Pagmana sa Lupa: Ano ang Preterisyon at Paano Ito Nakakaapekto sa Iyong Mana?

G.R. No. 254695, December 06, 2023

Naranasan mo na bang magtaka kung bakit hindi ka nakatanggap ng mana mula sa iyong magulang o kamag-anak? Ang preterisyon ay maaaring ang sagot. Ito ay isang sitwasyon sa batas ng pagmamana kung saan ang isang tagapagmana ay ganap na kinalimutan sa isang huling habilin. Maaari itong magdulot ng malaking problema at pagtatalo sa pamilya, lalo na kung mayroong ari-arian na pinag-uusapan.

Sa madaling salita, tatalakayin natin ang isang kaso kung saan ang hindi pagbanggit sa isang tagapagmana sa huling habilin ay nagdulot ng pagpapawalang-bisa ng ilang probisyon nito. Alamin natin ang mga detalye at kung paano ito maaaring makaapekto sa iyong sariling sitwasyon sa pagmamana.

Legal na Konteksto ng Preterisyon

Ang preterisyon ay isang mahalagang konsepto sa batas ng pagmamana sa Pilipinas. Ito ay tumutukoy sa hindi sinasadyang pagkalimot ng isang testator (ang taong gumawa ng huling habilin) sa kanyang compulsory heir sa direct line. Ayon sa Article 854 ng Civil Code of the Philippines:

Art. 854. The preterition or omission of one, some, or all of the compulsory heirs in the direct line, whether living at the time of the execution of the will or born after the death of the testator, shall annul the institution of heir; but the devises and legacies shall be valid insofar as they are not inofficious.

Sa madaling salita, kung ang isang compulsory heir (tulad ng anak o apo) ay hindi nabanggit sa huling habilin, ang paghirang sa ibang tagapagmana ay mapapawalang-bisa. Ngunit, ang mga specific na regalo (legacies) o ari-arian (devises) na nakasaad sa huling habilin ay mananatiling balido, basta’t hindi nito nasasakripisyo ang legitime ng compulsory heir. Ang legitime ay ang bahagi ng mana na nakalaan para sa mga compulsory heir ayon sa batas.

Halimbawa, si Juan ay may huling habilin na nagbibigay lahat ng kanyang ari-arian sa kanyang asawa. Hindi niya binanggit ang kanyang anak sa labas. Dahil dito, ang paghirang sa asawa bilang tagapagmana ay mapapawalang-bisa dahil sa preterisyon. Ngunit, kung mayroon siyang specific na regalo sa kanyang kaibigan, tulad ng isang kotse, ito ay mananatiling balido basta’t hindi nito babawasan ang legitime ng kanyang anak.

Ang preterisyon ay hindi lamang basta pagkalimot. Kailangan itong maging total omission. Ibig sabihin, hindi lamang hindi nabanggit sa huling habilin, kundi wala ring natanggap na anumang ari-arian bilang regalo (donation inter vivos) o mana sa pamamagitan ng intestate succession (kung walang huling habilin).

Ang Kwento ng Kaso: Trinidad vs. Trinidad

Sa kaso ng Nelfa Delfin Trinidad, Jon Wilfred D. Trinidad at Timothy Mark D. Trinidad vs. Salvador G. Trinidad, Wenceslao Roy G. Trinidad, Anna Maria Natividad G. Trinidad-Kump, Gregorio G. Trinidad at Patricia Maria G. Trinidad, ang pamilya Trinidad ay naharap sa isang komplikadong sitwasyon ng pagmamana. Narito ang mga pangyayari:

• Si Wenceslao Trinidad ay namatay na may huling habilin. Sa huling habilin, itinalaga niya ang kanyang asawa at mga anak sa kanyang pangalawang asawa bilang mga tagapagmana.
• Hindi nabigyan ng mana ang mga anak ni Wenceslao sa kanyang unang asawa, maliban sa isang condominium unit sa Pico de Loro na ibabahagi nilang lahat.
• Kinuwestiyon ng mga anak sa unang asawa ang huling habilin, dahil ang condominium unit ay hindi pagmamay-ari ni Wenceslao. Ito ay nakarehistro sa pangalan ng kanyang pamangkin.
• Dahil dito, inakusahan nila ang preterisyon, dahil wala silang matatanggap na mana mula sa kanilang ama.

