Sa kasong Department of Finance-Revenue Integrity Protection Service (DOF-RIPS) vs. Office of the Ombudsman and Ramir Saunders Gomez, ipinaliwanag ng Korte Suprema ang mga tuntunin tungkol sa preskripsyon ng mga kasong kriminal na may kaugnayan sa hindi pag-file o maling pagdedeklara sa Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth (SALN) ng mga opisyal ng gobyerno. Ang desisyon ay nagbibigay-diin sa kung paano nakakaapekto ang mga batas tulad ng RA 3019, RA 6713, at Act 3326 sa mga pananagutan at depensa ng mga akusado. Ang kasong ito ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang pagsunod sa mga patakaran ng SALN at nagbibigay-diin na ang pagiging bukas at tapat sa pagdedeklara ng mga ari-arian ay mahalaga sa pananagutan ng mga lingkod-bayan. Sa madaling salita, kung ang kaso ay hindi naisampa sa loob ng itinakdang panahon, hindi na ito maaaring ituloy laban sa opisyal.

Ang Pagkakadiskubre ng Maling SALN: Kailan Nagsisimula ang Pagbilang ng Panahon?

Ang kaso ay nagsimula nang maghain ang DOF-RIPS ng reklamo laban kay Ramir Saunders Gomez dahil sa mga pagkukulang at maling impormasyon sa kanyang SALN. Kinuwestyon ng DOF-RIPS ang desisyon ng Ombudsman na ang ilang mga paratang ay napaso na dahil sa prescription, iginiit nila na ang pagtuklas sa mga paglabag ay dapat magsimula sa petsa kung kailan natanggap ng DOF-RIPS ang mga dokumento mula sa iba’t ibang ahensya ng gobyerno, at hindi sa mismong paghain ng SALN. Ito ang nagtulak sa kanila na maghain ng petisyon sa Korte Suprema, upang muling suriin ang mga deadlines sa paghahain ng kaso.

Sinuri ng Korte Suprema kung kailan nagsisimula ang pagbilang ng prescription period sa mga kaso ng falsification at perjury na may kaugnayan sa SALN. Sa pagsusuri sa mga naunang desisyon at mga kaugnay na batas, idiniin ng Korte na sa mga kasong tulad nito, ang prescription ay nagsisimula sa araw ng pag-file ng SALN, dahil sa puntong ito ang dokumento ay bukas na para sa pagsusuri at maaaring matukoy ang mga pagkakamali o hindi pagkakapare-pareho. Ang SALN ay bukas sa publiko at dapat irepaso, kung kaya’t mayroon nang pagkakataon na makita ang mga mali. Kung kaya naman, mayroon nang sapat na panahon para matuklasan ang mga mali sa loob ng 10 taon. Dagdag pa rito, ang batas na nagpapahintulot na sirain ang mga SALN pagkatapos ng 10 taon kung walang ginagawang imbestigasyon ay nagpapahiwatig na dapat nang magsimula ang imbestigasyon bago pa man matapos ang panahong ito.

“[A]ng pahayag ay maaaring sirain maliban kung kinakailangan sa isang patuloy na imbestigasyon pagkatapos ng sampung (10) taon ay nagpapahiwatig na ang imbestigasyon ay dapat na nagsimula bago ang pagtatapos ng sampung taong panahon.”

Sinuri rin ng Korte ang relasyon sa pagitan ng RA 3019 (Anti-Graft and Corrupt Practices Act) at RA 6713 (Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and Employees) patungkol sa pag-file ng SALN. Natukoy ng Korte na ang RA 6713 ay nagpataw ng mas mabigat na parusa para sa hindi pag-file ng SALN kumpara sa RA 3019, kaya binabago ang mga probisyon ng RA 3019. Dahil dito, hindi maaaring sabay na litisin ang isang indibidwal sa ilalim ng parehong batas para sa parehong pagkakasala. Ang mga sumusunod na batas ay mahalaga sa kasong ito: RA 3019, RA 6713, at Act 3326.

Ayon sa Korte, sa ilalim ng RA 6713, ang paglabag sa Section 8 (hindi pag-file ng SALN) ay may prescription period na walong taon, batay sa Act 3326, na namamahala sa mga prescriptive period para sa mga paglabag na pinarurusahan sa ilalim ng mga espesyal na batas na walang sariling mga prescriptive period. Sa kasong ito, ang reklamo ng DOF-RIPS ay inihain pagkalipas ng 13 taon mula nang mabigo si Gomez na i-file ang kanyang 2003 SALN, kaya’t napagpasyahan ng Ombudsman na ang kaso ay napaso na. Hindi sumang-ayon ang DOF-RIPS sa desisyon ng Ombudsman. Iginigiit ng DOF-RIPS na hindi pa dapat napaso ang mga kaso, ngunit ang Korte ay hindi sumang-ayon sa kanila.

