Paglilinaw sa Usapin ng Hangganan: Lokal na Pamahalaan Muna Bago Korte

n

G.R. No. 269159, November 04, 2024

nn

Isipin mo na lang, nagtayo ka ng bahay sa isang lugar na alam mong sakop ng inyong lungsod. Tapos, biglang may ibang lungsod na nagsasabing sa kanila pala ang lugar na iyon. Ano ang gagawin mo? Ito ang sentro ng usapin sa kasong ito, kung saan pinagtalunan ang hangganan ng Caloocan at Malabon. Ang mahalagang tanong: Kailangan bang dumaan muna sa proseso ng pag-ayos sa lokal na pamahalaan bago dumulog sa korte?

nn

Ang Legal na Batayan: Lokal na Pamahalaan at Ang Korte

n

Sa Pilipinas, may mga batas na nagtatakda kung paano dapat ayusin ang mga sigalot sa hangganan ng mga lokal na pamahalaan (LGUs). Ayon sa Local Government Code of 1991 (LGC), dapat unahin ang mapayapang pag-uusap sa pagitan ng mga sangguniang panlungsod o bayan bago dalhin ang usapin sa korte.

nn

Ang Artikulo X, Seksyon 10 ng Konstitusyon ay nagsasaad na ang paglikha, paghahati, pagsasama, pagbuwag, o malaking pagbabago sa mga hangganan ng mga LGU ay dapat gawin sa pamamagitan ng batas na nilikha ng Kongreso at may pagsang-ayon ng mayorya ng mga bumoto sa isang plebisito sa mga apektadong lugar.

nn

Ayon sa Seksyon 118 ng LGC, ang mga sigalot sa hangganan sa pagitan ng mga LGU ay dapat munang ayusin sa pamamagitan ng mapayapang paraan. Ito ay nangangahulugan na ang mga sangguniang panlungsod o bayan ng mga apektadong LGU ay dapat magpulong at subukang resolbahin ang kanilang mga hindi pagkakasundo.

nn

Narito ang eksaktong teksto ng Seksyon 118 ng LGC:

n

Section. 118. Jurisdictional Responsibility for Settlement of Boundary Disputes. — Boundary disputes between and among local government units shall, as much as possible, be settled amicably. To this end:

n

n
• (d) Boundary disputes involving a component city or municipality on the one hand and a highly urbanized city on the other, or two (2) or more highly urbanized cities, shall be jointly referred for settlement to the respective sanggunians of the parties.

n

• (e) In the event the sanggunian fails to effect an amicable settlement within sixty (60) days from the date the dispute was referred thereto, it shall issue a certification to that effect. Thereafter, the dispute shall be formally tried by the sanggunian concerned which shall decide the issue within sixty (60) days from the date of the certification referred to above.

n

nn

Kung hindi maayos ang sigalot sa loob ng 60 araw, saka lamang maaaring dalhin ang usapin sa Regional Trial Court (RTC) ayon sa Seksyon 119 ng LGC.

nn

Ang Kwento ng Kaso: Caloocan vs. Malabon

n

Nagsimula ang lahat nang magkaroon ng batas (Republic Act No. 9019) na nagdeklara sa Malabon bilang isang highly urbanized city (HUC). Ayon sa Caloocan, binago ng batas na ito ang kanilang hangganan nang walang plebisito, na labag sa Konstitusyon.

nn

Ang mga pangyayari sa kaso:

n

n
• 2001: Ipinasa ang RA 9019, ginawang HUC ang Malabon.

n

• 2002: Naghain ng petisyon ang ilang residente ng Caloocan, kasama ang dating konsehal, para ipawalang-bisa ang RA 9019.

n

• 2004: Sumali ang Caloocan sa kaso bilang intervenor.

n

• 2019: Ipinawalang-bisa ng RTC ang RA 9019.

n

• 2023: Binaliktad ng Court of Appeals (CA) ang desisyon ng RTC, sinabing dapat dumaan muna sa proseso ng pag-ayos sa lokal na pamahalaan.

n

nn

Ayon sa CA, ang pangunahing isyu ay ang sigalot sa hangganan, kaya dapat munang idaan sa mga sangguniang panlungsod ng Caloocan at Malabon. Hindi dapat agad dumulog sa korte.

nn

Sabi ng Korte Suprema,