Sa kasong ito, pinawalang-sala ng Korte Suprema si Alex Baluyot dahil sa paglabag sa chain of custody rule sa paghawak ng mga ebidensya. Ito ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang tamang proseso sa pagkolekta at pagpapanatili ng integridad ng mga ebidensya sa mga kasong may kinalaman sa droga. Dahil dito, dapat na mas maging maingat ang mga awtoridad sa pagsunod sa mga alituntunin upang matiyak na hindi mapawalang-bisa ang mga kaso laban sa mga suspek.

Nasaan ang Hustisya?: Ang Problema sa Chain of Custody sa Iligal na Bentahan ng Droga

Ang kasong ito ay nagmula sa isang buy-bust operation na isinagawa ng mga operatiba ng PDEA (Philippine Drug Enforcement Agency) laban kay Alex Baluyot. Ayon sa mga operatiba, nagbenta umano si Alex ng isang plastic sachet ng shabu kay IO1 Ronnel Molina, na nagpanggap bilang buyer. Dagdag pa rito, nakuhanan din umano si Alex ng isa pang medium-sized plastic sachet na naglalaman ng dalawang mas maliliit na sachet ng shabu. Dahil dito, kinasuhan si Alex ng paglabag sa Section 5 (Illegal Sale of Dangerous Drugs) at Section 11 (Illegal Possession of Dangerous Drugs) ng RA 9165 o Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002.

Sa paglilitis, itinanggi ni Alex ang mga paratang at sinabing siya ay inaresto sa kanyang bahay at itinaniman ng ebidensya. Gayunpaman, naniwala ang Regional Trial Court (RTC) sa bersyon ng mga operatiba ng PDEA at hinatulang guilty si Alex sa kasong illegal sale ng droga. Pinawalang-sala naman siya sa kasong illegal possession dahil sa pagdududa sa identidad ng mga nakuha umanong droga. Umapela si Alex sa Court of Appeals (CA), ngunit ibinasura ito at kinatigan ang desisyon ng RTC, subalit binago ang hatol sa paraang hindi siya maaaring mag-apply para sa parole. Kaya naman, itinaas ni Alex ang usapin sa Korte Suprema.

Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung napatunayan ba nang walang pag-aalinlangan na si Alex ay nagkasala ng illegal sale ng droga. Dito pumapasok ang usapin ng chain of custody, na tumutukoy sa proseso ng pagpapanatili at pagdokumento ng mga ebidensya mula sa pagkakasamsam hanggang sa pagpresenta sa korte. Ito ay mahalaga upang matiyak na ang ebidensya ay hindi napalitan, nasira, o nakompromiso sa anumang paraan. Sa ilalim ng Section 21 ng RA 9165 at ang Implementing Rules and Regulations (IRR) nito, ang mga sumusunod ay kinakailangan:

Section 21. Custody and Disposition of Confiscated, Seized, and/or Surrendered Dangerous Drugs, Plant Sources of Dangerous Drugs, Controlled Precursors and Essential Chemicals, Instruments/Paraphernalia and/or Laboratory Equipment. – Ang PDEA ang mangangalaga sa lahat ng mga mapanganib na droga, halaman na pinagmumulan ng mga mapanganib na droga, kontroladong kemikal, gayundin ang mga kagamitan na kinumpiska, para sa tamang disposisyon sa mga sumusunod na paraan:

(1) Ang grupo ng mga humuli, matapos ang pagkumpiska, ay dapat agad na mag-imbentaryo at kunan ng larawan ang mga ito sa presensya ng akusado, kinatawan mula sa media at Department of Justice (DOJ), at anumang halal na opisyal.

Sa madaling salita, dapat na markahan, kunan ng litrato, at imbentaryuhin ang mga ebidensya kaagad pagkatapos ng pagkakasamsam sa presensya ng akusado, kinatawan mula sa media, DOJ, at isang halal na opisyal. Bagama’t pinapayagan ang pagliban sa mga alituntunin na ito kung mayroong “justifiable grounds”, kailangan pa ring mapatunayan na napanatili ang integridad ng ebidensya.

Sa kasong ito, nabigo ang mga operatiba ng PDEA na sundin ang mga alituntunin ng chain of custody. Unang-una, hindi nila kaagad minarkahan ang mga ebidensya sa lugar ng pag-aresto. Pangalawa, at mas importante, dalawa lamang ang naging saksi sa pagmamarka at pag-imbentaryo ng mga nakumpiskang droga—isang kagawad ng barangay at isang kinatawan mula sa media. Walang kinatawan mula sa DOJ. Hindi rin naipaliwanag ng prosekusyon kung bakit walang kinatawan mula sa DOJ, gayong mayroon naman silang sapat na panahon upang makakuha ng isa.

