Ipinasiya ng Korte Suprema na maaaring mapawalang-bisa ang isang patent sa lupa kung napatunayang may eskwelahan na sa lugar na iyon bago pa man mag-apply para sa patent. Ang desisyong ito ay nagbibigay proteksyon sa mga pampublikong institusyon tulad ng eskwelahan at nagpapakita na hindi maaaring basta-basta angkinin ang lupaing ginagamit na para sa kapakinabangan ng publiko. Ang kasong ito ay nagpapakita na ang sinumang nag-aapply para sa patent ay dapat maging tapat sa pagdedeklara kung mayroon nang gumagamit sa lupa bago pa man siya nag-apply.

Ang Eskwelahang Nauna: Paano Pinrotektahan ng Korte Suprema ang Lupaing Pampubliko?

Ang kasong ito ay nagsimula nang magdemanda ang mag-asawang Lasmarias laban sa Raw-An Point Elementary School para mabawi ang kanilang pag-aari. Ayon sa kanila, may bahagi ng eskwelahan na nakatayo sa lupa na pag-aari nila. Ang lupaing ito ay dating pag-aari ni Aida Solijon na nag-apply ng free patent noong 1984. Sinabi naman ng eskwelahan na matagal na silang nakatayo roon, simula pa noong 1950s, kaya imposibleng hindi alam ni Solijon na may eskwelahan na sa lugar nang mag-apply siya ng patent.

Ang Cooperative Bank of Lanao del Norte ay sumali rin sa kaso dahil na-foreclose nila ang lupa mula sa mag-asawang Lasmarias. Iginiit nila na sila ang may-ari ng lupa dahil sa foreclosure at sa titulo na hawak nila. Ang pangunahing argumento ng eskwelahan ay nagkaroon ng fraud at misrepresentation sa pagkuha ni Solijon ng free patent dahil hindi niya sinabi na may eskwelahan na sa lupa nang mag-apply siya.

Sa pagdinig ng kaso, natuklasan na ang eskwelahan ay nakatayo na sa lupa mula pa noong 1950s, matagal bago pa man nag-apply si Solijon ng free patent noong 1984. Ayon sa Commonwealth Act No. 141, Section 44, na sinusugan ng Republic Act No. 782, ang nag-aapply ng free patent ay dapat nagmamay-ari ng hindi hihigit sa 24 na ektarya at tuloy-tuloy na inookupahan at sinasaka ang lupa simula noong July 4, 1945, o bago pa man. Kinakailangan ding magpakita ng affidavits na nagpapatunay ng pag-okupa mula sa dalawang taong nakatira sa lugar.

Dahil dito, hindi maaaring hindi alam ni Solijon na may eskwelahan sa lupa nang mag-apply siya ng free patent. Sa mga kaso ng Republic v. Lozada at Republic v. Court of Appeals, ipinawalang-bisa rin ng Korte Suprema ang mga titulo dahil hindi sinabi ng mga nag-apply na ang lupa ay reserbado para sa eskwelahan. Kahit pa nasira na ang mga dokumento ng aplikasyon ni Solijon dahil kinain ng anay, napatunayan pa rin na mas nauna ang eskwelahan sa lupa kaysa sa kanyang aplikasyon.

Base sa mga impormasyong ito, pinaboran ng Korte Suprema ang Raw-An Point Elementary School. Ipinawalang-bisa ang desisyon ng Court of Appeals at ng Regional Trial Court, at ibinasura ang kaso ng mag-asawang Lasmarias. Ang desisyon ng Korte Suprema ay nagbibigay diin sa kahalagahan ng katapatan at pagsisiwalat ng impormasyon sa pag-aapply ng free patent. Mahalaga ring protektahan ang mga lupaing nakalaan para sa kapakinabangan ng publiko, lalo na ang mga ginagamit para sa edukasyon.

Ang kasong ito ay nagpapakita na may mga limitasyon ang karapatan sa pag-aari, lalo na kung ito ay makakasagabal sa kapakanan ng publiko. Hindi maaaring basta-basta angkinin ang lupa kung ito ay matagal nang ginagamit para sa edukasyon o iba pang pampublikong layunin. Sa madaling salita, ang Korte Suprema ay nagbigay diin sa prinsipyo na ang karapatan sa pag-aari ay hindi absolute at dapat balansehin sa interes ng publiko.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung maaaring mapawalang-bisa ang free patent sa lupa dahil may eskwelahan na sa lugar bago pa man nag-apply ng patent.
Sino ang mga partido sa kaso?	Ang Republic of the Philippines, na kinakatawan ng Raw-An Point Elementary School, laban sa mag-asawang Dolores at Abe Lasmarias, at sa Cooperative Bank of Lanao del Norte.
Ano ang sinasabi ng batas tungkol sa pag-apply ng free patent?	Ayon sa Commonwealth Act No. 141, ang nag-aapply ay dapat nagmamay-ari ng hindi hihigit sa 24 ektarya at tuloy-tuloy na inookupahan ang lupa bago pa man mag-apply.
Ano ang naging desisyon ng Korte Suprema?	Ipinawalang-bisa ng Korte Suprema ang free patent dahil napatunayang may eskwelahan na sa lupa bago pa man nag-apply ang nagmamay-ari ng patent.
Bakit mahalaga ang desisyong ito?	Pinoprotektahan nito ang mga lupaing nakalaan para sa pampublikong gamit, tulad ng eskwelahan, laban sa mga pribadong interes.
Ano ang ibig sabihin ng fraud at misrepresentation sa kasong ito?	Tumutukoy ito sa hindi pagsasabi ni Solijon sa kanyang aplikasyon na may eskwelahan na sa lupa na ina-apply niya para sa free patent.
Ano ang papel ng Cooperative Bank of Lanao del Norte sa kaso?	Sila ay sumali sa kaso bilang intervenor dahil na-foreclose nila ang lupa mula sa mag-asawang Lasmarias.
Ano ang epekto ng desisyon sa mag-asawang Lasmarias?	Dahil sa desisyon, hindi nila maaaring bawiin ang lupa mula sa eskwelahan.

Ang desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagsunod sa batas at pagiging tapat sa pag-aapply ng free patent. Ito rin ay nagbibigay proteksyon sa mga pampublikong institusyon at sa karapatan ng publiko sa lupaing ginagamit para sa edukasyon. Kung mayroon kayong katanungan tungkol sa aplikasyon ng desisyong ito sa inyong sitwasyon,

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: REPUBLIC OF THE PHILIPPINES VS. SPOUSES DOLORES AND ABE LASMARIAS, G.R. No. 206168, April 26, 2017