Sa kasong ito, nagdesisyon ang Korte Suprema na hindi sapat ang ebidensya upang mapatunayang nagkasala ang akusado dahil hindi napanatili ang integridad ng mga umano’y nakuhang droga. Dahil dito, napawalang-sala ang akusado. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa chain of custody rule sa mga kaso ng droga, lalo na ang presensya ng kinatawan mula sa Department of Justice (DOJ) sa pag-imbentaryo at pagkuha ng litrato ng mga nasamsam na droga.

Kawalan ng DOJ Representative: Hadlang sa Pagpapatunay ng Krimen?

Ang kasong ito ay tungkol kay Ronald Jaime De Motor y Dantes, na nahatulan ng Regional Trial Court (RTC) at Court of Appeals (CA) dahil sa paglabag sa Sections 5 at 11, Article II ng Republic Act No. (RA) 9165 o Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002. Ayon sa mga pulis, nakabili sila kay De Motor ng marijuana sa isang buy-bust operation, at nakuhanan pa siya ng karagdagang marijuana sa kanyang bulsa. Ngunit, iginiit ni De Motor na dinakip lamang siya ng mga pulis nang walang dahilan. Ang pangunahing isyu sa apela ay kung napatunayan ba ng prosekusyon na walang pagdududa ang pagkakasala ni De Motor, lalo na’t mayroong pagkukulang sa pagsunod sa chain of custody rule.

Sa mga kaso ng Illegal Sale at/o Illegal Possession ng Dangerous Drugs sa ilalim ng RA 9165, napakahalaga na ang identidad ng mapanganib na droga ay maitatag nang may moral na katiyakan, dahil ang mapanganib na droga mismo ay bumubuo ng isang mahalagang bahagi ng corpus delicti ng krimen. Ang pagkabigo na patunayan ang integridad ng corpus delicti ay nagiging dahilan upang ang ebidensya para sa Estado ay hindi sapat upang patunayan ang pagkakasala ng akusado nang higit pa sa makatwirang pagdududa, at samakatuwid, ay nagbibigay-daan sa isang pagpapawalang-sala. Upang maitaguyod ang pagkakakilanlan ng mapanganib na droga na may moral na katiyakan, dapat na maipaliwanag ng prosekusyon ang bawat link ng chain of custody mula sa sandaling ang mga droga ay nasamsam hanggang sa pagtatanghal nito sa korte bilang ebidensya ng krimen.

Bilang bahagi ng pamamaraan ng chain of custody, hinihiling ng batas, inter alia, na ang pagmamarka, pisikal na imbentaryo, at pagkuha ng litrato ng mga nasamsam na kagamitan ay isasagawa kaagad pagkatapos ng pagkasamsam at pagkakumpiska ng pareho. Kaugnay nito, kinikilala ng case law na “ang pagmamarka sa agarang pagkumpiska ay naglalarawan ng kahit pagmamarka sa pinakamalapit na istasyon ng pulisya o opisina ng apprehending team.” Samakatuwid, ang pagkabigo na agad na markahan ang mga nakumpiskang bagay sa lugar ng pag-aresto ay hindi nagiging dahilan upang hindi sila tanggapin sa ebidensya o pinipinsala ang integridad ng mga nasamsam na droga, dahil ang pag-uugali ng pagmamarka sa pinakamalapit na istasyon ng pulisya o opisina ng apprehending team ay sapat na pagsunod sa mga patakaran sa kadena ng kustodiya.

Hinihiling din ng batas na ang nasabing imbentaryo at pagkuha ng litrato ay gawin sa harapan ng akusado o ng taong kinunan ng mga gamit, o ng kanyang kinatawan o abogado, pati na rin ang ilang kinakailangang saksi, katulad ng: (a) kung bago ang susog ng RA 9165 ng RA 10640, isang kinatawan mula sa media AT ang DOJ, at anumang nahalal na pampublikong opisyal; o (b) kung pagkatapos ng susog ng RA 9165 ng RA 10640, isang nahalal na pampublikong opisyal at isang kinatawan ng National Prosecution Service O ang media. Hinihiling ng batas ang presensya ng mga saksi na ito pangunahin na “upang matiyak ang pagtatatag ng chain of custody at alisin ang anumang hinala ng pagpapalit, pagtatanim, o kontaminasyon ng ebidensya.”

