Kailangan ng Buong Paglilitis Para Madetermina ang Prescription at Laches sa Kontrata

G.R. No. 187661, December 04, 2013

INTRODUKSYON

Isipin mo na lang, pinaghirapan mong bilhin ang iyong lupa, tapos biglang may umeksena at sinasabing kanya na pala ito dahil sa isang lumang dokumento. Nakakabahala, di ba? Ito mismo ang pinagdaanan ni Andrew Sanchez sa kasong ito. Nais niyang ipawalang-bisa ang isang Deed of Sale na nagsasalin ng kanyang lupa sa kanyang kapatid na si Modesto, dahil aniya, peke ito. Ngunit ibinasura agad ng korte ang kanyang kaso dahil daw lipas na sa panahon at dahil sa laches. Tama ba ang ginawa ng korte? Ito ang sentro ng kasong Modesto Sanchez vs. Andrew Sanchez, kung saan ipinaliwanag ng Korte Suprema kung bakit hindi dapat madaliin ang pagbasura ng kaso base lang sa depensa ng prescription at laches.

LEGAL NA KONTEKSTO

Para maintindihan natin ang kasong ito, mahalagang alamin muna natin ang ibig sabihin ng prescription at laches. Sa simpleng salita, ang prescription ay tumutukoy sa paglipas ng panahon kung saan nawawalan na ng karapatan ang isang tao na magsampa ng kaso sa korte. Para bang may deadline ka para ipaglaban ang iyong karapatan. Halimbawa, sa mga kontrata, karaniwan ay mayroon kang sampung taon mula nang mangyari ang dahilan ng iyong reklamo para magsampa ng kaso. Paglampas nito, maaaring sabihin ng korte na prescribed na ang iyong aksyon, ibig sabihin, huli na para magsampa ng kaso.

Ang laches naman ay medyo iba. Ito ay ang kapabayaan o pagpapabaya ng isang tao na ipagtanggol ang kanyang karapatan sa loob ng mahabang panahon, kaya naman, dahil sa kanyang pananahimik, nawawalan na siya ng karapatan na humingi ng tulong sa korte. Hindi lang basta oras ang binibilang dito, kundi pati ang iyong inaksyonan o hindi inaksyonan. Kahit hindi pa lipas ang prescription period, kung napatunayan na nagpabaya ka at nagdulot ito ng perwisyo sa ibang partido, maaari pa ring ibasura ang iyong kaso dahil sa laches.

Sa kaso ni Sanchez, idinepensa ni Modesto na prescribed na ang kaso ni Andrew dahil matagal na raw nang ginawa ang Deed of Sale noong 1981, at matagal na rin daw mula nang matuklasan ni Andrew ang umano’y pandaraya, pero ngayon lang siya nagsampa ng kaso. Idinagdag pa ni Modesto na nagpabaya raw si Andrew, kaya may laches din.

Ang legal na batayan para sa prescription sa mga kontrata ay matatagpuan sa Article 1144 ng Civil Code of the Philippines, na nagsasaad na ang mga aksyon batay sa written contract, obligation created by law, judgment, ay dapat isampa sa loob ng sampung taon. Samantala, ang laches ay hindi nakasulat sa batas, ngunit ito ay prinsipyo ng equity na kinikilala ng mga korte para maiwasan ang kawalan ng katarungan dahil sa sobrang pagpapabaya.

PAGBUKAS NG KASO SANCHEZ VS. SANCHEZ

Nagsimula ang lahat nang magsampa si Andrew ng kaso laban kay Modesto para ipawalang-bisa ang Deed of Absolute Sale, kanselahin ang bagong titulo ng lupa, at maibalik sa kanya ang titulo. Ayon kay Andrew, pumayag siyang ibenta ang lupa kay Modesto, kapatid niya, noong 1981. Nagpadala pa nga siya ng pre-signed deed of sale. Pero hindi raw natuloy ang bentahan dahil wala raw pera si Modesto noon. Sinubukan niyang bawiin ang deed of sale, pero hindi raw ito ibinalik ni Modesto.

