Mahalaga ang Tamang Remedyo at Deadline sa Pag-apela: Aral Mula sa Kaso ng Dycoco vs. Court of Appeals

G.R. No. 147257, July 31, 2013

INTRODUKSYON

Naranasan mo na bang mapagkaitan ng iyong karapatan dahil lamang sa hindi pagsunod sa tamang proseso? Sa mundo ng batas, ang pagsunod sa mga patakaran ay kasinghalaga ng mismong merito ng iyong kaso. Ang kaso ng Spouses Dycoco vs. Court of Appeals ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagpili ng tamang legal na remedyo at paghahain nito sa loob ng itinakdang panahon. Sa kasong ito, ang mag-asawang Dycoco ay nakaranas ng pagkadismis ng kanilang apela dahil sa maling remedyo na kanilang ginamit at pagkahuli sa paghahain nito, nagtuturo sa atin ng mahalagang aral tungkol sa batas at proseso nito.

Ang kasong ito ay nagmula sa isang reklamong ejectment na isinampa ng mag-asawang Dycoco laban sa mga respondent tungkol sa isang lupain sa Albay. Matapos matalo sa Court of Appeals dahil sa teknikalidad – ang pagkahuli sa pag-apela at maling remedyo – sinubukan nilang umapela sa Korte Suprema sa pamamagitan ng certiorari sa ilalim ng Rule 65. Ang pangunahing tanong dito ay kung tama ba ang remedyong certiorari na ginamit ng mga Dycoco at kung nagpakita ba sila ng sapat na dahilan upang balewalain ang pagkakahuli sa paghahain ng kanilang apela.

LEGAL NA KONTEKSTO

Sa sistema ng batas sa Pilipinas, mayroong iba’t ibang uri ng remedyo na maaaring gamitin upangReviewhin ang mga desisyon ng mababang korte. Dalawa sa pinakamadalas na remedyo ay ang apela sa pamamagitan ng petition for review on certiorari sa ilalim ng Rule 45, at ang certiorari sa ilalim ng Rule 65 ng Rules of Court.

Ang Rule 45 ay ang karaniwang remedyo upangReviewhin ang mga desisyon ng Court of Appeals, Sandiganbayan, Court of Tax Appeals, Regional Trial Court, at iba pang korte na pinahintulutan ng batas. Ang apela sa ilalim ng Rule 45 ay dapat nakatuon lamang sa mga tanong ng batas, at dapat ihain sa Korte Suprema sa loob ng 15 araw mula sa pagkakatanggap ng desisyon o resolusyon. Ayon sa Section 4 ng Rule 43, na binanggit sa desisyon, “The appeal shall be taken within fifteen (15) days from notice of the award, judgment, final order or resolution… Upon proper motion and the payment of the full amount of the docket fee before the expiration of the reglementary period, the Court of Appeals may grant an additional period of fifteen (15) days only within which to file the petition for review. No further extension shall be granted except for the most compelling reason and in no case to exceed fifteen (15) days”.

Sa kabilang banda, ang Rule 65, o certiorari, ay isang espesyal na civil action na ginagamit lamang kapag walang ibang ordinaryo, mabilis, at sapat na remedyo sa ordinaryong kurso ng batas, tulad ng apela. Ginagamit ito upangReviewhin ang mga desisyon ng korte o tribunal na ginawa nang may grave abuse of discretion amounting to lack or excess of jurisdiction. Hindi ito pamalit sa apela at hindi dapat gamitin kapag ang remedyo ay apela.

Mahalagang maunawaan ang pagkakaiba ng dalawang remedyong ito. Ang Rule 45 ay para sa pagReview ng mga error of judgment, habang ang Rule 65 ay para sa pagwasto ng grave abuse of discretion na halos katumbas ng kawalan o labis na hurisdiksyon. Kung mayroong apela bilang remedyo, hindi maaaring gamitin ang certiorari, kahit pa sinasabi na may grave abuse of discretion. Ito ay dahil ang certiorari ay isang remedyo ng huling pagkakataon.

