ayon sa kagustuhan ng isang partido. Ang hustisya ay dapat na pangasiwaan alinsunod sa mga Alituntunin upang maiwasan ang arbitraryo, kapritso, o kakatwang pag-uugali. Ang paggamit sa liberal na aplikasyon ng mga alituntunin ng pamamaraan ay nananatiling eksepsiyon kaysa sa tuntunin; hindi ito maaaring gawin nang walang anumang wastong mga dahilan na sumusuporta sa nasabing kurso ng aksyon.

    FAQs

    Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? Ang pangunahing isyu ay kung ang Court of Appeals (CA) ay nagpakita ng grave abuse of discretion sa pagtanggi nitong ibasura ang petisyon para sa certiorari dahil sa hindi pagsunod sa mga kinakailangan ng verification at certification laban sa forum shopping.
    Ano ang competent evidence of identity ayon sa 2004 Rules on Notarial Practice? Ayon sa Section 12, Rule II ng 2004 Rules on Notarial Practice, ang competent evidence of identity ay tumutukoy sa pagkakakilanlan ng isang indibidwal batay sa at least one current identification document na inisyu ng isang opisyal na ahensya na naglalaman ng litrato at pirma ng indibidwal, o ang oath or affirmation of one credible witness not privy to the instrument.
    Bakit hindi tinanggap ng Korte Suprema ang ID ng subdivision bilang competent evidence of identity? Hindi tinanggap ng Korte Suprema ang ID ng subdivision dahil hindi ito inisyu ng isang opisyal na ahensya ng gobyerno. Ang mga ID mula sa mga pribadong organisasyon ay hindi sapat upang patunayan ang pagkakakilanlan ng isang indibidwal para sa legal na layunin.
    Ano ang verification at certification against forum shopping? Ang verification ay isang affidavit na nagsasaad na ang affiant ay nabasa ang pleading at ang mga alegasyon doon ay totoo at tama batay sa kanyang personal na kaalaman o batay sa mga tunay na rekord. Ang certification against forum shopping naman ay isang sworn statement na nagsasaad na ang petitioner ay hindi pa nagsasampa ng anumang aksyon o claim na may kinalaman sa parehong isyu sa ibang korte, tribunal o quasi-judicial agency.
    Ano ang kahalagahan ng verification at certification against forum shopping? Ang verification ay kinakailangan upang matiyak na ang mga alegasyon sa petisyon ay ginawa nang may good faith o totoo at tama, at hindi lamang haka-haka. Ang certification against forum shopping naman ay kinakailangan batay sa prinsipyo na hindi dapat pahintulutan ang isang party-litigant na magsagawa ng sabay-sabay na mga remedyo sa iba’t ibang fora.
    Ano ang epekto ng hindi pagsunod sa mga kinakailangan sa verification at certification against forum shopping? Ayon sa Section 3, Rule 46 ng Rules of Court, ang failure ng petitioner na sumunod sa alinman sa mga kinakailangang ito ay sapat na dahilan para sa dismissal ng petisyon. Gayunpaman, maaaring payagan ng korte ang pagwawasto o pagsumite ng tamang dokumento kung ang mga umiiral na pangyayari ay nagpapahintulot na maalis ang mahigpit na pagsunod sa Rule.
    Maaari bang i-waive ang mga kinakailangan sa verification at certification against forum shopping? Oo, maaari itong i-waive sa ilalim ng ilang mga sitwasyon, katulad ng special circumstances or compelling reasons, substantial compliance, or kung kinakailangan ang waiver upang maiwasan ang paglabag sa hustisya. Sa kabila nito, mahigpit pa ring ipinapatupad ng korte ang pagsunod sa mga nabanggit.
    Paano nakaapekto ang kasunduan sa pagitan ng petitioner at ng ilang private respondents sa kaso? Dahil sa kasunduan sa pagitan ng petitioner at ng ilang private respondents (Singson at Pasaqui), ibinasura ng CA ang petisyon para sa certiorari sa CA-G.R. SP No. 109427 patungkol sa mga nabanggit. Ito ay dahil sa Satisfaction of Judgment/Release of Claim na kanilang nilagdaan na pabor sa petitioner.

