Ipinasiya ng Korte Suprema na ang isang desisyon ng Department of Environment and Natural Resources (DENR) na nagbibigay ng karapatan sa lupa ay walang bisa kung salungat ito sa naunang desisyon ng korte na kumikilala sa pagmamay-ari ng ibang partido. Ang kasong ito ay nagbibigay diin sa kahalagahan ng res judicata, kung saan ang isang pinal na desisyon ng korte ay may bisa at dapat igalang ng lahat ng sangay ng pamahalaan, kabilang na ang DENR. Sa madaling salita, hindi basta-basta mababawi ang isang lupa kung may pinal na desisyon na ang korte tungkol sa pagmamay-ari nito.

Lupaing Inaangkin, Pagmamay-aring Kinilala: Paano Babawiin?

Ang kaso ay nagsimula sa pagtatalo sa pagmamay-ari ng Lot No. 1025 sa Pilar, Capiz. Sina Spouses Rolando at Susie Golez (mga petitioners) ay nagtayo ng bahay sa lupa na inaangkin ng mga tagapagmana ni Domingo Bertuldo (mga respondents). Bago ito, kinasuhan ng mga petitioners ang mga respondents para sa Quieting of Title, ngunit natalo sila. Ito ay napunta pa sa Korte Suprema (G.R. No. 178990) kung saan kinilala ang mga respondents bilang may-ari ng Lot No. 1025. Sa kabila nito, nag-apply pa rin ang mga petitioners para sa free patent sa DENR para sa parehong lupa, na tinutulan naman ng mga respondents.

Nadesisyunan ng DENR na dapat bigyan ng preferential right ang petitioners para sa 400 sq. m. na bahagi ng Lot No. 1025 na kanilang inookupahan. Nagmosyon ang parehong partido para sa reconsideration. Sa huli, binawi ng DENR ang naunang desisyon at ibinigay ang preferential right sa buong Lot No. 1025 sa mga petitioners. Dahil dito, umapela ang mga respondents sa Court of Appeals (CA). Ipinasiya ng CA na nagkaroon ng grave abuse of discretion ang DENR sa pagbalewala sa desisyon ng CA sa CA-G.R. CV No. 67914, na kinilala ng Korte Suprema sa G.R. No. 178990, na nagsasaad na ang mga respondents ang may-ari ng Lot No. 1025. Dahil dito, kinatigan ng CA ang mga respondents, na nagresulta sa pag-apela ng mga petitioners sa Korte Suprema.

Ang Korte Suprema ay nagbigay diin sa bisa ng res judicata. Ito ay isang prinsipyo sa batas na nagsasaad na kapag ang isang korte ay nagbigay ng pinal na desisyon sa isang kaso, ang desisyong iyon ay dapat igalang at sundin ng lahat ng partido at iba pang korte. Ang layunin nito ay upang maiwasan ang paulit-ulit na paglilitis sa parehong isyu at protektahan ang katatagan ng mga desisyon ng korte. Sa kasong ito, dahil pinal na desisyon na ng Korte Suprema na ang mga respondents ang may-ari ng Lot No. 1025, hindi na ito maaaring baguhin o kwestyunin pa ng DENR.

Pinunto rin ng Korte Suprema na ang DENR ay nagpakita ng kapritso at kawalan ng batayan sa pag-aangkin na ang pagmamay-ari ng Lot No. 1025 ay hindi napagdesisyunan ng RTC at CA. Dagdag pa rito, binigyang diin ng Korte ang tungkulin ng lahat ng ahensya ng gobyerno, kabilang na ang DENR, na sundin at ipatupad ang mga desisyon ng korte. Sa madaling salita, hindi maaaring balewalain ng DENR ang isang desisyon ng korte dahil lamang sa ibang paniniwala o interpretasyon ng mga katotohanan. Ang legal na balangkas ng batas ay dapat igalang ng lahat upang mapanatili ang kaayusan sa sistema ng hustisya.

