Tandaan: Dapat Munang Umakyat sa COMELEC En Banc Bago Mag-Certiorari sa Korte Suprema

G.R. No. 212953, August 05, 2014

INTRODUKSYON

Sa mundo ng pulitika sa Pilipinas, hindi maiiwasan ang mga usapin sa halalan. Mula sa barangay hanggang sa nasyonal na posisyon, ang bawat boto ay mahalaga at pinaglalabanan. Kapag may hindi pagkakasundo sa resulta ng halalan, madalas na nauuwi ito sa mga legal na laban. Ngunit, mahalagang tandaan na may tamang proseso at hakbang na dapat sundin bago tuluyang dumulog sa Korte Suprema. Ang kasong Villarosa v. Festin ay nagpapaalala sa atin ng isang mahalagang aral: bago maghain ng certiorari sa Korte Suprema laban sa desisyon ng Commission on Elections (COMELEC), kinakailangan munang subukan ang lahat ng remedyo sa loob mismo ng COMELEC, partikular na ang pag-apela sa COMELEC en banc.

Sa kasong ito, tinalakay ang petisyon para sa certiorari na inihain ni Jose Tapales Villarosa, na kumukuwestiyon sa desisyon ng COMELEC First Division. Ang pangunahing isyu dito ay kung tama ba ang ginawang hakbang ni Villarosa na dumiretso sa Korte Suprema sa pamamagitan ng certiorari, o dapat ba muna niyang inakyat ang kanyang reklamo sa COMELEC en banc.

KONTEKSTONG LEGAL

Ang certiorari ay isang espesyal na remedyong legal na ginagamit upang mapawalang-bisa ang desisyon o aksyon ng isang mababang hukuman o ahensya ng gobyerno kung ito ay ginawa nang may grave abuse of discretion, kawalan ng hurisdiksyon, o paglampas sa hurisdiksyon. Sa konteksto ng COMELEC, ang Saligang Batas mismo ang nagtatakda ng limitasyon at proseso para sa paghahain ng certiorari sa Korte Suprema.

Ayon sa Seksyon 7, Artikulo IX-A ng Konstitusyon ng 1987:

Seksyon 7. Ang bawat Komisyon ay magpapasiya sa pamamagitan ng nakararaming boto ng lahat ng Kagawad nito sa alin mang usapin o bagay na iniharap dito sa loob ng animnapung araw mula sa araw ng pagkakadulog nito para sa pasiya o resolusyon. Ang isang usapin o bagay ay ituturing na nailakad para sa pasiya o resolusyon sa pagkahain ng huling pleading, brief, o memorandum na hinihingi ng mga tuntunin ng Komisyon o ng Komisyon mismo. Maliban kung naiiba ang itinatadhana ng Konstitusyong ito o ng batas, anumang pasiya, utos, o ruling ng bawat Komisyon ay maaaring iakyat sa Kataas-taasang Hukuman sa pamamagitan ng certiorari ng panig na agrabyado sa loob ng tatlumpung araw mula sa pagkatanggap ng sipi nito. (diin idinagdag)

Mula sa probisyong ito, malinaw na ang certiorari sa Korte Suprema ay karaniwang nakalaan lamang para sa pinal na desisyon, utos, o ruling ng COMELEC en banc. Hindi ito agad-agad na maaari para sa mga desisyon ng COMELEC Division. Ang prinsipyong ito ay nakaugat sa doktrina ng exhaustion of administrative remedies, o pag-ubos muna ng remedyo sa loob ng ahensya bago dumulog sa hukuman. Layunin nito na bigyan ng pagkakataon ang ahensya na itama ang sarili nitong pagkakamali at maiwasan ang madaliang pagpunta sa korte na maaaring makaantala sa proseso.

Sa kaso ng COMELEC, mayroon itong dalawang dibisyon (First at Second Division) at ang en banc (buong komisyon). Ang mga dibisyon ang unang humahawak ng mga kaso, at ang en banc ang nagrerepaso sa mga apela mula sa desisyon ng dibisyon. Ang pag-akyat sa COMELEC en banc sa pamamagitan ng motion for reconsideration ay karaniwang pre-requisite bago maghain ng certiorari sa Korte Suprema.