PAGHIMAY-HIMAY SA KASO

Nagsimula ang labanang legal na ito nang maghain ang mag-asawang Dycoco ng reklamong ejectment laban kina Nelly Siapno-Sanchez at Inocencio Berma, at iba pa, sa Department of Agrarian Reform Adjudication Board (DARAB) Provincial Adjudicator sa Albay noong 1994. Iginiit ng mga Dycoco na sila ang rehistradong may-ari ng lupa at ang mga respondent ay pumasok at umokupa nito nang walang pahintulot.

Sa desisyon ng Provincial Adjudicator noong 1995, pinaboran ang mga Dycoco at iniutos ang ejectment ng ilang respondent, kabilang sina Siapno-Sanchez at Berma. Ngunit, naghain ng apela sina Siapno-Sanchez at Berma sa DARAB. Dito nagsimula ang problema sa oras ng pag-apela. Ayon sa Provincial Adjudicator, huli na raw ang apela ni Berma dahil ang kopya ng desisyon ay natanggap ng kanyang anak. Ngunit para kay Siapno-Sanchez, pinayagan ang apela dahil walang patunay na natanggap niya ang desisyon bago siya kumuha ng kopya mula sa opisina.

Sa desisyon ng DARAB noong 2000, binaliktad ang desisyon ng Provincial Adjudicator. Ipinasiya ng DARAB na sina Siapno-Sanchez at Berma ay mga benepisyaryo ng Presidential Decree No. 27 (PD 27) at hindi sila maaaring paalisin sa lupa. Natanggap ng mga Dycoco ang desisyon ng DARAB noong Abril 3, 2000, at mayroon silang hanggang Abril 18, 2000, para mag-apela sa Court of Appeals.

Humiling ng ekstensyon ang mga Dycoco sa Court of Appeals, na pinagbigyan ng 15 araw, hanggang Mayo 3, 2000. Ngunit, naipadala lamang nila ang kanilang petisyon sa pamamagitan ng registered mail noong Mayo 8, 2000, limang araw na lampas sa deadline. Dahil dito, idineklara ng Court of Appeals na late filing ang petisyon at ibinasura ito. Sinubukan pa ng mga Dycoco na maghain ng Motion for Reconsideration, ngunit din ito pinagbigyan.

Kaya, umakyat ang kaso sa Korte Suprema sa pamamagitan ng Petition for Certiorari sa ilalim ng Rule 65. Iginiit ng mga Dycoco na nagkaroon ng grave abuse of discretion ang Court of Appeals sa pagbasura ng kanilang apela dahil lamang sa late filing. Sinabi rin nilang mayroong “compelling reasons” para pahabain ang panahon ng pag-apela, tulad ng pagkuha nila ng bagong abogado na kailangan pang pag-aralan ang kaso. Dagdag pa nila, sila ay pinagkaitan ng hustisya dahil hindi sila nabayaran para sa lupa na napunta sa mga benepisyaryo ng PD 27.

Ngunit, hindi kinatigan ng Korte Suprema ang mga Dycoco. Ayon sa Korte Suprema, mali ang remedyong certiorari na ginamit nila. Dapat sana ay Petition for Review on Certiorari sa ilalim ng Rule 45 ang kanilang ginamit para umapela sa Korte Suprema mula sa desisyon ng Court of Appeals. Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang certiorari ay hindi pamalit sa apela at ginagamit lamang kapag walang ibang remedyo. Sabi ng Korte Suprema: “The proper remedy to obtain a reversal of judgment on the merits, final order or resolution is appeal. This holds true even if the error ascribed to the court rendering the judgment is its lack of jurisdiction over the subject matter, or the exercise of power in excess thereof, or grave abuse of discretion in the findings of fact or of law set out in the decision, order or resolution. The existence and availability of the right of appeal prohibits the resort to certiorari because one of the requirements for the latter remedy is the unavailability of appeal.”

Dagdag pa rito, sinabi ng Korte Suprema na walang grave abuse of discretion sa ginawa ng Court of Appeals. Tama lamang ang Court of Appeals sa pagsunod sa patakaran tungkol sa deadline sa paghahain ng apela. Hindi makatwiran ang mga dahilan ng mga Dycoco para balewalain ang pagkakahuli sa pag-apela. “Where a petition for certiorari under Rule 65 of the Rules of Court alleges grave abuse of discretion, the petitioner should establish that the respondent court or tribunal acted in a capricious, whimsical, arbitrary or despotic manner in the exercise of its jurisdiction as to be equivalent to lack of jurisdiction,” dagdag pa ng Korte Suprema.