    Ang kasong ito ay nagpapaalala sa lahat na ang pagsunod sa mga alituntunin ng pamamaraan ay mahalaga upang matiyak ang integridad ng sistema ng hustisya. Sa pamamagitan ng pagpapatibay sa mga tuntunin sa verification at certification laban sa forum shopping, pinoprotektahan ng Korte Suprema ang mga korte mula sa mga hindi tunay at walang batayan na mga claim. Ang desisyon na ito ay nagsisilbing gabay para sa mga abogado at partido sa korte na tiyakin na ang lahat ng kanilang isinumite na dokumento ay naaayon sa tamang pamamaraan.

    For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

    Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
    Source: William Go Que Construction vs. Court of Appeals, G.R. No. 191699, April 19, 2016

  • Huwag Isawalang-Bahala ang Panunumpa: Mga Dapat Tandaan sa Notarisasyon Ayon sa Kaso Gaddi vs. Velasco

    Mahalaga ang Personal na Pagharap at Wastong Identipikasyon sa Notarisasyon

    G.R. No. 57508 (A.C. No. 8637), Setyembre 15, 2014

    INTRODUKSYON

    Sa Pilipinas, ang notarisasyon ay isang mahalagang proseso upang gawing legal at mapagkakatiwalaan ang isang dokumento. Isipin na lamang kung gaano kahalaga na mapatunayan na ikaw talaga ang pumirma sa isang dokumento, lalo na kung ito ay gagamitin sa korte o iba pang legal na transaksyon. Ngunit paano kung ang isang notaryo publiko ay hindi sumusunod sa tamang proseso? Ito ang sentro ng kaso ni Imelda Cato Gaddi laban kay Atty. Lope M. Velasco. Ang kasong ito ay nagpapaalala sa ating lahat, lalo na sa mga abogado at notaryo publiko, na ang notarisasyon ay hindi lamang basta pormalidad, kundi isang seryosong responsibilidad na may kaakibat na pananagutan.

    KONTEKSTONG LEGAL

    Ang kasong ito ay umiikot sa 2004 Rules on Notarial Practice at sa Code of Professional Responsibility para sa mga abogado. Ayon sa Rule IV, Section 2(b) ng 2004 Rules on Notarial Practice, malinaw na nakasaad na hindi dapat notarisahan ng isang notaryo publiko ang isang dokumento maliban kung ang lumagda ay personal na humarap sa kanya sa oras ng notarisasyon at personal niyang kilala o napatunayan ang pagkakakilanlan sa pamamagitan ng competent evidence of identity. Sinasabi rin sa Rule VI, Section 3(a) na sa oras ng notarisasyon, dapat pumirma o maglagay ng thumbmark ang lumagda sa notarial register ng notaryo publiko.

    Ang mga patakarang ito ay mahalaga upang matiyak ang integridad ng proseso ng notarisasyon. Ang personal na pagharap ay nagbibigay-daan sa notaryo na makumpirma na ang lumagda ay talaga ngang ang taong nagpapanggap na siya, at kusang-loob niyang pinirmahan ang dokumento. Kung walang personal na pagharap, maaaring magkaroon ng pandaraya o pagpilit sa pagpirma, na maaaring magdulot ng malaking problema sa hinaharap.

    Bukod pa rito, ang Code of Professional Responsibility ay nagtatakda ng mataas na pamantayan ng pag-uugali para sa mga abogado. Ang Canon 1 ay nagsasaad na dapat itaguyod ng isang abogado ang Konstitusyon, sundin ang mga batas ng bansa, at itaguyod ang paggalang sa batas at legal na proseso. Ang Rule 1.01 naman ay nagbabawal sa mga abogado na makisali sa ilegal, hindi tapat, imoral, o mapanlinlang na pag-uugali. Ang paglabag sa Rules on Notarial Practice ay maaaring ituring na paglabag din sa Code of Professional Responsibility, dahil ito ay sumasalamin sa kawalan ng propesyonalismo at integridad ng isang abogado.

