Sa isang desisyon ng Korte Suprema, pinagtibay na ang karapatan sa due process ay hindi dapat labagin sa pagpapasya sa mga kaso ukol sa lupain. Hindi maaaring basta na lamang ipawalang-bisa ang mga titulo ng lupa nang hindi nabibigyan ng pagkakataon ang mga may-ari na ipagtanggol ang kanilang karapatan. Ito’y lalong mahalaga kung mayroong mga isyu ng katotohanan na nangangailangan ng masusing pagdinig at paglilitis. Ang kasong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa tamang proseso sa batas upang matiyak na ang lahat ay nabibigyan ng patas na pagkakataon na marinig at timbangin ang kanilang mga argumento. Sa madaling salita, binibigyang-diin ng desisyong ito ang proteksyon ng karapatan ng bawat isa sa patas na pagdinig at paglilitis, lalo na sa mga usapin ng lupa.

Paano Nadiskubre ang Lihim: Inalienable Ba Talaga ang Lupang Ito?

Nagsimula ang usapin nang magsampa ng reklamo ang Republika ng Pilipinas laban sa ilang indibidwal at korporasyon, kung saan kinukuwestiyon ang bisa ng mga titulo ng lupa na nasa kanilang pangalan. Ayon sa Republika, ang mga lupain na sakop ng mga titulong ito ay dapat na ipawalang-bisa at ibalik sa pamahalaan dahil ang mga ito ay inalienable o hindi maaaring ipasa sa pribadong pagmamay-ari. Ang batayan ng Republika ay ang naunang desisyon ng Korte Suprema sa kasong Republic of the Philippines v. Ayala y Cia and/or Hacienda Calatagan, et al. kung saan idineklara na ang Lot 360 ng Psd 40891, ang lupang sakop ng Fishpond Lease Agreement (FLA) No. 4718, ay hindi maaaring ipasa sa pribadong pagmamay-ari.

Ang mga respondent, sa kabilang banda, ay nagtanggol sa bisa ng kanilang mga titulo, iginiit na ang mga lupain ay naiuri na bilang alienable at disposable noong Mayo 14, 1969, bago pa man nila nakuha ang mga ito. Dagdag pa nila, walang naganap na panloloko sa pagpapalabas ng mga titulo at sila ay bumili ng mga lupa nang may good faith at para sa halaga. Dahil dito, nagsampa ang ilang respondent ng Motion for Summary Judgment, kung saan sinasabi nilang walang tunay na isyu na dapat pang litisin dahil hindi tumugon ang Republika sa kanilang Request for Admission. Dahil dito, dapat umanong ituring na inamin na ng Republika ang mga katotohanang inilahad sa kanilang mosyon.

Ang summary judgment ay pinapayagan lamang kung walang tunay na isyu sa katotohanan at ang nagmosyon ay may karapatan sa isang paghatol bilang isang bagay ng batas. Sa kasong ito, ang trial court ay sumang-ayon sa mga respondent, na nagbigay ng summary judgment na nagbabasura sa reklamo ng Republika. Ang Korte Apela naman ay nagpawalang-bisa sa petisyon ng Republika dahil itinuring nitong maling remedyo ang pagsampa ng certiorari. Kaya’t dinala ng Republika ang usapin sa Korte Suprema, kung saan iginiit nito na nagkamali ang Korte Apela at labis na lumabis ang trial court sa kanyang kapangyarihan nang magbigay ito ng summary judgment.

Dito na nagbigay ng desisyon ang Korte Suprema, binibigyang diin na ang request for admission ay hindi dapat gamitin upang muling ilahad ang mga bagay na nailahad na sa mga pleadings. Ang layunin nito ay upang pabilisin ang paglilitis, hindi para lituhin ang mga isyu. Bukod dito, iginiit ng Korte Suprema na may mga genuine issue of fact na nangangailangan ng paglilitis. Ang mga ito ay may kinalaman sa aktwal na pag-uuri ng mga lupain at ang kaukulang pagiging wasto o di-wasto ng mga titulong inisyu doon. Dahil dito, nagkamali ang trial court nang ituring na walang tunay na isyu na umiiral.

