COMELEC May Kapangyarihang Magpatupad ng Recall Elections Kahit Walang Tiyak na Budget sa GAA

G.R. No. 212584, November 25, 2014

Ang pagiging isang aktibong mamamayan ay nasusukat sa pakikilahok sa mga prosesong demokratiko, tulad ng eleksyon at recall. Pero paano kung ang mismong ahensya ng gobyerno na nangangasiwa sa mga ito ay nagdeklara na walang sapat na pondo para magpatupad ng isang mahalagang proseso tulad ng recall? Ito ang sentro ng kaso ni Alroben J. Goh laban kay Hon. Lucilo R. Bayron at sa Commission on Elections (COMELEC), kung saan tinalakay kung may kapangyarihan ba ang COMELEC na magpatupad ng recall elections kahit walang nakalaang tiyak na budget para dito sa General Appropriations Act (GAA).

Ang Legal na Basehan ng Kapangyarihan ng COMELEC

Ang COMELEC, bilang isang constitutional body, ay may mandato na pangasiwaan ang lahat ng batas at regulasyon kaugnay ng eleksyon, plebisito, initiative, referendum, at recall. Ito ay nakasaad sa Seksyon 2(1), Artikulo IX-C ng 1987 Konstitusyon. Bukod pa rito, ang COMELEC ay may fiscal autonomy, na ayon sa Seksyon 5, Artikulo IX-A ng Konstitusyon, ay nangangahulugang ang kanilang aprubadong taunang budget ay dapat na awtomatiko at regular na inilalabas.

Ang fiscal autonomy ay hindi lamang nangangahulugan ng awtomatikong paglabas ng pondo. Ayon sa Seksyon 25(5), Artikulo VI ng Konstitusyon, ang mga pinuno ng Constitutional Commissions, tulad ng COMELEC, ay may kapangyarihan na dagdagan ang anumang item sa kanilang budget mula sa savings, kung ito ay pinahintulutan ng batas. Ang 2014 GAA ay nagbibigay ng ganitong awtorisasyon sa COMELEC Chairman.

Mahalaga ring maunawaan ang depinisyon ng ilang terminong legal:

• Appropriation: Ito ang halaga ng pera na nakalaan para sa isang tiyak na layunin. Ayon sa Artikulo VI, Seksyon 29(1) ng Konstitusyon, walang pera na dapat ilabas mula sa Treasury maliban kung may appropriation na ginawa ayon sa batas.
• Savings: Ito ang bahagi ng budget na hindi nagastos dahil natapos na ang proyekto, o dahil sa iba pang dahilan.
• Augmentation: Ito ang pagdadagdag ng pondo sa isang item sa budget na kulang, gamit ang savings mula sa ibang item.

Halimbawa, kung ang COMELEC ay may nakalaang pondo para sa “Conduct and Supervision of Elections,” at kulang ang pondong ito para sa pagpapatupad ng isang biglaang recall election, maaari nilang gamitin ang kanilang savings mula sa ibang item para dagdagan ang pondong ito, basta’t mayroong linaw na appropriation para sa “Conduct and Supervision of Elections.”

Ang Kwento ng Kaso: Goh vs. Bayron at COMELEC

Nagsimula ang kaso nang maghain si Alroben J. Goh ng recall petition laban kay Mayor Lucilo R. Bayron ng Puerto Princesa City dahil sa umano’y pagkawala ng tiwala. Ipinasa ni Goh ang petisyon sa COMELEC.

Bagama’t natukoy ng COMELEC na sapat ang porma at nilalaman ng recall petition, sinuspinde nila ang pagpapatuloy nito dahil sa isyu ng pondo. Ayon sa COMELEC, walang nakalaang pondo sa 2014 GAA para sa recall elections.

Dahil dito, umakyat si Goh sa Korte Suprema at naghain ng Petition for Certiorari, na nagtatanong kung nagkaroon ba ng grave abuse of discretion ang COMELEC sa pagpapasya na walang sapat na pondo para sa recall elections.