    Halimbawa, sa pang-araw-araw na buhay, kung ikaw ay bibili ng lupa, mahalaga na ang Deed of Sale ay notarisado. Tinitiyak nito na ang nagbebenta ay tunay na may-ari ng lupa at kusang-loob niyang ibinebenta ito sa iyo. Kung ang notarisasyon ay ginawa nang hindi wasto, maaaring lumabas sa kalaunan na peke pala ang pirma o napilitan lamang ang nagbebenta, na maaaring maging sanhi ng pagkawala mo ng lupa at pera.

    PAGSUSURI SA KASO

    Si Imelda Cato Gaddi, Operations and Accounting Manager ng Bert Lozada Swimming School (BLSS), ay nagbukas ng sangay ng BLSS sa Solano, Nueva Vizcaya. Ngunit, kinomplain siya ni Angelo Lozada, Chief Operations Officer ng BLSS, dahil hindi raw niya pinahintulutan ang sangay na ito. Dahil dito, inaresto ang mga swimming instructor ng BLSS sa Solano.

    Nang malaman ni Gaddi ang pag-aresto, nagmakaawa siya sa asawa ni Angelo at sa BLSS Programs Manager na payagan siyang umalis ng opisina sa Manila para pumunta sa Nueva Vizcaya. Sa halip, pinilit siyang gumawa ng sulat-kamay na pag-amin na walang pahintulot ang BLSS sa Solano at hindi siya maaaring umalis hangga’t hindi niya ito ginagawa. Napilitan si Gaddi na sumulat at nakalabas ng opisina bago mag-1:00 ng hapon.

    Nalaman ni Gaddi na ginamit ni Angelo ang kanyang sulat-kamay na pag-amin laban sa kanya sa isang reklamo, at ito ay notarisado ni Atty. Velasco. Nagreklamo si Gaddi laban kay Atty. Velasco dahil umano sa paglabag sa 2004 Rules on Notarial Practice, partikular ang Rule IV, Section 2(b) at Rule VI, Section 3. Iginiit ni Gaddi na hindi siya personal na humarap kay Atty. Velasco para notarisahan ang kanyang sulat-kamay, hindi siya pumayag sa notarisasyon, at hindi niya personal na kilala si Atty. Velasco.

    Depensa naman ni Atty. Velasco, personal na humarap si Gaddi sa kanyang notarial office sa Makati City noong Abril 22, 2010 at nagpakita ng BLSS ID at TIN ID bilang pagkakakilanlan. Sinabi niyang sinunod niya ang lahat ng patakaran sa notarisasyon at ang reklamo ni Gaddi ang notarisado umano ng pekeng notaryo publiko.

    Ang Korte Suprema, sa pagsusuri ng kaso, ay pinanigan ang findings ng Integrated Bar of the Philippines (IBP) na nag-imbestiga sa kaso. Binigyang-diin ng Korte Suprema ang ilang mahahalagang punto:

    • Hindi kumpleto ang notarial certificate. Nakasaad sa notarial certificate ni Atty. Velasco na “AFFIANT EXHIBITING TO ME HIS/HER C.T.C. NO.__________ISSUED AT/ON___________.” Ang mga blangkong espasyo ay nagpapakita na hindi sinigurado ni Atty. Velasco ang pagkakakilanlan ni Gaddi.
    • Hindi napatunayan ni Atty. Velasco ang personal na pagharap ni Gaddi. Hindi rin nagpakita si Atty. Velasco ng kanyang notarial register upang patunayan na naitala niya ang notarisasyon, na lalong nagpapahina sa kanyang depensa. “It is presumed that evidence willfully suppressed would be adverse if produced.”