Narito ang ilan sa mga susing argumento ng Korte Suprema:

“To recall, in his Will, Wenceslao bequeathed only one property, i.e., the Pico De Loro Condominium Unit in favor of respondents. All the other properties were left to petitioners. As above-discussed, however, this could not be given effect considering that the condominium unit does not belong to him at the time of his death. In effect, respondents will receive nothing from the decedent as there are no other properties bequeathed in their favor. Otherwise stated, though respondents were named as compulsory heirs in the Will, they were not assigned any part of the estate without expressly being disinherited—tacitly depriving the heirs of their legitimes. This is the very essence of preterition.”

Idinagdag pa ng Korte:

“From the foregoing, We conclude that respondents were preterited from the Will.”

Ang Korte Suprema ay nagdesisyon na mayroong preterisyon. Ngunit, hindi ito nangangahulugan na buong huling habilin ay walang bisa. Ang mga specific na regalo o ari-arian (legacies and devises) sa huling habilin ay mananatiling balido, basta’t hindi nito nasasakripisyo ang legitime ng mga anak sa unang asawa. Ipinadala ng Korte Suprema ang kaso sa mababang hukuman upang kalkulahin ang legitime at tiyakin na ito ay maibibigay sa mga tagapagmana.

Praktikal na Implikasyon ng Kaso

Ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng maingat na pagpaplano ng pagmamana. Kung ikaw ay may huling habilin, siguraduhin na nabanggit mo ang lahat ng iyong compulsory heirs. Kung hindi, maaaring mapawalang-bisa ang iyong huling habilin at magdulot ng pagtatalo sa iyong pamilya. Narito ang ilang mahahalagang aral mula sa kasong ito:

• Kahalagahan ng Pagbanggit sa Lahat ng Compulsory Heirs: Siguraduhin na lahat ng compulsory heirs ay nabanggit sa iyong huling habilin, kahit na hindi mo sila gustong bigyan ng malaking bahagi ng iyong mana.
• Pagtiyak ng Pagmamay-ari ng Ari-arian: Bago ipamahagi ang ari-arian sa huling habilin, tiyakin na ito ay tunay na pagmamay-ari mo. Kung hindi, maaaring magdulot ito ng problema sa pagmamana.
• Konsultasyon sa Abogado: Kumunsulta sa isang abogado upang matiyak na ang iyong huling habilin ay legal at sumusunod sa batas.

Mga Pangunahing Aral:

• Ang preterisyon ay maaaring magpawalang-bisa sa paghirang ng tagapagmana sa huling habilin.
• Ang specific na regalo o ari-arian (legacies and devises) ay mananatiling balido, basta’t hindi nito nasasakripisyo ang legitime ng compulsory heir.
• Mahalaga ang maingat na pagpaplano ng pagmamana at konsultasyon sa abogado upang maiwasan ang problema sa hinaharap.

Mga Madalas Itanong (FAQ)

Ano ang mangyayari kung may preterisyon sa huling habilin?
Ang paghirang sa tagapagmana ay mapapawalang-bisa, ngunit ang specific na regalo o ari-arian (legacies and devises) ay mananatiling balido, basta’t hindi nito nasasakripisyo ang legitime ng compulsory heir.

Paano kinakalkula ang legitime?
Ayon sa batas, ang legitime ay nakadepende sa relasyon ng compulsory heir sa testator at kung sino ang iba pang mga tagapagmana.

Maaari bang baligtarin ang preterisyon?
Hindi. Kung napatunayan na mayroong preterisyon, ang paghirang sa tagapagmana ay mapapawalang-bisa.

Ano ang pagkakaiba ng preterisyon sa disinheritance?
Ang preterisyon ay hindi sinasadyang pagkalimot, habang ang disinheritance ay sinadyang pagtanggal ng karapatan sa mana dahil sa isang legal na dahilan.

Kailangan ko bang kumunsulta sa abogado kung ako ay tagapagmana?
Oo, lalo na kung mayroong problema sa huling habilin o kung hindi ka sigurado sa iyong mga karapatan.

Naging komplikado ba ang sitwasyon ng iyong pagmamana? Eksperto ang ASG Law sa mga usapin ng pagmamana at preterisyon. Para sa konsultasyon, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin sa pamamagitan ng email sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming website sa Contact Us. Handa kaming tumulong sa iyo! Magandang araw!