Ito ang mga pangyayari:

• Marso 17, 2014: Naghain si Goh ng recall petition laban kay Mayor Bayron.
• Abril 1, 2014: Ipinasa ng COMELEC ang Resolution No. 9864, na nagsasabing sapat ang petisyon ngunit sinuspinde ang pagpapatuloy dahil sa isyu ng pondo.
• Mayo 27, 2014: Ipinasa ng COMELEC ang Resolution No. 9882, na nagsususpinde sa lahat ng proceedings kaugnay ng recall dahil walang appropriation sa 2014 GAA.
• Hunyo 6, 2014: Naghain si Goh ng Petition for Certiorari sa Korte Suprema.

Ayon sa Korte Suprema, nagkamali ang COMELEC sa interpretasyon ng GAA. Narito ang sipi mula sa desisyon:

“We hold that the COMELEC committed grave abuse of discretion in issuing Resolution Nos. 9864 and 9882. The 2014 GAA provides the line item appropriation to allow the COMELEC to perform its constitutional mandate of conducting recall elections. There is no need for supplemental legislation to authorize the COMELEC to conduct recall elections for 2014.”

Dagdag pa ng Korte, inamin mismo ng COMELEC sa Resolution No. 9882 na mayroong “line item” para sa “Conduct and supervision of elections, referenda, recall votes and plebiscites.”

“While the Commission has a line item for the ‘Conduct and supervision of elections, referenda, recall votes and plebiscites’ under the Program category of its 2014 budget in the amount of Php1,401,501,000.00, the said amount cannot be considered as ‘an appropriation made by law’ as required by the Constitution…”

Ano ang Praktikal na Kahulugan ng Desisyong Ito?

Ang desisyon ng Korte Suprema sa kasong Goh vs. Bayron ay nagpapakita na hindi maaaring basta-basta na lamang suspindihin ng COMELEC ang pagpapatupad ng recall elections dahil lamang sa umano’y kakulangan sa pondo. Kung mayroong nakalaang budget para sa “Conduct and supervision of elections,” kasama na rito ang recall elections.

Kung kulang man ang pondo, may kapangyarihan ang COMELEC Chairman na dagdagan ito mula sa savings, lalo na kung ang GAA ay nagbibigay ng awtorisasyon para dito.

Key Lessons:

• Ang COMELEC ay may constitutional mandate na magpatupad ng recall elections.
• Ang fiscal autonomy ng COMELEC ay nagbibigay sa kanila ng kapangyarihan na gamitin ang kanilang budget para sa pagpapatupad ng kanilang mandato.
• Kung mayroong line item appropriation para sa “Conduct and supervision of elections,” kasama na rito ang recall elections.
• May kapangyarihan ang COMELEC Chairman na dagdagan ang kulang na pondo mula sa savings.

Mga Madalas Itanong (FAQs)

Tanong: Ano ang recall election?

Sagot: Ito ay isang proseso kung saan maaaring alisin sa pwesto ang isang halal na opisyal bago pa man matapos ang kanyang termino, sa pamamagitan ng boto ng mga rehistradong botante.

Tanong: Sino ang maaaring i-recall?

Sagot: Ayon sa Local Government Code, anumang halal na opisyal sa lokal na pamahalaan ay maaaring i-recall, ngunit hindi maaaring gawin ito kung wala pang isang taon sa pwesto ang opisyal, o kung isang taon na lamang bago ang regular na eleksyon.

Tanong: Paano nagsisimula ang proseso ng recall?

Sagot: Nagsisimula ito sa pamamagitan ng paghahain ng isang written petition sa COMELEC, na may sapat na bilang ng mga pirma ng mga rehistradong botante.

Tanong: Ano ang papel ng COMELEC sa recall election?

Sagot: Ang COMELEC ang may responsibilidad na pangasiwaan ang buong proseso ng recall election, mula sa pagverify ng petisyon hanggang sa pagbilang ng mga boto.

Tanong: Ano ang dapat gawin kung sa tingin ko ay hindi tama ang paghawak ng COMELEC sa isang recall election?

Sagot: Maaari kang maghain ng petisyon sa Korte Suprema upang kwestyunin ang aksyon ng COMELEC.

Eksperto ang ASG Law sa mga usaping may kinalaman sa eleksyon at kapangyarihan ng COMELEC. Kung mayroon kang katanungan o nangangailangan ng legal na tulong, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming website dito para sa konsultasyon. Kami sa ASG Law ay handang tumulong sa inyo sa abot ng aming makakaya.