    Ayon sa Korte Suprema, “The unfilled spaces clearly establish that Velasco had been remiss in his duty of ascertaining the identity of the signatory to the document. Velasco did not comply with the most basic function that a notary public must do, that is, to require the presence of Gaddi… Furthermore, Velasco affixed his signature in an incomplete notarial certificate.”

    Dahil dito, napatunayan ng Korte Suprema na nagkasala si Atty. Velasco sa paglabag sa 2004 Rules on Notarial Practice at sa Code of Professional Responsibility.

    PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

    Ang kasong Gaddi vs. Velasco ay nagbibigay ng malinaw na babala sa lahat ng notaryo publiko. Hindi dapat isawalang-bahala ang proseso ng notarisasyon. Ang personal na pagharap at wastong pagkakakilanlan ay hindi lamang basta pormalidad, kundi mga pangunahing rekisito upang matiyak ang legalidad at integridad ng isang dokumento.

    Ang kapabayaan sa pagtupad ng tungkulin bilang notaryo publiko ay may malaking kaakibat na parusa. Sa kasong ito, sinuspinde si Atty. Velasco sa pagsasagawa ng abogasya sa loob ng isang taon, kinansela ang kanyang notarial commission, at pinagbawalan siyang ma-commission muli bilang notaryo publiko sa loob ng dalawang taon. Mas mabigat pa ang parusa kumpara sa rekomendasyon ng IBP, na nagpapakita ng seryosong pananaw ng Korte Suprema sa mga paglabag sa Rules on Notarial Practice.

    Mahahalagang Leksyon:

    • Personal na Pagharap ay Mahalaga: Hindi maaaring notarisahan ang dokumento kung hindi personal na humarap ang lumagda sa notaryo publiko.
    • Wastong Identipikasyon: Dapat tiyakin ng notaryo publiko ang pagkakakilanlan ng lumagda sa pamamagitan ng competent evidence of identity.
    • Kumpletong Notarial Certificate: Huwag pirmahan ang notarial certificate kung hindi kumpleto ang impormasyon, lalo na ang patunay ng pagkakakilanlan.
    • Pananagutan: Ang paglabag sa Rules on Notarial Practice ay may kaakibat na disciplinary actions, kabilang ang suspensyon o revocation ng notarial commission, at maging suspensyon sa pag-aabogado.

    MGA KARANIWANG TANONG (FAQs)

    Tanong 1: Ano ang competent evidence of identity na tinatanggap para sa notarisasyon?

    Sagot: Ayon sa 2004 Rules on Notarial Practice, ang competent evidence of identity ay kinabibilangan ng kahit alin sa mga sumusunod: pasaporte, lisensya sa pagmamaneho, Professional Regulation Commission (PRC) ID, Social Security System (SSS) card, Government Service Insurance System (GSIS) e-card, voter’s ID, at iba pang ID na inisyu ng gobyerno ng Pilipinas, ahensya nito, o instrumentalidad, kabilang ang government-owned and controlled corporations (GOCCs), na may larawan at pirma ng may-ari.

    Tanong 2: Maaari bang magpa-notaryo kahit hindi ko personal na kilala ang notaryo publiko?

    Sagot: Oo, maaari. Hindi kailangang personal mong kilala ang notaryo publiko, basta’t personal kang humarap sa kanya at magpakita ng competent evidence of identity.

    Tanong 3: Ano ang mangyayari kung ang notaryo publiko ay hindi sumunod sa tamang proseso ng notarisasyon?

    Sagot: Maaaring maharap sa disciplinary actions ang notaryo publiko, tulad ng suspensyon o revocation ng kanyang notarial commission, at posibleng suspensyon din sa pag-aabogado, depende sa bigat ng paglabag.

    Tanong 4: Importanteng dokumento ang ipa-notaryo ko, paano ko masisiguro na tama ang proseso?

    Sagot: Siguraduhin na personal kang humarap sa notaryo publiko. Magdala ng valid ID. Basahin nang mabuti ang notarial certificate bago pumirma. Kung may duda, magtanong sa notaryo publiko tungkol sa proseso.