Patuloy pa rin daw niyang pinatuloy si Modesto sa lupa dahil naroon ang kanilang ancestral home. Pati ang live-in partner ni Modesto na si Juanita Yap ay pinayagan din niya. Noong 2000, sinubukan daw ulit ni Modesto bumili ng lupa, pero tumanggi na si Andrew.

Laking gulat niya nang malaman niyang nawawala ang kanyang titulo. Nag-file siya ng Affidavit of Loss. Tapos, nalaman niyang nag-file pala si Modesto ng Petition for Reconstitution of Title gamit ang deed of sale na pre-signed niya noong 1981, na bigla na lang daw lumitaw na notarized.

Kaya naman, nagsampa ng kaso si Andrew para ipawalang-bisa ang deed of sale. Sa kasamaang palad, ibinasura agad ng Regional Trial Court (RTC) ang kaso dahil daw prescribed na at may laches. Ayon sa RTC, lampas na raw sa 10 taon mula nang gawin ang deed of sale at mula nang dapat daw nalaman ni Andrew ang pandaraya. Dagdag pa ng RTC, nagpabaya raw si Andrew kaya may laches.

Hindi sumang-ayon si Andrew sa desisyon ng RTC kaya umapela siya sa Court of Appeals (CA). Ang sabi ng CA, nagkamali ang RTC. Hindi raw dapat ibinasura agad ang kaso nang hindi man lang nagkakaroon ng paglilitis. Para sa CA, kailangan munang alamin kung valid, voidable, o void ba ang deed of sale. At para malaman ito, kailangan ng paglilitis kung saan magpapakita ng ebidensya ang magkabilang panig.

Dito na napunta ang kaso sa Korte Suprema. Sumang-ayon ang Korte Suprema sa CA. Ayon sa Korte Suprema, hindi dapat basta-basta ibinasura ang kaso dahil lang sa prescription at laches, lalo na kung hindi pa nagkakaroon ng buong paglilitis. Sinabi ng Korte Suprema:

“The Court has consistently held that the affirmative defense of prescription does not automatically warrant the dismissal of a complaint under Rule 16 of the Rules of Civil Procedure. An allegation of prescription can effectively be used in a motion to dismiss only when the complaint on its face shows that indeed the action has already prescribed. If the issue of prescription is one involving evidentiary matters requiring a full-blown trial on the merits, it cannot be determined in a motion to dismiss.”

Ibig sabihin, kung sa mismong complaint pa lang ay malinaw na lipas na sa panahon ang kaso, pwede itong ibasura agad. Pero kung kailangan pa ng ebidensya para malaman kung prescribed na ba talaga, hindi dapat ibasura agad. Kailangan munang dumaan sa paglilitis.

Dagdag pa ng Korte Suprema:

“Upon closer inspection of the complaint, it would seem that there are several possible scenarios that may have occurred given the limited set of facts. The statement “transaction did not push through since defendant did not have the financial wherewithal to purchase the subject property” creates confusion and allows for several different interpretations.”

Ayon sa Korte Suprema, hindi malinaw sa complaint kung ano ba talaga ang nangyari. Posible raw na void ang kontrata kung totoong hindi nabayaran ang presyo, dahil sabi nga sa kasong Montecillo v. Reynes, kung sinasabi sa deed of sale na bayad na pero hindi naman talaga, void ab initio ang kontrata. Kung void ang kontrata, hindi raw ito napre-prescribe. Posible rin naman daw na valid ang kontrata pero hindi lang nabayaran, kung saan ang remedyo ay rescission o specific performance, na may prescription period nga.

Dahil maraming posibleng interpretasyon at pinagdedebatehan pa ang mga detalye, sinabi ng Korte Suprema na kailangan talaga ng paglilitis para malaman ang buong katotohanan. Hindi raw pwedeng basta ibasura ang kaso base lang sa pleadings. Ganito rin daw sa depensa ng laches. Kailangan daw patunayan ang elemento ng laches sa pamamagitan ng ebidensya, hindi lang sa alegasyon sa pleadings.

