Sa isang mahalagang desisyon, ibinasura ng Korte Suprema ang aplikasyon para sa orihinal na rehistro ng lupa dahil sa kawalan ng sapat na katibayan na ang aplikante at ang kanyang mga sinundan sa interes ay nagmay-ari at nag-okupa sa lupa nang tuloy-tuloy, bukas, eksklusibo, at hayagan bago pa ang Hunyo 12, 1945. Idinagdag pa ng Korte na hindi rin napatunayan na ang lupang inaaplayan ay bahagi ng alienable at disposable na lupa ng estado. Ang desisyong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagpapakita ng malinaw at konkretong ebidensya ng pagmamay-ari at okupasyon sa mga kaso ng pagpaparehistro ng lupa upang matiyak na ang mga karapatan sa lupa ay protektado at iginagalang.

Kapag ang Kasaysayan ng Lupa ay Hindi Sapat: Ang Kuwento ng Aplikasyon ni Mateo Lao

Ang kasong ito ay nagsimula nang mag-aplay si Mateo Lao sa Municipal Circuit Trial Court (MCTC) para sa orihinal na rehistro ng titulo ng dalawang parsela ng lupa sa Compostela, Cebu. Ayon kay Lao, nabili niya ang mga lupa at siya, kasama ang mga nauna sa kanya, ay tahimik, bukas, tuloy-tuloy, eksklusibo, at hayagang nagmamay-ari dito bago pa ang Hunyo 12, 1945. Gayunpaman, kinuwestiyon ng Republika ng Pilipinas ang kanyang aplikasyon, dahil umano sa hindi napatunayan ni Lao ang kanyang pagmamay-ari at okupasyon, pati na rin ang katayuan ng lupa bilang alienable at disposable. Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung dapat bang pagbigyan ang aplikasyon ni Lao para sa orihinal na rehistro ng lupa, base sa mga ebidensyang iprinisinta niya.

Sinuri ng Korte Suprema ang Seksyon 14 ng Presidential Decree (P.D.) No. 1529, na kilala rin bilang Property Registration Decree, na nagtatakda kung sino ang maaaring mag-aplay para sa orihinal na rehistro ng titulo ng lupa. Ayon sa Seksyon 14(1), kailangang patunayan ng aplikante na siya o ang kanyang mga sinundan sa interes ay nagmay-ari at nag-okupa sa lupa nang tuloy-tuloy, bukas, eksklusibo, at hayagan bago pa ang Hunyo 12, 1945. Bukod dito, kailangan ding patunayan na ang lupa ay alienable at disposable na noong panahon ng aplikasyon.

Sec. 14. Who may apply. The following persons may file in the proper Court of First Instance an application for registration of title to land, whether personally or through their duly authorized representatives:

(1)	Those who by themselves or through their predecessors-in-interest have been in open, continuous, exclusive and notorious possession and occupation of alienable and disposable lands of the public domain under a bona fide claim of ownership since June 12, 1945, or earlier.

Sa pag-aanalisa ng Korte sa mga ebidensya, natuklasan nitong hindi napatunayan ni Lao na siya at ang kanyang mga sinundan sa interes ay nagmay-ari at nag-okupa sa lupa bago pa ang Hunyo 12, 1945. Binigyang-diin ng Korte na hindi sapat ang simpleng pagpapahayag ng pagmamay-ari; kailangang may kongkretong aktong nagpapakita ng pagmamay-ari. Hindi rin napatunayan ni Lao kung kailan nagsimula ang pagmamay-ari ng bawat isa sa kanyang mga sinundan sa interes, at wala siyang iprinisentang dokumentong nagpapatunay sa pagmamay-ari ng mga ito.

Bukod pa rito, napansin ng Korte na hindi maipaliwanag ni Lao kung bakit nakapangalan sa isang Ambrocio Calo ang deklarasyon ng lupa para sa pagbubuwis, na hindi naman niya kinilala bilang isa sa kanyang mga sinundan sa interes. Dahil dito, nabigo si Lao na patunayan na siya at ang kanyang mga sinundan sa interes ay nagmay-ari at nag-okupa sa lupa nang tuloy-tuloy, bukas, eksklusibo, at hayagan bago pa ang Hunyo 12, 1945. Mahalagang tandaan, ayon sa Korte Suprema, na kapag ang mga deklarasyon ng buwis ay sinamahan ng patunay ng aktwal na pagmamay-ari, maaaring maging batayan ang mga ito ng pag-angkin ng pagmamay-ari.

Hindi rin nakapagprisinta si Lao ng kahit anong ebidensya na nagpapatunay na ang lupa ay bahagi ng alienable at disposable na lupa ng estado. Binigyang-diin ng Korte na tungkulin ng aplikante na patunayan na inaprubahan ng DENR Secretary ang klasipikasyon ng lupa at inilabas ito bilang alienable at disposable. Hindi sapat ang isang tracing cloth plan na inaprubahan umano ng Land Management Bureau ng DENR upang patunayan ang katayuan ng lupa, sapagkat walang awtoridad ang isang surveyor na baguhin ang klasipikasyon ng mga lupa ng estado.

Dagdag pa rito, ayon sa kaso ng Rep. of the Phils. v. T.A.N. Properties, Inc., ang aplikante sa pagpaparehistro ng lupa ay dapat magpakita ng kopya ng orihinal na klasipikasyon na inaprubahan ng DENR Secretary at sertipikado bilang tunay na kopya ng legal na tagapag-ingat ng opisyal na mga rekord. Mahalaga ang mga katotohanang ito upang patunayan na ang lupa ay alienable at disposable.

Dahil sa mga kadahilanang ito, ibinasura ng Korte Suprema ang aplikasyon ni Lao para sa orihinal na rehistro ng lupa. Ang desisyong ito ay nagpapakita ng mahigpit na pamantayan na sinusunod ng Korte sa mga kaso ng pagpaparehistro ng lupa, at ang kahalagahan ng pagpapakita ng sapat at konkretong ebidensya upang mapatunayan ang pagmamay-ari at okupasyon ng lupa.

FAQs

Ang desisyong ito ay nagpapaalala sa lahat ng mga nag-a-aplay para sa rehistro ng lupa na maghanda ng kumpleto at sapat na ebidensya upang mapatunayan ang kanilang pagmamay-ari at okupasyon ng lupa. Mahalaga rin na alamin ang katayuan ng lupa bilang alienable at disposable bago mag-aplay para sa rehistro.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: REPUBLIC OF THE PHILIPPINES VS. MATEO LAO, G.R. No. 200726, November 09, 2016