Sa kasong Spouses Virgilio de Guzman, Jr. vs. Court of Appeals, ipinagdesisyon ng Korte Suprema na null and void ang pagbebenta ng lupang sakop ng free patent sa loob ng limang taon mula nang ma-isyu ang patent. Ang ganitong pagbebenta ay labag sa Public Land Act. Bagama’t hindi maaaring maghain ng aksyon para ibalik ang lupa sa estado ang isang pribadong indibidwal, dapat ibalik ng nagbenta ang halaga ng binayad na may interes sa bumili. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa proteksyon ng homesteader at kanyang pamilya, na naglalayong panatilihin sa kanila ang lupang ipinagkaloob ng estado.

Bawal Bang Ipagbili? Kwento ng Lupaing Nakuha sa Free Patent

Ang kasong ito ay tungkol sa isang lote sa Misamis Oriental na dating bahagi ng Lot No. 532. Ang Lot No. 532 ay orihinal na nakuha ni Leoncio Bajao sa pamamagitan ng Free Patent No. 400087. Ibinenta ng mga Bajao ang bahagi ng lupa na may sukat na 480 square meters sa mga Spouses de Guzman sa dalawang transaksyon noong 1969 at 1970. Ngunit kalaunan, kinansela ni Lamberto Bajao, anak ni Leoncio, ang adverse claim ng mga de Guzman at nag-isyu ng sariling titulo sa lupa. Dahil dito, nagsampa ng kaso ang mga de Guzman para makuha muli ang lupa.

Ang pangunahing legal na tanong sa kasong ito ay kung may bisa ba ang pagbebenta ng lupa sa mga de Guzman, kahit na ginawa ito sa loob ng limang taon mula nang ma-isyu ang free patent kay Leoncio Bajao. Ang Seksyon 118 ng Commonwealth Act No. 141, o Public Land Act, ay malinaw na nagbabawal sa pagbebenta o pag-encumber ng lupang nakuha sa pamamagitan ng free patent o homestead sa loob ng limang taon mula nang ma-isyu ang patent. Ang layunin ng batas na ito ay protektahan ang mga homesteader at kanilang pamilya.

Sinabi ng Korte Suprema na dahil ang pagbebenta sa mga de Guzman ay nangyari sa loob ng limang taong ipinagbabawal, ang mga Deed of Absolute Sale ay walang bisa. Dahil dito, walang naipasa na karapatan sa mga de Guzman mula sa mga Bajao. Dagdag pa rito, binigyang-diin ng Korte Suprema na hindi maaaring magkaila ang sinuman sa batas, kaya hindi maaaring sabihin ng mga partido na hindi nila alam ang tungkol sa free patent. Bagama’t ang Seksyon 124 ng Public Land Act ay nagsasaad na ang paglabag sa Seksyon 118 ay magdudulot ng pagbabalik ng lupa sa Estado, tanging ang Solicitor General lamang ang maaaring magsampa ng kaso para sa pagbabalik ng lupa sa Estado.

Hindi rin maaaring gamitin ang prinsipyo ng pari delicto (kung saan parehong may kasalanan ang mga partido) sa kasong ito, dahil ang pagpapairal nito ay labag sa layunin ng homestead law na protektahan ang karapatan ng grantee sa lupa. Kaya, dapat ibalik ang lupa sa mga tagapagmana ng orihinal na may-ari. Bagama’t walang bisa ang pagbebenta, iniutos ng Korte Suprema na ibalik ni Lamberto Bajao sa mga de Guzman ang halaga ng binayad na P2,400, kasama ang legal na interes mula nang magsampa ng kaso ang mga de Guzman.

Kahit na ipagpalagay na walang paglabag sa Seksyon 118 ng Public Land Act, ang aksyon ng mga de Guzman ay masasabing nag-expire na rin. Ayon sa Korte Suprema, kung ang isang tao ay nakakuha ng ari-arian sa pamamagitan ng pagkakamali o panloloko, siya ay itinuturing na trustee ng isang implied trust para sa kapakanan ng tunay na may-ari. Ang aksyon para sa reconveyance (pagbabalik ng titulo) batay sa implied trust ay karaniwang nag-e-expire sa loob ng 10 taon, simula sa petsa ng pagpaparehistro ng titulo.

Sa kasong ito, sinabi ng Korte Suprema na ang mga de Guzman ay mayroong 10 taon mula 1981 (nang ma-isyu ang TCT No. T-7133) para magsampa ng kaso para sa reconveyance. Ngunit, nagsampa lamang sila ng kaso noong Enero 21, 2000, kaya’t lampas na sa 10 taong palugit. Ang eksepsyon sa 10-taong tuntunin ay kung ang nagsasakdal ay nasa aktwal na posisyon ng lupa. Sa ganitong kaso, ang aksyon ay nagiging quieting of title, na hindi nag-e-expire. Gayunpaman, napatunayan ng Court of Appeals na hindi napatunayan ng mga de Guzman ang kanilang aktwal na pag-aari sa lupa.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung may bisa ba ang pagbebenta ng lupa na sakop ng free patent sa loob ng limang taon mula nang ma-isyu ang patent.
Ano ang sinabi ng Public Land Act tungkol dito?	Ipinagbabawal ng Seksyon 118 ng Public Land Act ang pagbebenta o pag-encumber ng lupang nakuha sa free patent sa loob ng limang taon mula nang ma-isyu ang patent.
Ano ang nangyari sa pagbebenta ng lupa sa kasong ito?	Dahil ang pagbebenta ay nangyari sa loob ng limang taong ipinagbabawal, idineklara ng Korte Suprema na walang bisa ang mga Deed of Absolute Sale.
Maaari bang magsampa ng kaso ang mga Spouses de Guzman para ibalik ang lupa sa estado?	Hindi, tanging ang Solicitor General lamang ang maaaring magsampa ng kaso para sa pagbabalik ng lupa sa Estado.
Ano ang implied trust at paano ito nakaapekto sa kaso?	Kung ang isang tao ay nakakuha ng ari-arian sa pamamagitan ng pagkakamali o panloloko, siya ay itinuturing na trustee ng isang implied trust para sa kapakanan ng tunay na may-ari. Ang aksyon para sa reconveyance batay sa implied trust ay mayroong expiration date.
Naka-expire na ba ang karapatan ng mga de Guzman na makuha ang lupa?	Oo, ayon sa Korte Suprema, ang karapatan ng mga de Guzman na makuha ang lupa ay naka-expire na dahil nagsampa lamang sila ng kaso pagkatapos ng 10 taong palugit.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa possession ng lupa?	Napatunayan ng Court of Appeals na hindi napatunayan ng mga de Guzman ang kanilang aktwal na pag-aari sa lupa, kaya hindi sila maaaring mag-claim ng quieting of title.
Ano ang naging resulta ng kaso?	Dineklara ng Korte Suprema na walang bisa ang mga Deed of Absolute Sale at iniutos kay Lamberto Bajao na ibalik sa mga de Guzman ang halaga ng binayad na P2,400, kasama ang legal na interes.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Spouses Virgilio De Guzman, Jr. vs. Court of Appeals, G.R. No. 185757, March 02, 2016