Kaya naman, kinatigan ng Korte Suprema ang CA. Ipinabalik nila ang kaso sa RTC para magkaroon ng paglilitis at malaman ang katotohanan.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

Ano ang ibig sabihin nito para sa atin? Una, hindi dapat madaliin ang pagbasura ng kaso dahil lang sa depensa ng prescription at laches. Kung may mga isyu pa na kailangang patunayan sa pamamagitan ng ebidensya, kailangan munang magkaroon ng buong paglilitis. Para sa mga abogado, mahalaga itong tandaan kapag nag-o-oppose sa motion to dismiss na base sa prescription at laches. Kung sa tingin mo ay kailangan pa ng ebidensya para mapatunayan ang depensa, dapat mong igiit na hindi pa dapat ibasura ang kaso.

Para sa mga ordinaryong mamamayan, ang kasong ito ay nagpapakita na hindi porke matagal na ang panahon ay wala ka nang laban. Kung mayroon kang validong dahilan kung bakit ngayon ka lang nagsampa ng kaso, at kung kailangan pa ng ebidensya para mapatunayan ang depensa ng prescription at laches, may pag-asa pa rin na mapakinggan ang iyong reklamo sa korte.

MGA MAHAHALAGANG ARAL

• Huwag basta maniwala sa motion to dismiss dahil sa prescription at laches. Suriin kung kailangan pa ng ebidensya.
• Ang prescription at laches ay affirmative defenses na kailangang patunayan. Hindi ito automatic na grounds para ibasura ang kaso.
• Kailangan ng buong paglilitis para matukoy ang katotohanan, lalo na kung may mga disputed facts.
• Huwag magpabaya sa pagprotekta ng iyong karapatan, pero hindi rin dapat mawalan ng pag-asa kung medyo natagalan ka bago kumilos.

MGA KARANIWANG TANONG (FAQ)

Tanong 1: Ano ang pagkakaiba ng prescription at laches?
Sagot: Ang prescription ay paglipas ng takdang panahon para magsampa ng kaso. Ang laches naman ay pagpapabaya na ipagtanggol ang karapatan sa loob ng mahabang panahon, na nagdudulot ng kawalan ng karapatan na humingi ng tulong sa korte.

Tanong 2: Gaano katagal ang prescription period para sa breach of contract?
Sagot: Karaniwan ay sampung taon para sa written contracts, mula nang mangyari ang breach o dahilan ng reklamo.

Tanong 3: Pwede bang ibasura agad ang kaso dahil lang sa motion to dismiss na nagsasabing prescribed na?
Sagot: Hindi basta-basta. Kung malinaw sa complaint na prescribed na, pwede. Pero kung kailangan pa ng ebidensya, kailangan munang magkaroon ng paglilitis.

Tanong 4: Ano ang ibig sabihin ng “full-blown trial”?
Sagot: Ito ay buong paglilitis kung saan magpapakita ng ebidensya ang magkabilang panig, magtatanungan ang mga abogado, at magdedesisyon ang korte base sa ebidensya.

Tanong 5: Kung sa tingin ko ay hindi pa prescribed ang kaso ko, ano ang dapat kong gawin?
Sagot: Kumunsulta agad sa abogado. Ipaliwanag ang iyong sitwasyon at magpakita ng mga dokumento. Tutulungan ka ng abogado na suriin ang iyong kaso at ipagtanggol ang iyong karapatan.

Kung mayroon kang katanungan tungkol sa prescription, laches, o anumang usaping legal sa property o kontrata, huwag mag-atubiling kumonsulta sa eksperto. Ang ASG Law ay may mga abogado na dalubhasa sa ganitong uri ng kaso at handang tumulong sa iyo. Para sa konsultasyon, maaari kang mag-email sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito.