Sa isang desisyon na nagpapatibay sa awtonomiya ng Commission on Elections (COMELEC), ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon na humihiling na ipilit sa COMELEC na baguhin ang sistema ng pagpapatotoo ng resulta ng halalan. Idiniin ng Korte na ang COMELEC, bilang isang malayang constitutional body, ay may malawak na kapangyarihan sa pagpapatupad ng mga batas sa halalan. Maliban kung may malinaw na paglabag sa batas o pag-abuso sa kapangyarihan, hindi dapat makialam ang Korte sa mga desisyon ng COMELEC. Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng paggalang sa constitutional mandate ng COMELEC sa pangangasiwa ng halalan.

Halalan sa Mata ng Madla: May Karapatan Bang Kumuha ng Larawan sa Loob ng Presinto?

Ang kasong ito ay nag-ugat sa petisyon para sa mandamus na inihain laban sa COMELEC, kung saan hiniling ng mga petisyoner na pilitin ang COMELEC na magsagawa ng ilang partikular na aksyon kaugnay ng automated election system (AES). Kabilang dito ang pagrepaso sa voter verifiable paper audit trail (VVPAT), paggamit ng ibang paraan ng pagpirma ng resulta ng halalan, at pag-alis ng umano’y pagbabawal sa pagkuha ng mga capturing device sa loob ng polling place. Ang pangunahing tanong ay kung may kapangyarihan ang Korte na pilitin ang COMELEC na gawin ang mga hinihiling na ito, sa gitna ng malawak na kapangyarihan na ipinagkaloob sa COMELEC ng Konstitusyon.

Upang maunawaan ang kaso, mahalagang balikan ang mga nakaraang desisyon ng Korte Suprema tungkol sa AES. Sa kasong Bagumbayan-VNP Movement, Inc. v. COMELEC, iniutos ng Korte sa COMELEC na paganahin ang voter verification feature ng vote-counting machines (VCMs), na nagpi-print ng resibo ng botante. Ito ay upang matiyak na maaaring beripikahin ng mga botante kung tama ang pagkakarehistro ng kanilang mga boto. Sa kasong ito, nilinaw ng Korte na ang minimum system capabilities na nakasaad sa Republic Act 8436, na sinusugan, ay mandatoryo.

Ang batas ay malinaw. Ang "voter verified paper audit trail" ay nangangailangan ng sumusunod: (a) ang mga indibidwal na botante ay maaaring beripikahin kung na bilang ng mga makina ang kanilang mga boto; at (b) na ang pagpapatotoo sa minimum ay dapat na nakabatay sa papel.

Sa kasalukuyang kaso, iginiit ng mga petisyoner na hindi umano sumunod ang COMELEC sa direktiba ng Korte sa Bagumbayan. Iminungkahi nila ang tinatawag na "camerambola" solution, kung saan kukunan ng litrato ng mga volunteer ang mga VVPAT pagkatapos itong ihulog sa kahon ng balota. Hiniling din nila na ideklarang labag sa konstitusyon ang pagbabawal sa mga poll watcher na kumuha ng litrato ng mga proceedings sa panahon ng halalan.

Gayunpaman, sinabi ng Korte na walang legal na basehan para sa ipinapanukalang "camerambola" solution. Idinagdag pa nito na ang random manual audit na isinagawa ng COMELEC ay sapat na upang matukoy kung may pagkakaiba sa pagitan ng manual at automated count ng mga boto. Tungkol sa paggamit ng capturing device, sinabi ng Korte na pinapayagan ang mga poll watcher na kumuha ng litrato sa panahon ng pagbibilang ng mga boto at pag-transmit ng resulta ng halalan, ngunit hindi sa panahon ng pagboto upang maprotektahan ang pagiging lihim at sagrado ng balota.

Malinaw ang tungkulin ng Korte sa pagpapaliwanag ng mga batas. Ang Mandamus ay isang utos na nangangailangan ng pagganap ng isang tiyak na tungkulin na nagreresulta mula sa opisyal na istasyon ng partido kung kanino ipinadala ang writ o mula sa pagpapatakbo ng batas. Ito ay magagamit kapag ang isang tribunal, korporasyon, board, opisyal o tao ay unlawfully neglects ang pagganap ng isang kilos na kung saan ang batas partikular na iniuutos bilang isang tungkulin na nagreresulta mula sa isang opisina, tiwala, o istasyon, o unlawfully excludes isa pa mula sa paggamit at kasiyahan ng isang karapatan o opisina.

