Pinagtibay ng Korte Suprema na mas binibigyang-halaga ang unang aplikasyon para sa free patent kaysa sa mga sumusunod na pag-angkin. Sa madaling salita, kung may naunang nag-apply ng free patent sa isang lupaing publiko, mas prayoridad ang kanyang aplikasyon, lalo na kung hindi pa ito kinakansela. Ipinapakita ng desisyong ito na ang unang nag-okupa at naglinang ng lupa ay may malaking bentahe sa pagkuha ng karapatan dito, kahit na hindi pa perpekto ang kanyang titulo.

Paano Nagkaroon ng Alitan sa Lupa: Unang Nag-apply ba ang Dapat Manalo?

Sa kasong ito, nag-apply si Antero Catabas para sa free patent sa isang lote noong 1949. Kalaunan, nag-aplay rin ang iba pang mga tao para sa sales patent sa parehong lote. Ang naging desisyon ng Korte Suprema ay mas pinanigan si Catabas, dahil siya ang unang nag-apply ng free patent. Tinalakay ng Korte ang mga legal na batayan kung bakit mas binibigyan ng proteksyon ang unang nag-apply at nag-okupa ng lupa. Mahalagang tandaan na sa mga ganitong kaso, tinitingnan kung sino ang unang nagpakita ng intensyon na angkinin ang lupa sa pamamagitan ng legal na proseso.

Ang pangunahing batas na tinitingnan dito ay ang Act No. 2874, na sinusugan, na nagbibigay ng karapatan sa mga nag-okupa ng lupaing publiko nang tuloy-tuloy at hayagan mula pa noong Hulyo 26, 1894 na mag-aplay para sa kumpirmasyon ng kanilang pag-angkin. Bukod pa rito, mahalaga rin ang Commonwealth Act (C.A.) No. 141, na nagtatakda ng mga patakaran sa pag-dispose ng lupaing publiko sa pamamagitan ng free patent. Sa ilalim ng batas na ito, ang sinumang mamamayan ng Pilipinas na nag-okupa at naglinang ng lupaing agrikultural mula pa noong Hulyo 4, 1926, o bago pa man, ay may karapatang mag-aplay para sa free patent.

Sa kaso ni Catabas, bagamat noong nag-aplay siya noong 1949, ang lote ay bahagi pa ng Agricultural Farm School ng Santiago, na hindi pa maaaring ipamahagi, nagbago ito noong 1956 nang ideklara itong alienable na lupaing publiko sa pamamagitan ng Proclamation No. 247. Binigyang-diin ng Korte na kahit na hindi pa alienable ang lupa noong nag-aplay si Catabas, ang kanyang pag-okupa at pagbayad ng real estate tax mula pa noong 1929 ay nagpapatunay ng kanyang tuloy-tuloy na pag-angkin dito. Ang mga sumusunod na aplikasyon ng ibang mga partido ay hindi binigyan ng prayoridad dahil mas nauna ang kay Catabas.

Sinabi pa ng Korte na:

“An applicant for a free patent does not claim the land as his or her private property but acknowledges that the land is still part of the public domain.”

Ipinapakita nito na sa pag-apply para sa free patent, kinikilala ng aplikante na ang lupa ay pag-aari pa rin ng gobyerno. Samakatuwid, kailangan niyang patunayan na natugunan niya ang lahat ng mga kinakailangan para dito, tulad ng tuloy-tuloy na pag-okupa at paglinang, at pagbayad ng buwis.

Mahalaga ring tinukoy ng Korte ang epekto ng pagbabago sa batas. Noong 1952, may ginawang pagbabago sa Republic Act (R.A.) No. 782 na nagsasaad na ang sinumang mamamayan na nag-okupa ng lupaing agrikultural mula Hulyo 4, 1945, o bago pa, ay maaaring mag-aplay para sa free patent. Dahil dito, ang pag-okupa ni Catabas mula pa noong 1929 ay lalong nagpatibay sa kanyang karapatan sa lupa.

Tungkol naman sa pag-angkin ng ibang mga partido, napag-alaman na nakuha nila ang kanilang karapatan mula sa balo ni Bayaua, na hindi naman naghain ng kanyang sagot sa mga paglilitis sa кадастр. Kaya naman, wala silang basehan para angkinin ang lupa. Ang desisyon ng Korte ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagiging maagap sa pagprotekta ng karapatan sa lupa sa pamamagitan ng pag-comply sa mga legal na proseso.

Sa huli, binigyang-diin ng Korte na hindi napapanahon ang usapin ng indefeasibility ng titulo ng mga petitioner dahil ang pangunahing isyu ay kung may vested rights si Antero batay sa kanyang free patent application. Dahil dito, pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng Court of Appeals, na nagpapatibay naman sa naunang desisyon ng DENR at ng Office of the President, na nagbibigay prayoridad sa free patent application ni Antero Catabas.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung sino ang may mas superyor na karapatan sa lote: ang unang nag-apply ng free patent o ang mga sumunod na nag-angkin.
Bakit mas pinanigan ng Korte si Antero Catabas?	Dahil siya ang unang nag-apply ng free patent noong 1949 at nagpakita ng tuloy-tuloy na pag-okupa at pagbayad ng buwis mula pa noong 1929.
Ano ang Act No. 2874 at bakit ito mahalaga sa kaso?	Ito ang batas na nagbibigay ng karapatan sa mga nag-okupa ng lupaing publiko nang tuloy-tuloy at hayagan na mag-aplay para sa kumpirmasyon ng kanilang pag-angkin.
Ano ang Commonwealth Act (C.A.) No. 141?	Ito ang batas na nagtatakda ng mga patakaran sa pag-dispose ng lupaing publiko sa pamamagitan ng free patent.
Kailan nag-apply si Antero Catabas para sa free patent?	Nag-apply siya noong 1949 at inamiyendahan ito noong 1952.
Ano ang epekto ng Proclamation No. 247 sa kaso?	Idineklara nito ang lote bilang alienable na lupaing publiko, na nagpatibay sa free patent application ni Catabas.
Ano ang Republic Act (R.A.) No. 782?	Binago nito ang petsa kung kailan dapat nag-okupa ang aplikante ng lupa, na nakatulong kay Catabas dahil nag-okupa siya bago pa ang petsang itinakda ng batas.
Bakit hindi binigyan ng prayoridad ang pag-angkin ng ibang mga partido?	Dahil nakuha nila ang kanilang karapatan mula sa isang taong walang legal na basehan para mag-angkin ng lupa.

Sa pagtatapos, ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagiging maagap sa pag-secure ng karapatan sa lupa sa pamamagitan ng legal na proseso. Ang unang nag-apply at nagpakita ng intensyon na angkinin ang lupa ay may mas malaking posibilidad na manalo sa usapin.

Para sa mga katanungan tungkol sa pag-apply ng ruling na ito sa inyong sitwasyon, maaari kayong makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay para sa layuning pang-impormasyon lamang at hindi ito bumubuo ng legal na payo. Para sa tiyak na legal na gabay na akma sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: Valdez v. Heirs of Catabas, G.R. No. 201655, August 24, 2020