Pagbabawal sa Pactum Commissorium: Proteksyon sa mga Nangungutang sa Pilipinas

G.R. No. 238714, August 30, 2023

Kadalasan, kapag nangangailangan ng pera, ang isa sa mga unang naiisip ay ang pagpapautang. Ngunit, ano ang mangyayari kung ang kasunduan sa pagpapautang ay naglalaman ng probisyon na nagpapahintulot sa nagpautang na awtomatikong angkinin ang iyong ari-arian kapag hindi ka nakabayad sa takdang panahon? Ito ay tinatawag na pactum commissorium, at ipinagbabawal ito sa Pilipinas. Ang kaso ng Singson vs. Spouses Carpio ay nagbibigay linaw sa proteksyong ito para sa mga nangungutang.

Introduksyon

Isipin na kailangan mo ng pera para sa iyong negosyo. Pumayag ang iyong kaibigan na magpautang sa iyo, ngunit bilang seguridad, kailangan mong ilagay bilang collateral ang iyong lupa. Sa kasunduan, nakasaad na kung hindi ka makabayad sa loob ng isang taon, awtomatiko nang mapupunta sa kanya ang lupa. Ito ay isang halimbawa ng pactum commissorium, isang kasunduan na labag sa batas.

Sa kasong ito, ang mag-asawang Carpio ay nagdemanda para mabawi ang pagmamay-ari ng lupa laban kay Annaliza Singson. Ang pinagbasehan nila ay ang Transfer Certificate of Title (TCT) na nakapangalan sa kanila. Si Singson naman ay nagtanggol sa pamamagitan ng pagpapakita ng “Bilihan ng Lupa” na nagsasaad na ang transaksyon ay isang equitable mortgage, at hindi tunay na bentahan. Ang Korte Suprema ay nagbigay linaw sa isyu ng pactum commissorium at proteksyon ng mga nangungutang.

Legal na Konteksto

Ang pactum commissorium ay isang probisyon sa isang kasunduan sa pagpapautang kung saan awtomatikong mapupunta sa nagpautang ang ari-arian ng nangutang kapag hindi ito nakabayad sa takdang oras. Ipinagbabawal ito ng Artikulo 2088 ng Civil Code of the Philippines, na nagsasaad:

“Art. 2088. The creditor cannot appropriate the things given by way of pledge or mortgage, or dispose of them. Any stipulation to the contrary is null and void.”

Ibig sabihin, hindi maaaring angkinin ng nagpautang ang ari-arian na ginawang prenda o mortgage. Ang anumang kasunduan na sumasalungat dito ay walang bisa. Ang layunin ng batas na ito ay protektahan ang mga nangungutang laban sa mapang-abusong mga nagpapautang.

Halimbawa: Si Juan ay umutang kay Pedro at bilang collateral, ibinigay niya ang kanyang sasakyan. Sa kasunduan, nakasaad na kung hindi makabayad si Juan sa loob ng tatlong buwan, awtomatikong mapupunta kay Pedro ang sasakyan. Ito ay isang pactum commissorium at labag sa batas.

Paghimay sa Kaso

Narito ang mga pangyayari sa kaso ng Singson vs. Spouses Carpio:

• Ang mag-asawang Carpio ay nagdemanda para mabawi ang pagmamay-ari ng lupa.
• Si Annaliza Singson ay nagpakita ng “Bilihan ng Lupa” bilang depensa, na nagpapatunay na ang transaksyon ay isang equitable mortgage.
• Ayon kay Singson, ang “Bilihan ng Lupa” ay ginawa lamang bilang seguridad sa utang ni Primitiva Cayanan Caamic sa mag-asawang Carpio.
• Napag-alaman ng Korte Suprema na ang “Bilihan ng Lupa” ay isang equitable mortgage, at hindi isang tunay na bentahan.
• Dahil dito, hindi maaaring angkinin ng mag-asawang Carpio ang lupa sa pamamagitan lamang ng hindi pagbabayad ng utang.

Ayon sa Korte Suprema:

“In view of the undisputed existence of the Bilihan ng Lupa, and in the absence of proof that the said mortgage was foreclosed and the property was acquired in a public auction, the Court rules that the registration of the property under respondents’ names was void. Such transfer constituted a pactum commissorium which is prohibited by existing laws for being contrary to morals and public policy.”

Dagdag pa ng Korte Suprema:

“Since respondents’ acquisition of the subject property by virtue of the Bilihan ng Lupa amounts to the prohibited practice of pactum commissorium, the CA erred in affirming the RTC when it sustained the transfer of title thereto under their names. Thus, the title issued under respondents’ names should be nullified and reinstated in the name of Primitiva.”

Ipinawalang-bisa ng Korte Suprema ang titulo ng mag-asawang Carpio at ipinag-utos na ibalik ang titulo sa pangalan ni Primitiva Cayanan Caamic, na napapailalim sa karapatan ng mag-asawang Carpio na i-foreclose ang ari-arian.

Praktikal na Implikasyon

Ang desisyon na ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pag-iingat sa mga kasunduan sa pagpapautang. Dapat tiyakin ng mga nangungutang na walang probisyon na pactum commissorium sa kanilang kontrata. Kung mayroon man, ito ay walang bisa at hindi maaaring ipatupad.

Para sa mga nagpapautang, dapat nilang sundin ang tamang proseso ng foreclosure kung nais nilang mabawi ang ari-arian na ginawang collateral. Hindi nila maaaring basta-basta angkinin ang ari-arian nang hindi dumadaan sa legal na proseso.

Key Lessons

• Iwasan ang mga kasunduan na nagpapahintulot sa nagpautang na awtomatikong angkinin ang iyong ari-arian kapag hindi ka nakabayad.
• Alamin ang iyong mga karapatan bilang nangungutang.
• Kung ikaw ay nagpapautang, sundin ang tamang proseso ng foreclosure.

Mga Madalas Itanong (FAQ)

1. Ano ang pactum commissorium?

Ito ay isang kasunduan kung saan awtomatikong mapupunta sa nagpautang ang ari-arian ng nangutang kapag hindi ito nakabayad sa takdang oras.

2. Bakit ipinagbabawal ang pactum commissorium?

Upang protektahan ang mga nangungutang laban sa mapang-abusong mga nagpapautang.

3. Ano ang dapat kong gawin kung ang aking kasunduan sa pagpapautang ay may probisyon ng pactum commissorium?

Kumunsulta sa isang abogado upang malaman ang iyong mga karapatan.

4. Paano kung gusto kong mabawi ang aking ari-arian na napunta sa nagpautang dahil sa pactum commissorium?

Maaari kang magsampa ng kaso sa korte upang mapawalang-bisa ang kasunduan at mabawi ang iyong ari-arian.

5. Ano ang tamang proseso para sa pagbawi ng ari-arian bilang collateral?

Dapat dumaan sa proseso ng foreclosure at public auction.

ASG Law specializes in Real Estate Law and Contract Law. Contact us or email hello@asglawpartners.com to schedule a consultation.