Nilinaw ng kasong ito na ang isang aplikasyon para sa pagpapanatili ng lupa ay dapat na nakabatay sa malinaw at sapat na pagpapakita ng karapatan sa pagpapanatili. Ang hindi pagpapakita ng sapat na batayan para sa karapatan sa pagpapanatili ay sapat upang ipawalang-bisa ang paglipat ng mga lupa sa mga benepisyaryo ng magsasaka. Higit pa rito, ang pagiging balido ng Voluntary Offer to Sell (VOS) ay hindi mahalaga sa mga paglilitis para sa aplikasyon ng pagpapanatili kung ang nag-a-apply ay nabigong patunayan ang kanyang karapatan sa lupa.

Misteryo sa Lupa: Pagpapanatili Laban sa Kusang-loob na Pag-aalok

Ang kasong ito ay umiikot sa lupain na sakop ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) sa pamamagitan ng Voluntary Offer to Sell (VOS). Naghain si Diana H. Mendoza ng aplikasyon para sa pagpapanatili ng ilang lote na sakop ng Original Certificate of Title (OCT) Nos. O-106 at O-107, na iginawad na sa ilang mga benepisyaryo ng magsasaka. Ang isyu ay lumitaw nang tinanggihan ng Department of Agrarian Reform (DAR) ang kanyang aplikasyon, sa pangangatwirang nabigo siyang ipakita ang kanyang karapatan sa mga lupain at ang may-ari ng lupa, si Clifford Hawkins, ay hindi nagpakita ng kanyang intensyon na gamitin ang kanyang karapatan sa pagpapanatili. Ang Court of Appeals (CA) ay nagpabor kay Mendoza, na nag-utos na ibalik ang kaso sa DAR para sa pagtukoy ng pagiging tunay ng VOS at ang epekto nito sa mga karapatan ng mga tagapagmana ni Clifford.

Binaliktad ng Korte Suprema ang desisyon ng CA. Ang karapatan sa pagpapanatili ay isang karapatang ginagarantiyahan ng konstitusyon, na napapailalim sa mga kwalipikasyon ng lehislatura. Nilalayon nitong pagaanin ang mga epekto ng sapilitang pagkuha ng lupa sa pamamagitan ng pagbalanse sa mga karapatan ng may-ari ng lupa at ng umuupa, at sa pamamagitan ng pagpapatupad ng doktrina na ang katarungang panlipunan ay hindi nilayon upang magpatuloy ng isang kawalan ng katarungan laban sa may-ari ng lupa.

Ayon sa Seksyon 4, Artikulo XIII ng 1987 Konstitusyon:

Seksyon 4. Ang Estado ay, sa pamamagitan ng batas, magsagawa ng isang programa sa reporma sa agraryo na nakabatay sa karapatan ng mga magsasaka at regular na manggagawa sa bukid, na walang lupa, na direktang o kolektibong ariin ang mga lupaing kanilang sinasaka o, sa kaso ng ibang mga manggagawa sa bukid, na tumanggap ng isang makatarungang bahagi ng mga bunga nito. Sa layuning ito, hihikayatin at isasagawa ng Estado ang makatarungang pamamahagi ng lahat ng lupaing agrikultural, napapailalim sa mga priyoridad at makatwirang limitasyon sa pagpapanatili na maaaring itakda ng Kongreso, na isinasaalang-alang ang ekolohikal, pag-unlad, o mga pagsasaalang-alang sa pagkakapantay-pantay, at napapailalim sa pagbabayad ng makatarungang kompensasyon. Sa pagtukoy ng mga limitasyon sa pagpapanatili, igagalang ng Estado ang karapatan ng maliliit na may-ari ng lupa. Ang Estado ay higit na magbibigay ng mga insentibo para sa kusang-loob na pagbabahagi ng lupa.

Kaugnay nito, ang Seksyon 6 ng R.A. No. 6657, ay nagsasaad:

Seksyon 6. Mga Limitasyon sa Pagpapanatili. — Maliban kung iba ang itinakda sa Batas na ito, walang sinuman ang maaaring magmay-ari o magpanatili, direkta o hindi direkta, ng anumang pampubliko o pribadong lupaing agrikultural, ang laki nito ay mag-iiba ayon sa mga salik na namamahala sa isang maaaring mabuhay na sakahan na may sukat ng pamilya, tulad ng produktong ginawa, lupain, imprastraktura, at pagkamayabong ng lupa tulad ng tinutukoy ng Presidential Agrarian Reform Council (PARC) na nilikha dito, ngunit sa anumang kaso ay hindi dapat lumampas ang pagpapanatili ng may-ari ng lupa sa limang (5) ektarya.