SECTION 1. Request for Admission.— At any time after issues have been joined, a party may file and serve upon any other party a written request for the admission by the latter of the genuineness of any material and relevant document described in and exhibited with the request or of the truth of any material and relevant matter of fact set forth in the request. Copies of the documents shall be delivered with the request unless copies have already been furnished.

Higit pa rito, sinabi ng Korte Suprema na nilabag ng trial court ang karapatan ng Republika sa due process nang sabay nitong ibinasura ang motion for reconsideration, pinagbigyan ang motion for summary judgment, at naglabas ng summary judgment. Dahil dito, naagawan ng pagkakataon ang Republika na humingi ng reconsideration sa pagpapahintulot ng trial court sa mosyon ng mga respondent bago pa man ibigay ang paghatol. Samakatuwid, kinatigan ng Korte Suprema ang petisyon ng Republika, na nagpawalang-bisa sa mga desisyon ng Korte Apela at ng trial court, at nag-utos na ipagpatuloy ang paglilitis sa kaso.

SECTION 3. Motion and proceedings thereon. — The motion shall be served at least ten (10) days before the time specified for the hearing. The adverse party may serve opposing affidavits, depositions, or admissions at least three (3) days before the hearing. After the hearing, the judgment sought shall be rendered forthwith if the pleadings, supporting affidavits, depositions, and admissions on file, show that, except as to the amount of damages, there is no genuine issue as to any material fact and that the moving party is entitled to a judgment as a matter of law.

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung tama ba ang pagbasura ng trial court sa reklamo ng Republika sa pamamagitan ng summary judgment, dahil sa umano’y pagkabigo ng Republika na tumugon sa Request for Admission ng mga respondent.
Ano ang Request for Admission?	Ang Request for Admission ay isang paraan ng pagtuklas sa ilalim ng Rules of Court, kung saan hinihiling ng isang partido sa isa pang partido na aminin ang pagiging tunay ng isang dokumento o ang katotohanan ng isang bagay.
Kailan maaaring magbigay ng summary judgment?	Ang summary judgment ay maaaring ibigay kung walang tunay na isyu sa katotohanan at ang nagmosyon ay may karapatan sa isang paghatol bilang isang bagay ng batas.
Ano ang ibig sabihin ng ‘genuine issue of fact’?	Ang ‘genuine issue of fact’ ay isang isyu na nangangailangan ng paglilitis at pagpapakita ng ebidensya upang malutas.
Nilabag ba ang karapatan ng Republika sa due process?	Oo, sinabi ng Korte Suprema na nilabag ang karapatan ng Republika sa due process dahil sabay-sabay na nagdesisyon ang trial court sa motion for reconsideration, motion for summary judgment, at mismong summary judgment.
Ano ang naging desisyon ng Korte Suprema?	Ipinawalang-bisa ng Korte Suprema ang mga desisyon ng Korte Apela at ng trial court, at nag-utos na ipagpatuloy ang paglilitis sa kaso.
Ano ang implikasyon ng desisyong ito?	Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa tamang proseso sa batas at proteksyon ng karapatan sa due process, lalo na sa mga usapin ng lupa.
Ano ang kahalagahan ng pag-uuri ng lupa bilang alienable o inalienable?	Ang pag-uuri ng lupa ay mahalaga dahil ang alienable na lupa ay maaaring ipasa sa pribadong pagmamay-ari, habang ang inalienable na lupa ay hindi. Ang inalienable na lupa ay para sa pampublikong gamit.

Ang kasong ito ay nagpapaalala sa lahat ng mga korte na dapat silang maging maingat sa pagbibigay ng mga summary judgment at tiyakin na ang lahat ng mga partido ay nabibigyan ng isang patas na pagkakataon na marinig. Ito’y mahalaga upang mapangalagaan ang mga karapatan ng bawat isa at upang matiyak na ang hustisya ay naipapamalas nang walang kinikilingan.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: REPUBLIC OF THE PHILIPPINES VS. SUSAN DATUIN, ET AL., G.R. No. 224076, July 28, 2020