Ipinasiya ng Korte Suprema na sa pagtukoy ng just compensation o makatarungang kabayaran sa ilalim ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP), dapat sundin ang mga pormula at alituntunin ng Department of Agrarian Reform (DAR). Maliban kung mapawalang-bisa sa isang tamang pagdinig, ang mga pormula ng DAR ay may bisa ng batas at dapat isaalang-alang ng mga korte. Ang pagpapasiyang ito ay nagbibigay-linaw sa proseso ng pagtukoy ng makatarungang kabayaran para sa mga lupaing sakop ng CARP at nagpapatibay sa awtoridad ng DAR sa paggawa ng mga panuntunan hinggil dito.

Lupaing Agrikultural: Paano Ginawa ang Halaga na Basehan ng Just Compensation?

Ang kasong ito ay nag-ugat sa lupaing agrikultural ng JMA Agricultural Development Corporation sa Negros Occidental, na sakop ng CARP. Nagkaroon ng hindi pagkakasundo sa pagitan ng JMA at Land Bank of the Philippines (LBP) tungkol sa halaga ng lupa na dapat bayaran bilang just compensation. Ang Korte Suprema ay kinailangang magpasya kung ano ang tamang paraan ng pagtukoy sa halaga ng lupa at kung dapat bang sundin ang mga pormula ng DAR sa pagkuwenta ng just compensation.

Nagsimula ang lahat nang boluntaryong inalok ng JMA Agricultural Development Corporation ang kanilang lupa para masakop sa CARP. Kinuha ng DAR ang 97.1232 ektarya ng lupa, na sinundan ng karagdagang 6.3480 ektarya. Hindi sumang-ayon ang JMA sa unang offer ng Land Bank na P17,500,914.92, dahil naniniwala silang hindi ito makatarungan. Umabot ang usapin sa DARAB, na nagtakda ng P21,584,218.06 bilang just compensation. Ngunit hindi pa rin nasiyahan ang JMA at dinala ang kaso sa Regional Trial Court (RTC) na nakaupo bilang Special Agrarian Court (SAC).

Iginigiit ng Land Bank na sinusunod nila ang pormula ng DAR: Land Value (LV) = [Capitalized Net Income (CNI) x 0.90] + [Market Value per Tax Declaration (MV) x 0.10]. Dahil walang datos ng produksyon na isinumite ang JMA, ginamit ng Land Bank ang datos mula sa Sugar Regulatory Administration (SRA). Iginiit pa nila na ang just compensation ay dapat ibatay sa aktuwal na produksyon at kita ng may-ari ng lupa sa panahon ng pagkuha nito. Hindi sumang-ayon ang SAC sa Landbank.

Nagpasya ang SAC na pabor sa JMA, na nagtakda ng P26,213,791.26 bilang just compensation. Ayon sa SAC, dapat isaalang-alang ang halaga ng lupa sa panahon na nailipat ang titulo sa gobyerno, hindi sa panahon ng inspeksyon. Ngunit binaliktad ito ng Court of Appeals (CA). Sinabi ng CA na nagkamali ang SAC sa paggamit ng petsa ng paglilipat ng titulo bilang batayan, at dapat sundin ang pormula ng DAR na gumagamit ng datos mula sa panahon ng inspeksyon.

Sa pag-apela sa Korte Suprema, ang pangunahing isyu ay kung tama ba ang ginawang pagtukoy ng CA sa just compensation. Sinabi ng Korte Suprema na dapat sundin ang mga pormula ng DAR sa pagkuwenta ng just compensation. Kinilala ng Korte Suprema na ang mga pormula ng DAR ay batay sa Section 17 ng RA 6657, na nagtatakda ng mga salik na dapat isaalang-alang sa pagtukoy ng just compensation, tulad ng halaga ng pagkuha ng lupa, kasalukuyang halaga ng mga katulad na ari-arian, uri, aktwal na paggamit, at kita nito.

Binigyang-diin ng Korte Suprema na bagamat maaaring lumihis ang SAC sa mga pormula ng DAR, kailangan nilang ipaliwanag nang malinaw ang kanilang mga dahilan. Sa kasong ito, hindi sapat ang paliwanag ng SAC upang bigyang-katwiran ang paglihis nila sa pormula. Dagdag pa ng Korte Suprema, ang interes na 12% per annum ay dapat ipataw sa just compensation mula sa panahon ng pagkuha ng lupa, at bababa sa 6% per annum simula Hulyo 1, 2013 hanggang sa ganap na mabayaran.

Pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng Court of Appeals, na may pagbabago na ang just compensation ay dapat magkaroon ng legal na interes na 12% per annum mula sa panahon ng pagkuha ng lupa, at 6% per annum simula Hulyo 1, 2013. Sa madaling salita, dapat sundin ang pormula ng DAR sa pagtukoy ng just compensation, maliban kung may sapat na batayan para lumihis dito.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung tama ba ang paraan ng pagtukoy sa just compensation para sa lupaing sakop ng CARP, at kung dapat sundin ang mga pormula ng DAR sa pagkuwenta nito.
Ano ang just compensation?	Ang Just compensation ay ang makatarungang kabayaran na dapat ibigay sa may-ari ng lupa na kinuha para sa layunin ng repormang agraryo. Ito ay dapat na katumbas ng tunay na halaga ng lupa sa panahon ng pagkuha.
Ano ang pormula ng DAR para sa pagkuwenta ng just compensation?	Ang pormula ng DAR ay naglalaman ng iba’t ibang salik tulad ng Capitalized Net Income (CNI) at Market Value per Tax Declaration (MV), na binibigyan ng kaukulang timbang upang matukoy ang halaga ng lupa.
Kailan ang tamang panahon ng pagtukoy ng halaga ng lupa para sa just compensation?	Ayon sa desisyon, ang halaga ng lupa ay dapat matukoy batay sa mga alituntunin ng DAR, na maaaring hindi palaging tumutugma sa petsa ng pagkuha.
Maaari bang lumihis ang Special Agrarian Court sa pormula ng DAR?	Oo, maaaring lumihis ang SAC sa pormula ng DAR, ngunit kailangan nilang ipaliwanag nang malinaw ang kanilang mga dahilan at batayan para dito.
Ano ang epekto ng paglihis sa pormula ng DAR?	Ang paglihis sa pormula ng DAR nang walang sapat na batayan ay maaaring magresulta sa hindi makatarungang kabayaran sa may-ari ng lupa o sa gobyerno.
Ano ang ginampanan ng Land Bank of the Philippines sa kasong ito?	Ang Land Bank ang responsable sa pagbabayad ng just compensation sa may-ari ng lupa at sila rin ang gumawa ng unang pagtatantiya ng halaga ng lupa batay sa pormula ng DAR.
Ano ang rate ng interes na ipinataw sa just compensation?	Ipinataw ang interes na 12% per annum mula sa panahon ng pagkuha ng lupa, at bababa sa 6% per annum simula Hulyo 1, 2013 hanggang sa ganap na mabayaran.

Ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagsunod sa mga alituntunin at pormula ng DAR sa pagtukoy ng just compensation sa ilalim ng CARP. Ito ay nagbibigay-proteksyon sa karapatan ng mga may-ari ng lupa na makatanggap ng makatarungang kabayaran para sa kanilang mga lupaing kinuha para sa repormang agraryo, habang tinitiyak din na ang proseso ay hindi magiging pabigat sa gobyerno.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: JMA AGRICULTURAL DEVELOPMENT CORPORATION, PETITIONER, V. LAND BANK OF THE PHILIPPINES, RESPONDENT., G.R. No. 206026, July 10, 2019