Bilang pangkalahatang tuntunin, ang pagsunod sa chain of custody procedure ay mahigpit na ipinag-uutos dahil ito ay itinuturing na “hindi lamang bilang isang procedural technicality kundi bilang isang bagay ng substantive law.” Ito ay dahil “ang batas ay ‘ginawa ng Kongreso bilang pag-iingat sa kaligtasan upang matugunan ang mga potensyal na pang-aabuso ng pulisya, lalo na kung isasaalang-alang na ang parusa na ipinataw ay maaaring pagkakulong habang buhay.’” Gayunpaman, kinilala ng Korte na dahil sa iba’t ibang mga kondisyon sa field, ang mahigpit na pagsunod sa chain of custody procedure ay maaaring hindi palaging posible. Dahil dito, ang pagkabigo ng apprehending team na mahigpit na sumunod sa pareho ay hindi ipso facto na gagawing walang bisa at walang bisa ang pagkasamsam at pangangalaga sa mga gamit, sa kondisyon na kasiya-siyang napatunayan ng prosekusyon na: (a) mayroong isang makatwirang dahilan para sa hindi pagsunod; at (b) ang integridad at evidentiary value ng mga nasamsam na bagay ay maayos na napanatili. Ang naunang nabanggit ay batay sa saving cause na matatagpuan sa Seksyon 21 (a), Artikulo II ng Implementing Rules and Regulations (IRR) ng RA 9165, na kalaunan ay pinagtibay sa teksto ng RA 10640. Gayunpaman, dapat bigyang-diin na upang magamit ang saving clause, dapat na ipaliwanag ng prosekusyon ang mga dahilan sa likod ng procedural lapses, at na ang makatwirang dahilan para sa hindi pagsunod ay dapat mapatunayan bilang isang katotohanan, dahil hindi maaaring ipalagay ng Korte kung ano ang mga dahilang ito o na umiiral pa nga ang mga ito.

Sa usapin ng kahilingan sa saksi, maaaring pahintulutan ang hindi pagsunod kung napatunayan ng prosekusyon na ang mga opisyal na humuhuli ay nagpakita ng tunay at sapat na pagsisikap upang makuha ang presensya ng mga nasabing saksi, kahit na kalaunan ay nabigo silang lumitaw. Bagama’t ang pagiging seryoso ng mga pagsisikap na ito ay dapat suriin sa bawat kaso, ang pangkalahatang layunin ay para mahikayat ang Korte na ang pagkabigong sumunod ay makatwiran sa ilalim ng mga ibinigay na pangyayari. Kaya, ang mga simpleng pahayag ng hindi pagkakaroon, na wala sa tunay na seryosong pagtatangka na makipag-ugnayan sa mga kinakailangang saksi, ay hindi katanggap-tanggap bilang makatwirang mga batayan para sa hindi pagsunod. Ang mga pagsasaalang-alang na ito ay nagmumula sa katotohanan na ang mga opisyal ng pulisya ay karaniwang binibigyan ng sapat na oras – simula sa sandaling natanggap nila ang impormasyon tungkol sa mga aktibidad ng akusado hanggang sa oras ng kanyang pag-aresto – upang maghanda para sa isang buy-bust operation at dahil dito, gawin ang mga kinakailangang kaayusan nang maaga, na alam na alam na kailangan nilang mahigpit na sumunod sa chain of custody rule. Sa kasong ito, nagkaroon ng paglihis sa kahilingan ng saksi dahil ang pag-uugali ng imbentaryo at pagkuha ng litrato ay hindi nasaksihan ng isang kinatawan mula sa DOJ. Ang nasabing paghahanap ay kinumpirma ng testimonya ni Senior Police Officer 1 Arnold T. Quinio (SPO1 Quinio) sa cross-examination, kung saan kanyang inamin na walang dumating na representante ng DOJ sa istasyon ng pulis.

