Sa isang mahalagang desisyon, pinawalang-sala ng Korte Suprema si Edwin Godinez Castillo sa kasong graft, na binawi ang naunang hatol ng Sandiganbayan. Ang kaso, People of the Philippines vs. Lorenzo Mayogba Cerezo and Edwin Godinez Castillo, ay nakasentro sa mga kontrata ng pag-upa ng heavy equipment sa pagitan ng Municipality of Binmaley at MTAC’s Merchandising, na pag-aari ni Castillo. Ang pangunahing isyu ay kung nagkaroon ng conspiracy sa pagitan ni Castillo at ng dating Mayor Lorenzo Cerezo upang bigyan ang MTAC’s Merchandising ng di-nararapat na bentaha. Ngunit, ang Korte Suprema ay nagdesisyon na walang sapat na ebidensya upang mapatunayan na nagkaroon ng sabwatan o na ang mga aksyon ni Castillo ay nagdulot ng pinsala sa gobyerno. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagpapatunay ng bawat elemento ng krimen nang walang makatuwirang pagdududa.

Kontrata ng Pag-upa: Kailangan Ba ang Sabwatan Para sa Graft na Mapatunayan?

Ang kasong ito ay nagsimula nang magsampa ng reklamo si Anita U. Urbano laban kay Mayor Cerezo at Castillo dahil sa mga kontrata ng pag-upa ng heavy equipment na hindi umano dumaan sa public bidding, isang paglabag sa Government Procurement Reform Act. Ayon sa reklamo, pumasok ang Municipality of Binmaley sa mga kontrata sa MTAC’s Merchandising ni Castillo mula 2011 hanggang 2013 para sa paghakot ng basura. Bagama’t nakitaan ng Ombudsman ng probable cause para kasuhan si Cerezo at Castillo ng paglabag sa Section 3(e) ng Anti-Graft and Corrupt Practices Act, naghain ang Ombudsman ng 21 Informations sa Sandiganbayan. Ang lahat ng mga ito ay may kaugnayan sa mga kontrata ng pag-upa.

Ang Sandiganbayan ay nagdesisyon na nagkasala si Cerezo at Castillo sa 16 sa 21 kaso. Ngunit si Castillo ay umapela sa Korte Suprema, na nangangatwiran na walang ebidensya ng conspiracy o na nagdulot siya ng anumang pinsala sa gobyerno. Iginiit ni Castillo na kinailangan ang mga kontrata para sa agarang pangangailangan na humakot ng basura dahil sa mga bagyo. Kaya naman hindi dapat parusahan si Castillo.

Sa paglilitis, umamin si Cerezo at Castillo na sila ang mga taong nakapangalan sa mga impormasyon. Umamin din si Cerezo na siya ang Mayor ng Binmaley noong mga panahong iyon. Bukod dito, inamin ni Cerezo na ang mga disbursement vouchers na inihanda ng Munisipyo ng Binmaley bilang mga bayad sa MTAC’s Merchandising ay hindi pinahintulutan ng Commission on Audit (COA), at walang disallowance na may kaugnayan sa mga kontrata sa anumang Ulat ng COA. Bagaman nagpakita ang prosekusyon ng mga voucher ng pagbabayad, obligasyon, at kontrata, nabigo silang patunayan ang conspiracy o di-nararapat na pagbibigay ng benepisyo.

Ang Section 3(e) ng R.A. No. 3019 ay nagbabawal sa mga pampublikong opisyal na magdulot ng di-nararapat na pinsala sa gobyerno o magbigay ng di-nararapat na benepisyo sa isang pribadong partido sa pamamagitan ng manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence. Kailangang patunayan na ang akusado ay isang pampublikong opisyal, na kumilos siya nang may di-nararapat na pagtatangi, at ang kanyang aksyon ay nagdulot ng pinsala o nagbigay ng di-nararapat na benepisyo. Para sa kasong ito, ang pangunahing isyu ay ang kakulangan ng ebidensya ng conspiracy at kung natugunan ba ang mga elemento ng Section 3(e) ng R.A. No. 3019.

Sinabi ng Korte Suprema na hindi napatunayan ng prosekusyon na nagkaroon ng conspiracy sa pagitan ni Cerezo at Castillo. Ayon sa Korte Suprema, kailangang mapatunayan ang conspiracy nang walang makatuwirang pagdududa. Dagdag pa rito, hindi sapat ang pagpayag ni Castillo sa mga kontrata upang ipakita na siya ay nakipag-ugnayan sa layuning itaguyod ang isang krimen. Walang alegasyon o ebidensya na alam ni Castillo na may depekto ang mga kontrata, dahil sa kawalan ng public bidding. Kaya naman ang testimonya ay nakakiling lamang upang patunayan na ang pagpapaupa ng mabibigat na makinarya para sa layunin ng paghakot ng basura at mga debris sa Binmaley ay dapat na dumaan sa public bidding.

Binigyang-diin ng Korte na ang paglabag sa procurement laws ay hindi nangangahulugang lahat ng elemento ng Section 3(e) ng R.A. No. 3019 ay naroroon. Kailangang mapatunayan na ang paglabag sa procurement laws ay nagdulot ng pinsala o nagbigay ng di-nararapat na benepisyo. Sa kasong ito, walang napatunayang pinsala sa gobyerno at walang corrupt intent. Ang pagiging posible na mas mababang renta mula sa ibang supplier ay hindi sapat upang patunayan ang di-nararapat na benepisyo. Kaya si Cerezo ay nagbigay ng di-nararapat na benepisyo, kalamangan, at preferensya kay Castillo. Gaya ng desisyon sa Macairan v. People na hindi sapat ang di-nararapat na benepisyo, kalamangan, o preferensya o pinsala sa gobyerno bilang resulta ng isang paglabag sa isang batas. Ayon sa korte sa Macairan v. People, ang mga pagkilos na bumubuo sa mga elemento ng isang paglabag ng R.A. No. 3019 ay dapat na isagawa nang may corrupt intent, isang hindi tapat na disenyo, o ilang hindi etikal na interes—na malinaw na kulang sa kasong ito.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung napatunayan ba nang walang makatuwirang pagdududa na nagkaroon ng sabwatan sina Cerezo at Castillo para labagin ang Section 3(e) ng R.A. No. 3019.
Ano ang Section 3(e) ng R.A. No. 3019?	Ito ay tumutukoy sa mga corrupt practices ng mga pampublikong opisyal, kabilang ang pagdudulot ng di-nararapat na pinsala sa gobyerno o pagbibigay ng di-nararapat na benepisyo sa isang pribadong partido.
Ano ang ibig sabihin ng “conspiracy” sa legal na konteksto?	Ang conspiracy ay isang kasunduan sa pagitan ng dalawa o higit pang mga tao na gumawa ng isang krimen, kung saan dapat mapatunayan ang pagkakaroon ng isang layunin upang gumawa ng isang paglabag.
Ano ang papel ng public bidding sa mga kontrata ng gobyerno?	Ang public bidding ay isang proseso upang matiyak na ang mga kontrata ng gobyerno ay iginawad sa pinakamahusay na alok at upang maiwasan ang korapsyon at nepotismo.
Bakit pinawalang-sala ng Korte Suprema si Castillo?	Dahil sa kawalan ng ebidensya ng conspiracy at hindi napatunayan na ang kanyang mga aksyon ay nagdulot ng pinsala sa gobyerno o nagbigay ng di-nararapat na benepisyo sa kanyang kumpanya.
Ano ang implikasyon ng desisyon na ito sa iba pang mga kaso ng graft?	Nagbibigay-diin ito sa kahalagahan ng pagpapatunay ng bawat elemento ng krimen nang walang makatuwirang pagdududa, lalo na ang pagkakaroon ng conspiracy at pinsala sa gobyerno.
Paano nakatulong ang kawalan ng disallowance mula sa COA sa kaso ni Castillo?	Ang kawalan ng disallowance mula sa COA ay nagpapahiwatig na ang mga transaksyon ay hindi itinuring na irregular o labag sa batas ng ahensya ng gobyerno na may tungkuling magsuri at mag-awdit sa mga gastusin ng pamahalaan.
Mayroon bang alternatibong paraan ng procurement na maaaring gamitin kung sakaling hindi posible ang public bidding?	Oo, ang mga alternatibong paraan ng procurement ay pinahihintulutan sa ilalim ng RA 9184 kapag may mga tiyak na kundisyon tulad ng mga emergency o natatanging pangyayari.

Ang desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng mahigpit na pagsunod sa mga alituntunin ng batas at ang pangangailangan para sa matibay na ebidensya upang mapatunayan ang pagkakasala sa mga kaso ng graft. Ito rin ay nagbibigay-diin na ang paglabag sa procurement laws ay hindi awtomatikong nangangahulugan na may nagawang krimen, maliban kung mapatunayang mayroong manifest partiality, evident bad faith, or gross inexcusable negligence. Para sa karagdagang paglilinaw tungkol sa aplikasyon ng hatol na ito sa iba pang mga sitwasyon, mahalagang kumunsulta sa isang abogado para sa nararapat na legal na payo.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: People of the Philippines, v. Lorenzo Mayogba Cerezo and Edwin Godinez Castillo, G.R. No. 252173, March 15, 2022