    Tanong 5: May remedyo ba kung nagkaroon ng problema dahil sa maling notarisasyon?

    Sagot: Maaaring magsampa ng reklamo administratibo laban sa notaryo publiko sa Korte Suprema. Kung may naloko o napinsala dahil sa maling notarisasyon, maaaring magsampa rin ng kasong sibil o kriminal laban sa notaryo publiko at sa iba pang sangkot.

    Para sa mas kumplikadong usaping legal ukol sa notarisasyon at iba pang serbisyong legal, huwag mag-atubiling kumonsulta sa mga eksperto. Ang ASG Law ay may mga abogado na bihasa sa ganitong mga usapin at handang tumulong sa iyo. Makipag-ugnayan sa amin sa pamamagitan ng email sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito.


    Source: Supreme Court E-Library
    This page was dynamically generated
    by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)

  • Huwag Pababayaan ang Pananagutan: Personal na Pagharap sa Notarisasyon, Mahalaga!

    Ang Mahalagang Leksyon: Personal na Pagharap sa Notarisasyon ay Hindi Dapat Baliwalain

    A.C. No. 7350, February 18, 2013

    INTRODUKSYON

    Isipin mo na lang, pinaghirapan mo ang iyong ari-arian, tapos bigla na lang mawawala dahil sa isang dokumentong notaryado na hindi mo naman pinirmahan sa harap ng isang abogado. Nakakatakot, di ba? Ito mismo ang nangyari sa kaso ni Patrocinio V. Agbulos laban kay Atty. Roseller A. Viray. Ang kasong ito ay nagpapaalala sa ating lahat, lalo na sa mga abogado at notaryo publiko, kung gaano kahalaga ang personal na pagharap ng isang indibidwal kapag nagpapnotaryo ng dokumento. Sa madaling salita, hindi pwede basta-basta ang notarisasyon. Dapat siguruhin na ang taong pumipirma ay siya talaga at personal na humarap sa notaryo.

    Ang sentro ng kasong ito ay ang Affidavit of Non-Tenancy na pinanotaryo ni Atty. Viray. Ayon kay Mrs. Agbulos, hindi niya kailanman pinirmahan ang affidavit na ito at hindi rin niya personal na hinarap si Atty. Viray para ipanotaryo ito. Dagdag pa niya, ginamit pa ang pekeng affidavit na ito para ilipat ang kanyang ari-arian sa pangalan ni Rolando Dollente. Ang tanong dito: Tama ba ang ginawa ni Atty. Viray na pagnotaryo sa dokumento kahit hindi personal na humarap sa kanya si Mrs. Agbulos?

    KONTEKSTONG LEGAL

    Para maintindihan natin ang bigat ng kasong ito, kailangan nating balikan ang mga batas at patakaran tungkol sa notarisasyon sa Pilipinas. Ang pangunahing batas dito ay ang 2004 Rules on Notarial Practice. Ayon sa Seksyon 2(b) ng Rule IV nito, malinaw na sinasabi na:

    “(b) A person shall not perform a notarial act if the person involved as signatory to the instrument or document –

    (1) is not in the notary’s presence personally at the time of the notarization; and

    (2) is not personally known to the notary public or otherwise identified by the notary public through competent evidence of identity as defined by these Rules.”

    Ibig sabihin, bawal na bawal ang magnotaryo kung hindi personal na humarap ang taong pumipirma sa dokumento. Hindi rin sapat na basta kilala mo lang ang tao. Dapat personal mo siyang kilala o kaya naman ay may sapat na ebidensya ng kanyang pagkatao, ayon sa Seksyon 12 ng Rule II ng parehong patakaran. Ang “competent evidence of identity” ay tumutukoy sa:

    “(a) At least one current identification document issued by an official agency bearing the photograph and signature of the individual; or

    (b) The oath or affirmation of one credible witness not privy to the instrument, document or transaction who is personally known to the notary public and who personally knows the individual, or of two credible witnesses neither of whom is privy to the instrument, document or transaction who each personally knows the individual and shows to the notary public documentary identification.”