Ang termino na “grave abuse of discretion” ay may tiyak na kahulugan. Ang kilos ng isang korte o tribunal ay maituturing lamang na may “grave abuse of discretion” kapag ang kilos na iyon ay ginawa sa isang “kapritsoso o walang basehang paggamit ng paghuhusga na katumbas ng kakulangan ng hurisdiksyon.”

Dahil dito, ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon ng mga petitioners at kinatigan ang desisyon ng Court of Appeals. Ito ay nagpapatibay na ang mga respondents ang kinikilalang may-ari ng Lot No. 1025 at na ang desisyon ng DENR na nagbibigay ng preferential right sa mga petitioners ay walang bisa.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung may karapatan ba ang DENR na magdesisyon sa pagmamay-ari ng lupa na salungat sa naunang desisyon ng korte. Itinuon ng Korte Suprema na dapat igalang ng DENR ang naunang desisyon ng korte sa pagmamay-ari ng lupa.
Ano ang ibig sabihin ng "res judicata"?	Ang “res judicata” ay isang legal na prinsipyo na nagsasabing kapag ang isang korte ay nagbigay ng pinal na desisyon, hindi na ito maaaring litisin muli. Ang layunin nito ay upang maiwasan ang pag-uulit ng kaso at upang maprotektahan ang integridad ng mga desisyon ng korte.
Ano ang nangyari sa application para sa free patent ng petitioners?	Dahil sa naunang desisyon ng korte na kumikilala sa pagmamay-ari ng mga respondents, ang application para sa free patent ng mga petitioners ay ibinasura. Ito ay dahil ang DENR ay walang kapangyarihan na magbigay ng free patent sa lupa na mayroon nang kinikilalang may-ari.
Ano ang epekto ng desisyon na ito sa mga ahensya ng gobyerno tulad ng DENR?	Ang desisyon na ito ay nagpapaalala sa mga ahensya ng gobyerno tulad ng DENR na dapat nilang sundin at igalang ang mga desisyon ng korte. Hindi sila maaaring magdesisyon sa mga bagay na napagdesisyunan na ng korte.
Bakit naghain ng Petition for Certiorari ang respondents sa CA?	Naghain ang respondents ng Petition for Certiorari sa CA dahil naniniwala silang nagkaroon ng grave abuse of discretion ang DENR sa pagbalewala sa desisyon ng korte. Ang Certiorari ay ginagamit para mapawalang-bisa ang desisyon ng isang ahensya o korte.
Ano ang grave abuse of discretion?	Ang grave abuse of discretion ay nangyayari kapag ang isang korte o tribunal ay nagdesisyon nang kapritsoso at walang batayan, na katumbas ng kawalan ng hurisdiksyon. Kailangan itong maliwanag at labis para mapawalang-bisa ang desisyon.
Ano ang kahalagahan ng pagkakaroon ng pinal na desisyon sa isang kaso?	Ang pagkakaroon ng pinal na desisyon ay nagbibigay ng katiyakan sa mga partido at sa lipunan. Hindi na maaaring baguhin o kwestyunin ang desisyon, na nagpapatatag sa sistema ng hustisya.
Maari pa bang mabawi ang lupa ng mga petitioners?	Base sa desisyon ng Korte Suprema, hindi na maaaring mabawi ng mga petitioners ang lupa dahil kinilala na ang mga respondents bilang may-ari nito. Kailangan sundin ang naunang desisyon na kumikilala sa pagmamay-ari ng mga respondents.

Sa pangkalahatan, ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng paggalang sa mga desisyon ng korte at ang limitasyon ng kapangyarihan ng mga ahensya ng gobyerno sa pagdesisyon sa mga bagay na napagpasyahan na ng hudikatura. Ang pagsunod sa prinsipyo ng res judicata ay mahalaga upang mapanatili ang katatagan at kaayusan sa sistema ng hustisya ng Pilipinas.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Spouses Rolando and Susie Golez vs. Heirs of Domingo Bertuldo, G.R. No. 230280, September 16, 2020