Ang desisyon na ito ay nagpapakita na ang pagbebenta ng lupang sakahan na may free patent sa loob ng limang taong pagbabawal ay walang bisa. Ang lupa ay dapat ibalik sa pamahalaan, ngunit hindi ito awtomatiko. Dapat munang magsampa ng aksyon ang Solicitor General para sa pagbabalik ng lupa.

Pagbenta ng Lupa Bago ang 5 Taon: Kanino ang Tama?

Noong Pebrero 13, 1979, si Eusebio Borromeo ay binigyan ng Free Patent No. 586681 para sa isang lupang sakahan sa San Francisco, Agusan del Sur. Noong Hunyo 15, 1983, ibinenta niya ang lupa kay Eliseo Maltos, na nasa loob pa ng limang taong pagbabawal. Nang mamatay si Eusebio noong 1991, sinabi ng kanyang mga tagapagmana na gusto niyang mapawalang-bisa ang pagbebenta dahil labag ito sa batas.

Nagsampa ng kaso ang mga tagapagmana ni Borromeo laban sa mga Maltos upang ipawalang-bisa ang titulo. Sinabi ng mga Maltos na sila ay bumili ng lupa nang may mabuting intensyon at ang Office of the Solicitor General (OSG) ang dapat magsampa ng kaso para ibalik ang lupa sa gobyerno. Sinabi ng Register of Deeds na rehistrado na nila ang deed of sale matapos ang limang taong pagbabawal. Ipinunto ng mga tagapagmana na nakasaad sa titulo ang pagbabawal kaya walang dahilan para magdahilan ng good faith.

Pinagdesisyunan ng Regional Trial Court (RTC) na walang basehan ang kaso dahil hindi napatunayan ng mga tagapagmana ang kanilang pagiging tagapagmana ni Eusebio Borromeo at dapat itong patunayan sa espesyal na paglilitis. Sinabi rin ng RTC na ang pagbebenta ay walang bisa dahil sa limang taong pagbabawal. Dahil dito, ang titulo ay hindi na maaaring ipawalang-bisa. Hindi rin umano pwedeng gamitin ang depensa ng in pari delicto.

Sa apela, sinabi ng mga tagapagmana na napatunayan nila ang kanilang pagiging tagapagmana sa pamamagitan ng testimonya ng kanilang ina, at dapat i-revive ang Original Certificate of Title. Binaliktad ng Court of Appeals (CA) ang desisyon ng RTC. Sinabi ng CA na dapat ibalik ang lupa sa estado dahil sa pagbebenta sa loob ng limang taong pagbabawal, ngunit dapat munang magsampa ng aksyon ang gobyerno. Habang wala pang aksyon ang OSG, dapat ibalik ang lupa sa mga tagapagmana ni Borromeo. Humiling ng Motion for Reconsideration (MR) ang mga Maltos, ngunit hindi ito pinagbigyan.

Dinala ng mga Maltos ang kaso sa Korte Suprema, na nagdesisyon na tama ang Court of Appeals. Ayon sa Korte Suprema, maliwanag sa batas na ang pagbebenta ng lupa sa loob ng limang taong pagbabawal ay labag sa Public Land Act, kaya dapat ibalik ang lupa sa estado. Ang layunin ng batas na ito ay protektahan ang mga benepisyaryo ng free patent o homestead.

SECTION 118. Except in favor of the Government or any of its branches, units, or institutions, or legally constituted banking corporations, lands acquired under free patent or homestead provisions shall not be subject to encumbrance or alienation from the date of the approval of the application and for a term of five years from and after the date of issuance1 of the patent or grant, nor shall they become liable to the satisfaction of any debt contracted prior to the expiration of said period; but the improvements or crops on the land may be mortgaged] or pledged to qualified persons, associations, or corporations.

Ngunit hindi pwedeng otomatikong ibalik ang lupa sa estado. Ayon sa Section 101 ng Public Land Act, kailangang magsampa ng kaso ang Office of the Solicitor General. Hindi rin pwedeng gamitin ang prinsipyo ng in pari delicto (kung parehong may kasalanan, walang makakakuha ng remedyo) dahil labag ito sa public policy. Ibig sabihin, kahit parehong alam ng nagbenta at bumili na bawal ang transaksyon, dapat pa ring ibalik ang lupa para maprotektahan ang layunin ng batas.

Hindi nagkamali ang Court of Appeals sa pag-uutos na ibalik ng mga Maltos ang lupa sa mga tagapagmana ni Borromeo. Bagamat hindi na kailangan ng death certificate upang mapatunayang angkan si Eusebio dahil sapat ang ebidensya at pahayag na nakuha sa paglilitis. Gayundin, hindi maaaring magbayad ang mga tagapagmana sa mga Maltos para sa mga pagpapabuti na ginawa sa lupa dahil natumbasan na ito ng mga ani na nakuha nila sa loob ng maraming taon.

Sa madaling salita, hindi pwedeng ipagbili ang lupang nakuha sa pamamagitan ng free patent sa loob ng limang taon. Kung gagawin ito, dapat ibalik ang lupa sa estado, ngunit kailangang magsampa ng kaso ang Solicitor General para mangyari ito. At sa huli, mas pinapaboran ang kapakanan ng pamilya na binigyan ng lupa kaysa sa taong bumili nito nang labag sa batas.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung tama ba ang pagbebenta ng lupa sa loob ng limang taong pagbabawal sa ilalim ng Public Land Act.
Ano ang ibig sabihin ng ‘free patent’?	Ito ay isang titulo na ibinibigay ng gobyerno sa mga kwalipikadong mamamayan para sa lupang sakahan.
Bakit may limang taong pagbabawal sa pagbebenta ng lupa?	Para protektahan ang mga benepisyaryo ng free patent at masiguro na hindi nila agad-agad ipagbibili ang lupang ibinigay sa kanila.
Ano ang mangyayari kung ipinagbili ang lupa sa loob ng limang taon?	Ang pagbebenta ay walang bisa at dapat ibalik ang lupa sa estado.
Sino ang dapat magsampa ng kaso para ibalik ang lupa sa estado?	Ang Office of the Solicitor General (OSG) ang dapat magsampa ng kaso.
Ano ang ibig sabihin ng ‘in pari delicto’?	Ito ay isang prinsipyo na nagsasabing kung parehong may kasalanan ang mga partido, walang makakakuha ng remedyo sa korte.
Pwede bang gamitin ang ‘in pari delicto’ sa kasong ito?	Hindi, dahil labag ito sa public policy na protektahan ang mga benepisyaryo ng free patent.
Ano ang mangyayari sa mga pagpapabuti na ginawa sa lupa ng bumili?	Hindi na kailangang bayaran ang bumili para sa mga pagpapabuti dahil natumbasan na ito ng mga ani na nakuha niya sa loob ng maraming taon.
Ano ang kahulugan ng reversion case?	Isang kaso na isinasampa upang ibalik sa gobyerno ang lupang ipinamahagi sa mga pribadong indibidwal.

Sa kabilang banda, ang layunin ng batas ay protektahan ang mga mahihirap na magsasaka at bigyan sila ng pagkakataong magkaroon ng sariling lupa. Dapat tandaan na ang desisyon na ito ay hindi nangangahulugang otomatikong mapupunta sa mga tagapagmana ang nasabing lupa dahil dapat magsampa ang OSG ng reversion case.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: ELISEO MALTOS AND ROSITA P. MALTOS, VS. HEIRS OF EUSEBIO BORROMEO, G.R. No. 172720, September 14, 2015