Ang Korte Suprema ay nagbigay-diin sa malawak na awtoridad ng Ombudsman sa pagsisiyasat at pag-uusig sa mga kasong kriminal na kinasasangkutan ng mga opisyal at empleyado ng publiko, na nagsasaad na ang mga korte ay hindi dapat makialam maliban kung may malinaw na pang-aabuso sa diskresyon. Dahil dito, binigyang-diin din na hindi sapat ang simpleng hindi pagsang-ayon sa mga natuklasan ng Ombudsman upang bumuo ng malubhang pang-aabuso sa diskresyon; dapat mayroong patunay na ang Ombudsman ay nagsagawa ng mga paglilitis sa isang paraan na katumbas ng isang virtual na pagtanggi na gampanan ang isang tungkulin sa ilalim ng batas.

Base sa Republic Act No. 6713, Section 8(C)(4):

“Ang anumang pahayag na isinampa sa ilalim ng Batas na ito ay dapat na magagamit sa publiko sa loob ng sampung (10) taon pagkatapos matanggap ang pahayag. Pagkatapos ng nasabing panahon, ang pahayag ay maaaring sirain maliban kung kinakailangan sa isang patuloy na imbestigasyon.”

Sa esensya, pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng Ombudsman, na nagsasaad na ang mga kasong may kaugnayan sa SALN ni Gomez ay napaso na dahil ang reklamo ay inihain pagkatapos ng prescriptive period na itinakda ng batas. Itong desisyon na ito ay binibigyang-diin ang kahalagahan ng pagsunod sa mga regulasyon ng SALN at nagbibigay ng kalinawan tungkol sa mga time frame kung saan maaaring ituloy ang mga aksyong legal. Dapat sundin ng mga opisyal ng gobyerno ang itinakdang batas para maiwasan ang pananagutan.

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung napaso na ba ang mga kasong kriminal na may kaugnayan sa hindi pag-file at maling pagdedeklara sa SALN ni Ramir Saunders Gomez noong inihain ang reklamo ng DOF-RIPS.
Ano ang SALN?	Ang Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth (SALN) ay isang dokumento na kailangang i-file ng mga opisyal ng gobyerno na naglalaman ng listahan ng kanilang ari-arian, pananagutan, at net worth.
Ano ang RA 3019?	Ang RA 3019, o ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act, ay isang batas na naglalayong sugpuin ang korapsyon sa gobyerno.
Ano ang RA 6713?	Ang RA 6713, o ang Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and Employees, ay isang batas na nagtatakda ng mga pamantayan ng pag-uugali para sa mga lingkod-bayan, kabilang ang pag-file ng SALN.
Ano ang Act 3326?	Ang Act 3326 ay isang batas na namamahala sa mga prescriptive period para sa mga paglabag na pinarurusahan sa ilalim ng mga espesyal na batas na walang sariling mga prescriptive period.
Kailan nagsisimula ang pagbilang ng prescription period sa mga kaso ng SALN?	Ayon sa Korte Suprema, ang prescription period ay nagsisimula sa araw ng pag-file ng SALN. Sa puntong ito, ang mga records ay bukas para sa pagsusuri, kaya’t mayroon nang oportunidad para makita ang mga pagkakamali sa dokumento.
Ano ang ibig sabihin ng prescription?	Ang prescription ay tumutukoy sa limitasyon sa loob ng kung saan maaaring simulan ang isang kasong legal. Kapag napaso na ang prescription period, hindi na maaaring ituloy ang kaso.
Bakit napaso ang mga kaso laban kay Gomez?	Napaso ang mga kaso laban kay Gomez dahil inihain ang reklamo ng DOF-RIPS pagkatapos ng prescriptive period na walong taon para sa hindi pag-file ng SALN sa ilalim ng RA 6713 at Act 3326, at pagkatapos ng 10 taon para sa mga kaso ng pagsisinungaling.

Sa pangkalahatan, ang desisyon na ito ay nagpapaalala sa lahat ng mga lingkod-bayan na maging masigasig sa pagtupad ng kanilang mga obligasyon sa pag-file ng SALN at tinitiyak ang katumpakan at pagiging kumpleto ng impormasyong kanilang isinisiwalat. Malaki ang maitutulong nito sa pagpapatibay ng pananagutan at integridad sa serbisyo publiko.

Para sa mga katanungan tungkol sa pag-apply ng ruling na ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay ibinibigay para sa mga layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa tiyak na legal na gabay na iniayon sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: DEPARTMENT OF FINANCE-REVENUE INTEGRITY PROTECTION SERVICE (DOF-­RIPS) VS. OFFICE OF THE OMBUDSMAN AND RAMIR SAUNDERS GOMEZ, G.R. No. 236956, November 24, 2021