Upang ipatupad ang R.A. No. 6657, naglabas ang petisyuner, bukod sa iba pa, ng DAR A.O. No. 2 series of 2003. Seksyon 3, Artikulo II ng DAR A.O. No. 2 series of 2003 ay naglilista kung sino ang maaaring mag-apply para sa pagpapanatili. Sa kasong ito, walang sapat na ebidensya si Mendoza upang suportahan ang kanyang aplikasyon para sa pagpapanatili bilang may-ari ng lupa o bilang tagapagmana ng yumaong may-ari ng lupa. Sa gayon, kinakailangan ni Mendoza na patunayan na si Clifford ay kwalipikadong gamitin ang kanyang karapatan sa pagpapanatili sa ilalim ng P.D. No. 27 o R.A. No. 6657 ngunit nabigo siyang gawin ito, at na ipinakita niya, sa kanyang buhay at bago ang Agosto 23, 1990, ang kanyang intensyon na gamitin ang nasabing karapatan sa pagpapanatili. Sa kabuuan, pinagtibay ng Korte Suprema ang pagtanggi ng DAR sa aplikasyon ni Mendoza para sa pagpapanatili dahil sa kanyang pagkabigo na malinaw at sapat na ipakita ang batayan ng kanyang sinasabing karapatan sa pagpapanatili.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung ang pagtanggi sa aplikasyon ng respondent para sa pagpapanatili ay naaayon sa Seksyon 6, R.A. No. 6657 at itinatag na jurisprudence.
Ano ang kahulugan ng karapatan sa pagpapanatili?	Ang karapatan sa pagpapanatili ay isang karapatan ng may-ari ng lupa upang mapanatili ang isang bahagi ng kanyang lupa kahit na sakop ito ng reporma sa agraryo.
Ano ang dapat patunayan ng mga tagapagmana ng isang yumaong may-ari ng lupa upang gamitin ang karapatan sa pagpapanatili?	Dapat patunayan ng mga tagapagmana na ang yumaong may-ari ng lupa ay nagpakita ng kanyang intensyon na gamitin ang karapatan sa pagpapanatili bago ang Agosto 23, 1990.
Ano ang Voluntary Offer to Sell (VOS)?	Ang VOS ay isang pamamaraan kung saan kusang-loob na inaalok ng isang may-ari ng lupa ang kanyang lupa sa gobyerno para sa reporma sa agraryo.
Ano ang epekto ng hindi paggamit ng karapatan sa pagpapanatili sa panahon ng VOS?	Ang hindi paggamit ng karapatan sa pagpapanatili sa panahon ng VOS ay nangangahulugan ng pagtalikod sa karapatan sa pagpapanatili sa lupa.
Maaari bang balewalain ng Court of Appeals ang mga natuklasan ng DAR?	Hindi, dapat igalang ng Court of Appeals ang kadalubhasaan ng DAR sa mga bagay na may kaugnayan sa reporma sa agraryo.
Kailan dapat maghain ng aplikasyon para sa pagpapanatili?	Dapat gamitin ang karapatan sa pagpapanatili sa panahon na ang lupa ay inaalok para ibenta sa ilalim ng VOS.
Kung ang Voluntary Offer to Sell ay di umano’y di wasto, ano ang dapat gawin?	Kung pinaniniwalaan na ang VOS ay di wasto, dapat na ipawalang bisa o ikansela ito sa lalong madaling panahon sa pamamagitan ng angkop na paglilitis.

Sa buod, kinatigan ng Korte Suprema ang pagtanggi ng DAR sa aplikasyon ni Mendoza para sa pagpapanatili dahil sa kanyang pagkabigo na malinaw at sapat na ipakita ang batayan ng kanyang sinasabing karapatan sa pagpapanatili. Hindi nito pinipigilan ang respondent na hamunin ang paglipat sa mga benepisyaryo ng magsasaka sa batayan ng di-umano’y pagiging walang bisa ng VOS sa isang naaangkop na paglilitis.

Para sa mga katanungan tungkol sa pag-apply ng desisyong ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay ibinigay para sa mga layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na patnubay na angkop sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: Secretary of the Department of Agrarian Reform vs. Diana H. Mendoza, G.R No. 204905, July 14, 2021