Proteksyon ng Magsasaka: Bakit Hindi Basta-Basta Maaaring Bawiin ang Lupaing Sakahan

G.R. No. 177903, August 22, 2012

INTRODUKSYON

Sa Pilipinas, ang usapin ng lupa ay madalas na sentro ng maraming alitan. Para sa isang bansang agrikultural, mahalaga ang seguridad sa lupa para sa mga magsasaka na bumubuhay sa ating ekonomiya. Paano kung ikaw ay isang magsasaka na matagal nang nagbubungkal ng lupa, at bigla na lamang sinasabihan kang umalis dahil umano’y kusang-loob mong isinuko ang iyong karapatan? Ito ang sentro ng kaso ng Heirs of Patricio Asuncion vs. Emiliano de Guzman Raymundo, kung saan tinalakay ng Korte Suprema ang proteksyon na ibinibigay sa mga tenant-farmer sa ilalim ng batas agraryo.

Ang kasong ito ay nagsimula nang magsampa ng reklamo si Emiliano Raymundo laban sa mga Heirs of Asuncion at ilang korporasyon, upang mapawalang-bisa ang mga bentahan ng lupa at mabawi ang kanyang karapatan bilang tenant-farmer. Ang pangunahing tanong dito: Maaari bang basta-basta mawala ang karapatan ng isang magsasaka sa lupa sa pamamagitan ng isang ‘kusang-loob na pagsuko’?

KONTEKSTONG LEGAL: ANG BATAS AGRARYO AT KARAPATAN NG TENANT-FARMER

Ang batas agraryo sa Pilipinas ay may layuning bigyan ng proteksyon at seguridad ang mga tenant-farmer. Ito ay nakasaad sa Republic Act No. 3844, o ang Agricultural Land Reform Code, na naglalayong gawing mas malaya at responsable ang mga maliliit na magsasaka.

Sa ilalim ng Section 7 ng R.A. No. 3844, tinitiyak ang seguridad ng panunungkulan ng isang tenant-farmer:

“Section 7, Tenure of Agricultural Leasehold Relation – The agricultural leasehold relation once established shall confer upon the agricultural lessee the right to continue working on the landholding until such leasehold relation is extinguished, x x x”

Ibig sabihin, kapag ang isang relasyon bilang tenant-farmer ay naitatag, may karapatan siyang manatili sa lupa hangga’t hindi natatapos ang relasyon na ito sa mga legal na paraan.

Isa sa mga paraan para matapos ang relasyon na ito ay ang ‘kusang-loob na pagsuko’ ng lupa ng tenant-farmer, ayon sa Section 8 ng R.A. No. 3844:

“Section 8. Extinguishment of Agricultural Leasehold Relation. — The agricultural leasehold relation established under this Code shall be extinguished by:

(1) Abandonment of the landholding without the knowledge of the agricultural lessor;

(2) Voluntary surrender of the landholding by the agricultural lessee, written notice of which shall be served three months in advance; or

(3) Absence of the persons under Section nine to succeed to the lessee, in the event of death or permanent incapacity of the lessee.”

Ngunit, hindi basta-basta ang ‘kusang-loob na pagsuko’. Ayon sa Korte Suprema, hindi ito nangangailangan ng pahintulot ng korte dahil ito ay galing mismo sa kagustuhan ng tenant-farmer. Gayunpaman, para maprotektahan ang karapatan ng tenant-farmer, kailangang mapatunayan nang malinaw at may sapat na ebidensya ang kusang-loob na pagsuko. Hindi ito maaaring basta ipagpalagay lamang.

Dagdag pa rito, ayon sa R.A. No. 3844, ang kusang-loob na pagsuko ay dapat dahil sa