Sa kasong ito, hindi napatunayan ng mga petisyoner at intervenor na may unlawful neglect ang COMELEC sa tungkuling iniuutos ng batas. Ang mga aksyon na kinuwestiyon nila ay may kinalaman sa pagpapasya ng COMELEC, at walang naganap na grave abuse of discretion. Sa katunayan, pinagtibay ng Korte na ang COMELEC ay may malawak na kapangyarihan sa pagpapatupad ng mga batas sa halalan, at dapat itong bigyan ng malaking latitude sa pagbuo ng mga paraan at pamamaraan upang matiyak ang malaya, maayos, at tapat na halalan.

Sa huli, ibinasura ng Korte ang petisyon dahil naging moot and academic na ito sa pagtatapos ng 2019 National Elections. Ang mga isyu na tinalakay, tulad ng kawalan ng digital signature, pagbabawal sa paggamit ng capturing device, at paggamit ng "camerambola" solution, ay bahagi ng proseso ng halalan noong araw ng halalan na iyon. Ang petisyon na humihiling sa COMELEC na gumawa ng inventory ng listahan ng MAC at IP address ay ibinasura rin dahil wala na itong praktikal na gamit.

Binigyang-diin ng Korte na dapat igalang ang independiyenteng katangian ng COMELEC, at ang kapangyarihan ng Korte na suriin ang mga aksyon nito ay dapat gamitin nang matipid. Ang desisyon na ito ay nagpapakita ng paggalang sa constitutional mandate ng COMELEC sa pangangasiwa ng halalan, at nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagtitiwala sa ahensya na ito upang gampanan ang tungkulin nito nang walang labis na pakikialam.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung may kapangyarihan ang Korte Suprema na pilitin ang COMELEC na magsagawa ng mga partikular na aksyon kaugnay ng automated election system (AES), sa gitna ng malawak na kapangyarihan na ipinagkaloob sa COMELEC ng Konstitusyon.
Ano ang ibig sabihin ng "mandamus"?	Ang "Mandamus" ay isang utos ng korte na nag-uutos sa isang opisyal o ahensya ng gobyerno na gampanan ang isang tungkulin na iniuutos ng batas. Sa kasong ito, hiniling ng mga petisyoner sa Korte na mag-isyu ng writ of mandamus laban sa COMELEC.
Ano ang VVPAT at bakit ito mahalaga?	Ang VVPAT o voter-verified paper audit trail ay isang resibo na nagpapakita ng mga botong ibinato ng isang botante. Ito ay mahalaga dahil nagbibigay ito ng paraan upang mapatunayan ng mga botante kung tama ang pagkakarehistro ng kanilang mga boto.
Ano ang "camerambola" solution?	Ang "Camerambola" solution ay isang iminungkahing paraan ng pag-audit sa mga VVPAT, kung saan kukunan ng litrato ng mga volunteer ang mga VVPAT pagkatapos itong ihulog sa kahon ng balota. Ito ay upang matiyak na mayroong record ng lahat ng mga boto.
Pinapayagan ba ang mga poll watcher na kumuha ng litrato sa panahon ng halalan?	Pinapayagan ang mga poll watcher na kumuha ng litrato sa panahon ng pagbibilang ng mga boto at pag-transmit ng resulta ng halalan, ngunit hindi sa panahon ng pagboto upang maprotektahan ang pagiging lihim ng balota.
Ano ang ginagampanan ng COMELEC sa halalan?	Ang COMELEC o Commission on Elections ay isang malayang constitutional body na may pangunahing tungkulin na pangasiwaan ang mga halalan sa Pilipinas. Sila ang nagpapatupad ng mga batas at regulasyon kaugnay ng halalan.
Bakit ibinasura ng Korte ang petisyon?	Ibinasura ng Korte ang petisyon dahil naging moot and academic na ito sa pagtatapos ng 2019 National Elections. Bukod dito, hindi napatunayan ng mga petisyoner na may unlawful neglect ang COMELEC sa tungkuling iniuutos ng batas.
Ano ang kahalagahan ng desisyong ito?	Ang desisyong ito ay nagpapakita ng paggalang sa constitutional mandate ng COMELEC sa pangangasiwa ng halalan, at nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagtitiwala sa ahensya na ito upang gampanan ang tungkulin nito nang walang labis na pakikialam.

Ang desisyon ng Korte Suprema ay nagpapatibay sa awtonomiya ng COMELEC sa pagpapatupad ng mga batas sa halalan. Mahalaga ang paggalang sa independiyenteng katangian ng COMELEC upang matiyak ang malaya, maayos, at tapat na halalan. Naninindigan ang korte na maliban kung may malinaw na paglabag sa batas o pang-aabuso ng awtoridad, dapat bigyan ang COMELEC ng latitude na gumawa ng mga pagpapasya sa loob ng mandato nito. Para sa mga nais magpatulong, maaari pong tumawag sa ASG Law upang kayo ay mabigyan ng payong legal.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: AES WATCH, G.R. No. 246332, December 09, 2020