Dahil dito, sinabi ng Korte na obligasyon ng prosekusyon na ipaliwanag ang kawalan ng kinakailangang saksi sa pamamagitan ng pagpapakita ng makatwirang dahilan para dito, o sa pinakamababa, sa pamamagitan ng pagpapakita na tunay at sapat na pagsisikap ang ginawa ng mga opisyal na humuhuli upang matiyak ang kanyang presensya. Dito, ipinakita ng mga rekord na nabigo ang prosekusyon na kilalanin, lalo na ang bigyang-katwiran, ang kawalan ng isang kinatawan ng DOJ. Dahil sa hindi makatwirang paglihis mula sa chain of custody rule, napilitan ang Korte na magtapos na ang integridad at evidentiary value ng mga gamit na umano’y nakuha mula sa akusado- appellant ay nakompromiso, na dahil dito ay nagbibigay-daan sa kanyang pagpapawalang-sala. Dahil dito, ibinasura ng Korte Suprema ang naunang desisyon ng Court of Appeals at pinawalang-sala si Ronald Jaime De Motor y Dantes sa mga krimeng isinampa laban sa kanya.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung napatunayan ba ng prosekusyon na walang pagdududa ang pagkakasala ni De Motor sa paglabag sa RA 9165, lalo na’t mayroong pagkukulang sa pagsunod sa chain of custody rule.
Bakit pinawalang-sala si De Motor?	Hindi nakasunod ang mga awtoridad sa chain of custody rule, partikular ang kawalan ng kinatawan mula sa DOJ sa pag-imbentaryo at pagkuha ng litrato ng mga nasamsam na droga.
Ano ang chain of custody rule?	Ito ay ang proseso ng pagpapanatili ng integridad ng ebidensya mula sa pagkakasamsam nito hanggang sa pagpresenta sa korte, upang matiyak na hindi ito napalitan o nakontamina.
Bakit mahalaga ang presensya ng kinatawan mula sa DOJ?	Upang maging saksi sa proseso at matiyak ang integridad ng ebidensya, at maiwasan ang anumang hinala ng pagpapalit o pagtatanim ng ebidensya.
Ano ang epekto ng hindi pagsunod sa chain of custody rule?	Maaaring humantong ito sa pagpapawalang-sala ng akusado dahil hindi mapapatunayan na walang pagdududa ang pagkakasala nito.
Ano ang corpus delicti?	Ito ay ang katawan ng krimen, o ang mga elemento na kailangang mapatunayan upang maitatag ang krimen. Sa kaso ng droga, ito ay ang mismong droga.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa papel ng prosekusyon?	Sinabi ng Korte Suprema na may tungkulin ang prosekusyon na ipaliwanag ang anumang pagkukulang sa chain of custody, kahit na hindi ito itanong ng depensa.
Ano ang saving clause sa RA 9165?	Ito ay ang probisyon na nagsasaad na ang hindi pagsunod sa mga patakaran sa chain of custody ay hindi awtomatikong magpapawalang-bisa sa pagkasamsam ng droga, kung may makatwirang dahilan at napanatili ang integridad ng ebidensya.

Ang desisyong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng mahigpit na pagsunod sa chain of custody rule sa mga kaso ng droga. Ang anumang pagkukulang sa proseso, lalo na ang kawalan ng kinatawan mula sa DOJ, ay maaaring maging sanhi ng pagpapawalang-sala ng akusado. Kung mayroon kang katanungan ukol dito:

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: People of the Philippines vs. Ronald Jaime De Motor y Dantes, G.R No. 245486, November 27, 2019