Tungkol naman sa isyu ng just compensation, sinabi ng Korte Suprema na huli na para talakayin ito dahil hindi ito isinampa sa simula pa lamang sa DARAB Provincial Adjudicator. Hindi rin daw dahilan ang hindi pagbabayad ng just compensation para maibalik ang lupa sa mga Dycoco dahil ang lupa na sakop ng PD 27 ay hindi na maibabalik sa dating may-ari.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

Ang kasong Dycoco vs. Court of Appeals ay isang paalala sa lahat na sa batas, hindi lamang ang karapatan mo ang mahalaga, kundi pati na rin ang tamang proseso at panahon para ipaglaban ito. Ang pagpapabaya sa mga patakaran ng korte, lalo na sa deadline, ay maaaring magresulta sa pagkawala ng iyong kaso, kahit pa may merito ito.

Para sa mga negosyante, may-ari ng lupa, at ordinaryong mamamayan, mahalagang tandaan ang mga sumusunod na aral mula sa kasong ito:

• Alamin ang tamang remedyo. Hindi lahat ng pagkakamali ng korte ay maaaring itama sa pamamagitan ng certiorari. Kung may apela, apela ang dapat gamitin.
• Sundin ang deadline. Mahigpit ang mga korte sa deadline. Huwag ipagpaliban ang paghahain ng apela o petisyon hanggang sa huling minuto.
• Kumonsulta sa abogado agad. Kung may problema legal, huwag maghintay. Kumonsulta agad sa abogado para malaman ang tamang hakbang at remedyo.
• Itaas ang lahat ng isyu sa simula pa lang. Huwag maghintay ng apela para isingit ang mga bagong isyu na hindi tinalakay sa mababang korte.

SUSING ARAL

• Ang certiorari (Rule 65) ay hindi pamalit sa apela (Rule 45).
• Mahalaga ang pagsunod sa deadline sa paghahain ng apela.
• Ang pagpapalit ng abogado ay hindi sapat na dahilan para balewalain ang deadline.
• Ang mga isyu na hindi tinalakay sa mababang korte ay hindi maaaring itaas sa apela sa unang pagkakataon.

MGA KARANIWANG TANONG (FAQ)

Tanong 1: Ano ang pagkakaiba ng Rule 45 at Rule 65?

Sagot: Ang Rule 45 (Petition for Review on Certiorari) ay ang karaniwang apela sa Korte Suprema mula sa Court of Appeals at iba pang appellate courts, nakatuon sa tanong ng batas. Ang Rule 65 (Certiorari) ay isang espesyal na remedyo na ginagamit lamang kapag walang apela at may grave abuse of discretion.

Tanong 2: Ano ang ibig sabihin ng “grave abuse of discretion”?

Sagot: Ito ay ang kapritso, arbitraryo, o despotikong paggamit ng kapangyarihan ng korte o tribunal, na halos katumbas ng kawalan o labis na hurisdiksyon.

Tanong 3: Puwede bang pahabain ang deadline sa pag-apela?

Sagot: Oo, maaaring magbigay ng ekstensyon ang Court of Appeals ng hanggang 15 araw, at ang Korte Suprema ng hanggang 30 araw, ngunit mahigpit ang mga korte sa pagbibigay nito at kailangan ng sapat na dahilan.

Tanong 4: Ano ang mangyayari kung huli akong naghain ng apela?

Sagot: Maaaring ibasura ang iyong apela dahil sa late filing, at magiging pinal at executory ang desisyon ng mababang korte.

Tanong 5: Kung mali ang remedyong ginamit ko, may paraan pa ba para maitama ito?

Sagot: Mahirap na. Mahalaga na sa simula pa lang ay tama na ang remedyong gamitin. Kaya mahalaga ang kumonsulta agad sa abogado.

Eksperto ang ASG Law sa mga usapin ng litigation at appeals. Kung ikaw ay nahaharap sa katulad na sitwasyon o may katanungan tungkol sa tamang remedyo at proseso ng pag-apela, huwag mag-atubiling kumonsulta sa amin. Makipag-ugnayan dito o mag-email sa hello@asglawpartners.com para sa konsultasyon.