PAGSUSURI NG KASO

Sa kasong Villarosa v. Festin, sina Jose Tapales Villarosa at Romulo de Mesa Festin ay magkalaban sa posisyon ng Mayor sa San Jose, Occidental Mindoro noong 2013 elections. Nanalo si Festin, ngunit naghain ng protesta si Villarosa sa Regional Trial Court (RTC), nag-aakusa ng dayaan at iregularidad. Ipinagdiinan ni Villarosa na maraming balota ang umano’y pre-marked o kaya naman ay nilagyan ng wax ang oval para sa kanyang pangalan upang hindi ito masagutan ng mga botante.

Nagdesisyon ang RTC na pabor kay Villarosa, pinawalang-bisa ang proklamasyon ni Festin, at idineklara si Villarosa bilang tunay na nanalo. Ito ay base sa pagbabawas ng boto ni Festin dahil sa mga umano’y pre-marked na balota. Agad na nagmosyon si Villarosa para sa execution pending appeal, na pinagbigyan ng RTC.

Umakyat si Festin sa COMELEC sa pamamagitan ng Petition for Certiorari, humihingi ng Temporary Restraining Order (TRO). Bago pa man marinig ang mosyon ni Villarosa na i-dismiss ang petisyon ni Festin dahil sa umano’y depektibong verification, naglabas ang COMELEC First Division ng TRO laban sa RTC decision. Pagkatapos nito, nag-isyu rin ang COMELEC ng preliminary injunction, na nagpapatigil sa pagpapatupad ng desisyon ng RTC.

Dito na naghain si Villarosa ng petisyon sa Korte Suprema, kinukuwestiyon ang legalidad ng pagbuo ng “Special First Division” ng COMELEC na nag-isyu ng preliminary injunction. Ayon kay Villarosa, ang orihinal na First Division na ang may hurisdiksyon sa kaso, at hindi dapat ito basta-basta mailipat sa isang “Special First Division” dahil lamang sa pagliban ng ilang komisyoner.

Ngunit, ayon sa Korte Suprema, “Petitioner’s recourse, aside from being unsound in substance, is procedurally infirm.” Hindi tama ang remedyong pinili ni Villarosa na dumiretso sa certiorari sa Korte Suprema. Dapat sana ay naghain muna siya ng motion for reconsideration sa COMELEC en banc para marepaso ang desisyon ng First Division.

Binigyang-diin ng Korte Suprema ang kaso ng Ambil v. COMELEC, kung saan nilinaw na ang certiorari ay para lamang sa pinal na desisyon ng COMELEC en banc. Ang pag-akyat agad sa Korte Suprema mula sa desisyon ng COMELEC Division ay premature dahil mayroon pang remedyo sa COMELEC en banc.

Ipinaliwanag pa ng Korte Suprema na hindi applicable ang exception sa kaso ng Kho v. COMELEC. Sa Kho, pinayagan ang direktang certiorari sa Korte Suprema mula sa COMELEC Division dahil noon, sa ilalim ng 1993 COMELEC Rules of Procedure, hindi pinapayagan ang COMELEC en banc na mag-resolve ng motion for reconsideration laban sa interlocutory order ng division. Ngunit, sa kaso ni Villarosa, ang COMELEC Resolution No. 8804 na ang umiiral, na nagpapahintulot na iakyat sa COMELEC en banc ang motion for reconsideration laban sa desisyon ng division, maging ito man ay interlocutory o pinal.

Kaya naman, konklusyon ng Korte Suprema, “With the availability of a plain, speedy, and adequate remedy at petitioner’s disposal, his hasty resort to certiorari to this Court cannot be justified. On this ground alone, the instant petition can and should be dismissed outright.”

PRAKTICAL NA IMPLIKASYON

Ang desisyon sa Villarosa v. Festin ay nagbibigay ng malinaw na gabay sa mga partido sa eleksyon na may hindi pagkakasundo sa desisyon ng COMELEC Division. Mahalagang tandaan na hindi sapat na remedyo ang agad na pagpunta sa Korte Suprema sa pamamagitan ng certiorari. Kinakailangan munang tahakin ang tamang proseso sa loob ng COMELEC, na ang pangunahing hakbang ay ang paghahain ng motion for reconsideration sa COMELEC en banc.

Ang pagkabigong umakyat muna sa COMELEC en banc ay maaaring maging dahilan para ibasura ang petisyon sa Korte Suprema dahil sa procedural na pagkukulang. Ito ay makakatipid sa oras, pera, at resources ng lahat ng partido, at makakatulong na mapabilis ang resolusyon ng mga usapin sa halalan.

Mahahalagang Aral:

• Exhaustion of Administrative Remedies: Bago dumulog sa Korte Suprema, siguraduhing naubos na ang lahat ng remedyo sa loob ng COMELEC, lalo na ang pag-apela sa COMELEC en banc sa pamamagitan ng motion for reconsideration.
• Tamang Remedyo: Ang certiorari sa Korte Suprema ay karaniwang para lamang sa pinal na desisyon ng COMELEC en banc, hindi para sa mga desisyon ng COMELEC Division.
• COMELEC Rules: Maging pamilyar sa COMELEC Rules of Procedure, lalo na sa mga patakaran tungkol sa pag-apela at pagrerepaso ng desisyon ng division.
• Konsultasyon sa Abogado: Kumunsulta sa isang abogado na eksperto sa batas ng eleksyon upang matiyak na nasusunod ang tamang proseso at remedyo legal.

MGA KARANIWANG TANONG (FAQ)

Tanong 1: Ano ang ibig sabihin ng certiorari sa konteksto ng COMELEC?
Sagot: Ang certiorari ay isang remedyong legal na inihahain sa Korte Suprema upang mapawalang-bisa ang desisyon ng COMELEC kung ito ay ginawa nang may grave abuse of discretion, kawalan ng hurisdiksyon, o paglampas sa hurisdiksyon.

Tanong 2: Bakit kailangan pang umakyat sa COMELEC en banc bago mag-certiorari sa Korte Suprema?
Sagot: Ito ay dahil sa doktrina ng exhaustion of administrative remedies. Binibigyan muna ng pagkakataon ang COMELEC en banc na marepaso at itama ang desisyon ng division bago dumulog sa Korte Suprema.

Tanong 3: Ano ang mangyayari kung dumiretso agad sa Korte Suprema mula sa desisyon ng COMELEC Division?
Sagot: Maaaring ibasura ng Korte Suprema ang petisyon dahil premature at hindi sinunod ang tamang proseso ng pag-ubos muna ng remedyo sa COMELEC en banc.

Tanong 4: Paano kung interlocutory order lang ang kinu-kuwestiyon sa COMELEC Division? Kailangan pa rin bang umakyat sa en banc?
Sagot: Oo, sa ilalim ng kasalukuyang COMELEC Rules (Resolution No. 8804), kailangan pa rin iakyat sa COMELEC en banc ang motion for reconsideration kahit pa interlocutory order ang kinu-kuwestiyon.

Tanong 5: Ano ang dapat gawin kung hindi ako sang-ayon sa desisyon ng COMELEC Division?
Sagot: Ang unang hakbang ay maghain ng motion for reconsideration sa COMELEC en banc. Kung hindi pa rin sang-ayon sa desisyon ng en banc, saka pa lamang maaaring maghain ng certiorari sa Korte Suprema sa loob ng 30 araw mula sa pagkatanggap ng desisyon ng en banc.

Eksperto ang ASG Law sa mga usapin sa batas ng eleksyon at handang tumulong sa inyo. Kung kayo ay may katanungan o nangangailangan ng konsultasyon tungkol sa certiorari, remedyo sa COMELEC, o iba pang usaping legal sa eleksyon, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Magpadala ng email sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito.

---

Source: Supreme Court E-Library
This page was dynamically generated
by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)