    Kaya naman, hindi lang basta ID ang kailangan. Dapat ay kasalukuyang ID na may litrato at pirma mula sa isang ahensya ng gobyerno. O kaya naman, panunumpa ng isang saksing mapagkakatiwalaan na personal na kilala ng notaryo at ng taong nagpapnotaryo. Napakahalaga nito dahil ang notarisasyon ay ginagawang pampublikong dokumento ang isang pribadong kasulatan. Kapag notaryado, mas madali itong tanggapin sa korte bilang ebidensya. Kaya naman, dapat maging maingat at responsable ang mga notaryo publiko.

    PAGSUSURI SA KASO

    Sa kasong Patrocinio v. Viray, umamin si Atty. Viray na pinanotaryo niya nga ang Affidavit of Non-Tenancy kahit hindi personal na humarap sa kanya si Mrs. Agbulos. Depensa niya, naniwala lang siya sa kliyente niyang si Dollente na nagsabing pinirmahan daw ni Mrs. Agbulos ang dokumento at kanya raw ang Community Tax Certificate (CTC) na ipinakita. Pero, lumabas sa imbestigasyon na peke pala ang pirma at hindi rin kay Mrs. Agbulos ang CTC.

    Nagsampa ng reklamo si Mrs. Agbulos sa Office of the Bar Confidant (OBC). Inireklamo niya si Atty. Viray dahil sa paglabag sa Notarial Law. Inirefer naman ng OBC ang kaso sa Integrated Bar of the Philippines (IBP) para imbestigahan. Matapos ang pagdinig, nagsumite ang magkabilang panig ng kanilang mga posisyon.

    Sa report ni Commissioner Dennis A. B. Funa ng IBP, nakita niyang napatunayan ngang pinanotaryo ni Atty. Viray ang affidavit nang hindi personal na humarap si Mrs. Agbulos. Hindi rin daw nagtangkang magpaliwanag si Atty. Viray at humingi pa nga raw ng paumanhin. Dahil dito, inirekomenda ni Commissioner Funa na patawan ng parusa si Atty. Viray.

    Sumang-ayon ang IBP Board of Governors sa report ni Commissioner Funa. Sa Resolution No. XVIII-2008-166, sinuspinde nila si Atty. Viray sa practice of law ng isang buwan. Nagmosyon for reconsideration si Atty. Viray pero denied. Binago pa nga ang resolution sa Resolution No. XX-2012-117, kung saan dinagdagan ang parusa. Bukod sa suspensyon sa practice of law, sinuspinde rin si Atty. Viray bilang Notary Public ng anim na buwan.

    Hindi nakuntento ang Korte Suprema sa parusang ito. Binigyang-diin ng Korte Suprema na:

    “To be sure, a notary public should not notarize a document unless the person who signed the same is the very same person who executed and personally appeared before him to attest to the contents and the truth of what are stated therein. Without the appearance of the person who actually executed the document in question, the notary public would be unable to verify the genuineness of the signature of the acknowledging party and to ascertain that the document is the party’s free act or deed.”

    Dagdag pa ng Korte:

    “The Court has repeatedly emphasized in a number of cases the important role a notary public performs… notarization is not an empty, meaningless routinary act but one invested with substantive public interest. The notarization by a notary public converts a private document into a public document, making it admissible in evidence without further proof of its authenticity. A notarized document is, by law, entitled to full faith and credit upon its face. It is for this reason that a notary public must observe with utmost care the basic requirements in the performance of his duties; otherwise, the public’s confidence in the integrity of a notarized document would be undermined.”

    Dahil sa kapabayaan ni Atty. Viray, hindi lang si Mrs. Agbulos ang naapektuhan kundi pati na rin ang integridad ng notarial system. Kaya naman, pinatawan ng Korte Suprema si Atty. Viray ng mas mabigat na parusa.

    PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

    Ano ang ibig sabihin ng desisyong ito para sa atin? Una, para sa mga abogado at notaryo publiko, napakalinaw ng mensahe: Huwag kailanman magnotaryo ng dokumento kung hindi personal na humaharap ang taong pipirma. Hindi sapat ang tiwala sa kliyente o sa kung sino mang nagdala ng dokumento. Dapat siguruhin ang pagkakakilanlan ng taong nagpapnotaryo gamit ang “competent evidence of identity.” Kung hindi susundin ito, hindi lang administratibong kaso ang haharapin, maaari pa itong humantong sa suspensyon o revocation ng lisensya.

    Pangalawa, para sa publiko, dapat tayong maging mapanuri at mapagmatyag. Kapag tayo ay nagpapnotaryo, siguraduhin natin na personal tayong humaharap sa notaryo at magdala ng valid ID. Kung may alinlangan tayo sa proseso, huwag mag-atubiling magtanong o humingi ng payo sa ibang abogado.

    SUSING ARAL

    • Personal na Pagharap, Kailangan: Ang personal na pagharap ng affiant ay hindi opsyon, kundi mandatory requirement sa notarisasyon.
    • Competent Evidence of Identity, Mahalaga: Siguraduhing gumamit ng valid ID o iba pang katanggap-tanggap na paraan para patunayan ang pagkakakilanlan ng nagpapnotaryo.
    • Pananagutan ng Notaryo: Ang notaryo publiko ay may mataas na pananagutan sa publiko. Ang kapabayaan sa tungkulin ay may kaakibat na parusa.
    • Proteksyon sa Publiko: Ang mahigpit na patakaran sa notarisasyon ay para protektahan ang publiko laban sa panloloko at pagpeke ng dokumento.

    MGA KARANIWANG TANONG (FAQ)

    Tanong 1: Ano ang mangyayari kung pinanotaryo ko ang dokumento nang hindi personal na humarap ang affiant?

    Sagot: Maaari kang maharap sa kasong administratibo. Bilang abogado, maaari kang masuspinde o marevoke ang iyong lisensya. Bilang notaryo publiko, maaari kang masuspinde o marevoke ang iyong komisyon.

    Tanong 2: Sapat na ba ang CTC bilang ID para sa notarisasyon?

    Sagot: Hindi. Ayon sa 2004 Rules on Notarial Practice, ang CTC ay hindi itinuturing na “competent evidence of identity.” Kailangan ng current ID na may litrato at pirma mula sa ahensya ng gobyerno.

    Tanong 3: Paano kung nagtiwala lang ako sa kliyente ko na nagsabing okay lang na hindi personal na humarap ang affiant?

    Sagot: Hindi ito sapat na depensa. Bilang notaryo, ikaw ang responsable na sumunod sa patakaran. Hindi mo pwedeng iasa lang sa iba ang tungkuling ito.

    Tanong 4: Ano ang dapat kong gawin kung pinilit ako ng kliyente ko na magnotaryo kahit hindi sumusunod sa patakaran?

    Sagot: Dapat kang tumanggi. Mas mahalaga ang sumunod sa batas kaysa maplease ang kliyente. Ipaliwanag mo sa kliyente ang kahalagahan ng personal na pagharap at ang mga patakaran sa notarisasyon.

    Tanong 5: May iba pa bang parusa bukod sa suspensyon?

    Sagot: Oo. Sa ilang kaso, maaaring marevoke ang komisyon bilang notaryo publiko at madisqualify ka pa na makakuha ulit ng komisyon sa loob ng ilang taon. Maaari rin masuspinde ka sa practice of law ng mas matagal pa, depende sa bigat ng paglabag.

    Para sa mas malalim na konsultasyon tungkol sa notarisasyon at iba pang usaping legal, huwag mag-atubiling lumapit sa ASG Law. Kami ay eksperto sa batas at handang tumulong sa iyo. Bisitahin ang aming website dito o sumulat sa amin sa hello@asglawpartners.com.




    Source: Supreme Court E-Library

    This page was dynamically generated

    by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)