Ang Taong May Kapansanan sa Pag-iisip ay Maaaring Maging Mapagkakatiwalaang Saksi

G.R. No. 270580, July 29, 2024

Naranasan mo na bang mag-alinlangan sa kakayahan ng isang taong may kapansanan sa pag-iisip na magsalita ng katotohanan? Marami ang nag-aakala na hindi sila mapagkakatiwalaan sa korte. Ngunit, ayon sa Korte Suprema, hindi hadlang ang kapansanan sa pag-iisip para maging saksi ang isang tao. Sa kasong People of the Philippines vs. Jose Roel Bragais y Sison and Alfredo Tacuyo y Evangelista, nilinaw ng Korte na ang mahalaga ay ang kakayahan ng isang tao na maunawaan ang mga pangyayari at maipahayag ito nang malinaw.

Ang Batas Tungkol sa Kakayahan ng Saksi

Ayon sa ating Revised Rules on Evidence, ang lahat ng taong may kakayahang makaunawa at maipahayag ang kanilang nauunawaan ay maaaring maging saksi. Walang probisyon na nagbabawal sa isang taong may kapansanan sa pag-iisip na magpatotoo. Ang mahalaga ay ang kanyang kakayahang magsalita ng katotohanan at maipaliwanag ang kanyang nalalaman.

Dati, may mga limitasyon sa pagiging saksi ng mga taong may kapansanan sa pag-iisip. Ngunit, sa pagbabago ng batas, binigyang-diin na hindi dapat maging hadlang ang kapansanan para maging saksi. Kailangan lamang na masiguro ng korte na nauunawaan ng saksi ang kanyang sinasabi at may kakayahan siyang magsalita ng katotohanan.

Halimbawa, sa isang kaso ng pang-aabuso, maaaring ang tanging saksi ay isang batang may kapansanan sa pag-iisip. Kung kaya niyang ipaliwanag ang kanyang nakita at naintindihan, dapat siyang payagang magpatotoo sa korte.

Ayon sa bagong Rule 130, Section 21(1) ng Revised Rules on Evidence: “[All] persons who can perceive, and perceiving, can make known their perception to others, may be witnesses.”

Ang Detalye ng Kaso: People vs. Bragais at Tacuyo

Ang kasong ito ay tungkol sa pagpatay kina Paula Apilado nina Jose Roel Bragais at Alfredo Tacuyo. Si Paula, na 12 taong gulang, ay natagpuang patay sa La Loma Cemetery. Ang pangunahing saksi sa krimen ay si Mambo Dela Cruz Delima, isang taong may kapansanan sa pag-iisip.

• Si Mambo ay nakakita sa pagpatay kay Paula habang siya ay nagsisindi ng kandila sa sementeryo.
• Ipinakilala si Mambo bilang isang “special child” na may “speech impediment” at “some mental deficiency.”
• Sa kabila ng kanyang kapansanan, pinayagan si Mambo na magpatotoo sa korte.
• Ayon kay Mambo, nakita niya kung paano pinahirapan at pinatay si Paula nina Bragais at Tacuyo.

Sa paglilitis, nagtanggol sina Bragais at Tacuyo. Sinabi nilang walang katotohanan ang mga paratang at hindi nila kilala si Paula. Ngunit, pinaniwalaan ng korte ang testimonya ni Mambo at hinatulang guilty sina Bragais at Tacuyo.

“A [person with intellectual disability] may be a credible witness. The acceptance of [their] testimony depends on the quality of [their] perceptions and the manner [they] can make them known to the court. If the testimony of a [person with intellectual disability] is coherent, the same is admissible in court.”

“The assessment of the credibility or witnesses is a task most properly within the domain of trial courts. In People v. Gahi, the Court stressed that the findings of the trial court carry great weight and respect due to the unique opportunity afforded them to observe the witnesses when placed on the stand.”

Ano ang Kahalagahan ng Desisyong Ito?

Ang desisyong ito ay nagpapakita na hindi dapat maliitin ang kakayahan ng mga taong may kapansanan sa pag-iisip. Maaari silang maging mahalagang saksi sa mga krimen. Ang mahalaga ay bigyan sila ng pagkakataong magsalita at pakinggan ang kanilang testimonya.

Para sa mga abogado, mahalagang tandaan na hindi dapat husgahan ang isang saksi batay lamang sa kanyang kapansanan. Kailangan suriin ang kanyang testimonya at tingnan kung ito ay makatotohanan at may basehan.

Mga Pangunahing Aral

• Hindi hadlang ang kapansanan sa pag-iisip para maging saksi.
• Ang mahalaga ay ang kakayahan ng saksi na maunawaan ang mga pangyayari at maipahayag ito nang malinaw.
• Kailangan bigyan ng pagkakataon ang mga taong may kapansanan sa pag-iisip na magsalita at pakinggan ang kanilang testimonya.

Mga Madalas Itanong

1. Maaari bang maging saksi ang isang taong may kapansanan sa pag-iisip?

Oo, ayon sa Korte Suprema, hindi hadlang ang kapansanan sa pag-iisip para maging saksi ang isang tao.

2. Ano ang kailangan para payagang magpatotoo ang isang taong may kapansanan sa pag-iisip?

Kailangan na may kakayahan siyang maunawaan ang mga pangyayari at maipahayag ito nang malinaw.

3. Paano susuriin ng korte ang testimonya ng isang taong may kapansanan sa pag-iisip?

Susuriin ng korte ang kanyang testimonya at titingnan kung ito ay makatotohanan at may basehan.

4. Ano ang dapat gawin ng abogado kung ang kanyang kliyente ay may kapansanan sa pag-iisip at gustong magpatotoo?

Dapat tiyakin ng abogado na nauunawaan ng kanyang kliyente ang mga tanong at may kakayahan siyang magsalita ng katotohanan.

5. Mayroon bang mga batas na nagpoprotekta sa mga taong may kapansanan sa pag-iisip?

Oo, may mga batas na nagpoprotekta sa kanilang mga karapatan, kabilang na ang karapatang maging saksi sa korte.

Dalubhasa ang ASG Law sa mga usaping legal na may kinalaman sa mga karapatan ng mga taong may kapansanan. Kung mayroon kang katanungan o nangangailangan ng legal na payo, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Maaari kang mag-email sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming website dito para sa karagdagang impormasyon. Kami sa ASG Law ay handang tumulong sa iyo!