Sa isang desisyon ng Korte Suprema, nilinaw nito na hindi lahat ng lupaing agrikultural ay otomatikong sakop ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP). Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsasaalang-alang sa katangian ng lupa, lalo na ang mga lupaing may matarik na dalisdis na 18% o higit pa, maliban kung ito ay napaunlad na. Ang hatol na ito ay nagbibigay ng proteksyon sa mga may-ari ng lupa na ang mga ari-arian ay hindi dapat isama sa programa dahil sa kanilang pisikal na katangian, at nagtatakda ng mga alituntunin para sa tamang pagbabayad ng kompensasyon sa mga lupaing sakop ng CARP.

Lupaing Matarik: Kailan Hindi Sakop ng Agrarian Reform?

Ang kaso ay nag-ugat sa isang 75-ektaryang lupa sa Tagabukud, Davao Oriental, na dating pag-aari ni Rolando Yu. Matapos itong maisangla at ma-foreclose ng Paramount Finance Corporation (Paramount Finance), ang lupa ay napasailalim sa CARP. Ang Land Bank of the Philippines (Land Bank) ay nagkomputa ng kabayaran para sa 60 ektarya lamang, dahil ang 15 ektarya ay may 18% na dalisdis o higit pa, na dapat sanang hindi isinama sa saklaw ng programa. Kinuwestiyon ng Paramount Finance ang komputasyon, na nagresulta sa isang legal na laban tungkol sa tamang kabayaran at saklaw ng CARP.

Ayon sa Republic Act No. 6657, Section 10, ang mga lupaing may 18% na dalisdis o higit pa ay hindi sakop ng CARP, maliban kung ito ay ‘developed’ na. Binigyang-diin ng Korte Suprema na dahil 15 ektarya ng lupa ng Paramount Finance ay may ganitong katangian, hindi dapat isinama ang mga ito sa komputasyon ng kabayaran. Katulad ng nangyari sa kasong Land Bank v. Spouses Montalvan, iniutos ng Korte Suprema na ibalik sa Paramount Finance ang 15 ektaryang lupa, at ang Land Bank ang sasagot sa mga gastos ng paglilipat ng titulo.

SECTION 10. Exemptions and Exclusions. – Lands actually, directly and exclusively used and found to be necessary for parks, wildlife, forest reserves, reforestation, fish sanctuaries and breeding grounds, watersheds, and mangroves, national defense, school sites and campuses including experimental farm stations operated by public or private schools for educational purposes, seeds and seedlings research and pilot production centers, church sites and convents appurtenant thereto, mosque sites and Islamic centers appurtenant thereto, communal burial grounds and cemeteries, penal colonies and penal farms actually worked by the inmates, government and private research and quarantine centers and all lands with eighteen percent (18%) slope and over, except those already developed shall be exempt from the coverage of this Act.

Pinagtibay din ng Korte Suprema ang paggamit ng Special Agrarian Court (SAC) ng alternatibong paraan ng pagkomputa ng kabayaran dahil sa kakulangan ng ilang datos na kinakailangan ng Department of Agrarian Reform (DAR) Administrative Order No. 05-98. Ayon sa Land Bank v. Manzano, ang mga korte ay kinakailangang isaalang-alang ang mga kadahilanan sa ilalim ng Republic Act No. 6657, Section 17. Sa kasong ito, ang kawalan ng ebidensya ng comparative sales at market value ang nagtulak sa SAC na gumamit ng ibang paraan para matukoy ang halaga ng lupa.

Gayunpaman, binigyang-diin ng Korte Suprema na dapat na ang halaga ng lupa ay batay sa panahon kung kailan ito kinuha ng estado, at hindi sa panahon ng pagtatalaga ng mga komisyoner na susuri sa lupa. Ang hindi pagsama sa 15 ektarya at ang paggamit ng halaga ng lupa noong 2004, sa halip na noong 1994, ay mga pagkakamali na kailangang itama. Dahil dito, iniutos ng Korte Suprema na ibalik ang kaso sa SAC para sa muling pagkomputa ng kabayaran, na isinasaalang-alang ang halaga ng lupa noong panahon ng pagkuha at ang pagbubukod ng 15 ektaryang may matarik na dalisdis.

Binanggit ng Korte ang Department of Agrarian Reform v. Beriña, na nagbibigay ng mga gabay sa pagbabalik ng mga kaso ng agrarian reform sa SAC. Ayon dito, ang kabayaran ay dapat na batay sa halaga ng lupa sa panahon ng pagkuha, na isinasaalang-alang ang mga salik sa ilalim ng Section 17 ng Republic Act No. 6657, bago ito binago ng Republic Act No. 9700. Kahit na mayroong diskresyon ang SAC sa paggamit ng alternatibong paraan ng pagkomputa, dapat itong nakabatay sa mga ebidensya at alituntunin na itinakda ng batas.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung tama ba na isama sa komputasyon ng kabayaran ang lupaing may 18% na dalisdis o higit pa, at kung dapat bang ibatay ang halaga ng lupa sa panahon ng pagkuha nito.
Anong batas ang may kaugnayan sa kasong ito?	Republic Act No. 6657 (Comprehensive Agrarian Reform Law) at Republic Act No. 9700 (mga susog sa CARP).
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa lupaing may matarik na dalisdis?	Na ang mga lupaing may 18% na dalisdis o higit pa ay hindi sakop ng CARP, maliban kung ito ay ‘developed’ na, at dapat ibalik sa may-ari.
Paano dapat kompyutin ang kabayaran sa lupaing sakop ng CARP?	Dapat itong ibatay sa halaga ng lupa sa panahon ng pagkuha, at isinasaalang-alang ang mga salik sa ilalim ng Section 17 ng Republic Act No. 6657.
Ano ang ginampanan ng Special Agrarian Court (SAC) sa kasong ito?	Ang SAC ang may orihinal at eksklusibong hurisdiksyon na tukuyin ang tamang kabayaran sa mga lupaing sakop ng CARP, at may diskresyon itong gumamit ng alternatibong paraan ng pagkomputa kung kinakailangan.
Bakit ibinalik ng Korte Suprema ang kaso sa SAC?	Para sa muling pagkomputa ng kabayaran, na isinasaalang-alang ang halaga ng lupa sa panahon ng pagkuha at ang pagbubukod ng 15 ektaryang may matarik na dalisdis.
Ano ang kahalagahan ng desisyong ito para sa mga may-ari ng lupa?	Nagbibigay ito ng proteksyon sa mga may-ari ng lupa na ang mga ari-arian ay hindi dapat isama sa CARP dahil sa kanilang pisikal na katangian, at nagtatakda ng mga alituntunin para sa tamang pagbabayad ng kabayaran.
Ano ang responsibilidad ng Land Bank of the Philippines (Land Bank) sa kasong ito?	Ang Land Bank ang responsable sa pagbabayad ng tamang kabayaran sa mga may-ari ng lupa, at dapat itong sumunod sa mga alituntunin na itinakda ng Korte Suprema.

Sa kabuuan, ang desisyong ito ng Korte Suprema ay naglilinaw sa saklaw ng CARP at nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsasaalang-alang sa katangian ng lupa at ang tamang pagkomputa ng kabayaran. Ito ay isang mahalagang gabay para sa mga may-ari ng lupa, Land Bank, at iba pang ahensya ng gobyerno na may kaugnayan sa agrarian reform.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: LAND BANK OF THE PHILIPPINES VS. PARAMOUNT FINANCE CORPORATION, G.R. No. 217137, January 16, 2023