Dahil sa mga paglabag na ito, nagkaroon ng gap sa chain of custody, na nagdulot ng pagdududa sa integridad at evidentiary value ng mga ebidensya. Hindi rin nakapagpakita ang prosekusyon ng sapat na dahilan upang bigyang-katwiran ang hindi nila pagsunod sa mga alituntunin. Kaya naman, nagdesisyon ang Korte Suprema na pawalang-sala si Alex Baluyot. Binigyang-diin ng Korte na sa mga kasong kriminal, dapat mapatunayan ang kasalanan ng akusado nang walang pag-aalinlangan.

Ang kasong ito ay nagpapaalala sa kahalagahan ng pagsunod sa chain of custody rule sa mga kasong may kinalaman sa droga. Ito ay upang matiyak na hindi malalagay sa alanganin ang karapatan ng akusado sa isang patas na paglilitis at upang maiwasan ang mga pagkakamali na maaaring magresulta sa maling paghatol. Kung hindi masusunod ang proseso, maaaring mapawalang-bisa ang isang kaso, gaano man kalaki ang ebidensya laban sa akusado.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung napatunayan ba ng prosekusyon nang walang pag-aalinlangan na si Alex Baluyot ay nagkasala ng illegal sale ng droga, sa kabila ng mga paglabag sa chain of custody rule.
Ano ang chain of custody?	Ang chain of custody ay ang proseso ng pagpapanatili at pagdokumento ng mga ebidensya mula sa pagkakasamsam hanggang sa pagpresenta sa korte. Ito ay mahalaga upang matiyak na ang ebidensya ay hindi napalitan, nasira, o nakompromiso sa anumang paraan.
Ano ang mga kinakailangan sa ilalim ng Section 21 ng RA 9165?	Sa ilalim ng Section 21 ng RA 9165, ang mga ebidensya ay dapat na markahan, kunan ng litrato, at imbentaryuhin kaagad pagkatapos ng pagkakasamsam sa presensya ng akusado, kinatawan mula sa media, DOJ, at isang halal na opisyal.
Bakit mahalaga ang chain of custody?	Mahalaga ang chain of custody upang maprotektahan ang integridad at evidentiary value ng mga ebidensya, at upang maiwasan ang mga pagkakamali na maaaring magresulta sa maling paghatol.
Ano ang nangyari sa kasong ito?	Sa kasong ito, pinawalang-sala ng Korte Suprema si Alex Baluyot dahil nabigo ang mga operatiba ng PDEA na sundin ang mga alituntunin ng chain of custody, partikular na ang pagiging dalawa lamang ang saksi sa pagmamarka at pag-imbentaryo ng mga ebidensya.
Ano ang ibig sabihin ng “gap” sa chain of custody?	Ang “gap” sa chain of custody ay tumutukoy sa anumang pagkukulang o paglabag sa proseso ng pagpapanatili at pagdokumento ng mga ebidensya, na maaaring magdulot ng pagdududa sa integridad nito.
Mayroon bang exception sa pagsunod sa chain of custody?	Oo, may exception kung mayroong “justifiable grounds” para hindi sundin ang mga alituntunin, ngunit kailangan pa ring mapatunayan na napanatili ang integridad ng ebidensya.
Ano ang naging epekto ng pagpapawalang-sala kay Alex Baluyot?	Dahil sa pagpapawalang-sala kay Alex Baluyot, malaya na siya at hindi na kailangang magbayad ng multa. Gayundin, ang desisyong ito ay nagpapaalala sa mga awtoridad na maging mas maingat sa pagsunod sa chain of custody sa mga kasong may kinalaman sa droga.

Ang desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng tamang proseso at pagsunod sa batas sa paghawak ng mga ebidensya sa mga kasong kriminal. Ito ay nagpapakita na hindi sapat na mayroon lamang ebidensya, kundi dapat din itong nakuha at pinangalagaan nang naaayon sa mga legal na alituntunin. Mahalagang tandaan na ang pagsunod sa batas ay hindi lamang para sa mga ordinaryong mamamayan, kundi pati na rin sa mga awtoridad na nagpapatupad nito.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: PEOPLE OF THE PHILIPPINES VS. ALEX BALUYOT Y BIRANDA, G.R. No. 243390, October 05, 2020