Hindi layunin ng sistema ng batas sa Pilipinas na protektahan ang mga katutubo upang tanggalan ng hurisdiksyon ang mga korte sa mga kasong kriminal. Ang mga indibidwal na kabilang sa mga katutubong pamayanan na sinampahan ng mga kasong kriminal ay hindi maaaring gamitin ang Republic Act No. 8371, o ang Indigenous Peoples’ Rights Act of 1997, upang takasan ang pag-uusig at pananagutan sa ilalim ng batas.

Katarungan para sa Lahat: Balanse sa Pagitan ng Katutubong Kaugalian at Pambansang Batas

Ang kasong ito ay tungkol sa petisyon ni Roderick D. Sumatra, isang tribal chieftain, na humihiling na ipawalang-bisa ang kasong rape na isinampa laban sa kanya. Ang kanyang argumento ay nakabatay sa resolusyon ng isang tribal court na nagpapawalang-sala sa kanya. Ang pangunahing tanong dito ay kung maaaring gamitin ang Indigenous Peoples’ Rights Act (IPRA) upang pigilan ang isang regular na korte na dinggin ang isang kasong kriminal kung saan sangkot ang isang katutubo.

Ang Korte Suprema ay nagpasiya na hindi maaaring gamitin ang IPRA upang hadlangan ang paglilitis sa mga kasong kriminal. Binigyang-diin ng Korte na ang 1987 Konstitusyon ay nagtatakda ng balangkas kung saan kinikilala ang mga karapatan ng mga katutubo sa loob ng konteksto ng pambansang pagkakaisa at pag-unlad. Ayon sa Korte, ang pagkilala sa mga kaugalian at batas ng mga katutubo ay hindi dapat maging hadlang sa pagpapatupad ng pambansang batas, lalo na sa mga kasong kriminal kung saan ang interes ng estado at ng buong lipunan ay nakataya.

Pinagtibay ng Korte Suprema na bagamat kinikilala at pinoprotektahan ng IPRA ang mga karapatan ng mga katutubo, ang mga ito ay hindi dapat gamitin upang labagin ang pangkalahatang sistema ng batas. Ang Section 15 ng IPRA ay nagtatakda na ang mga katutubo ay may karapatang gamitin ang kanilang sariling sistema ng hustisya, ngunit ito ay dapat na naaayon sa pambansang legal na sistema at sa mga internasyonal na karapatang pantao. Samakatuwid, ang mga customary laws ay hindi dapat maging dahilan upang hindi mapanagot ang isang indibidwal sa paglabag sa pambansang batas kriminal.

SECTION 15. Justice System, Conflict Resolution Institutions, and Peace Building Processes. — The ICCs/IPs shall have the right to use their own commonly accepted justice systems, conflict resolution institutions, peace building processes or mechanisms and other customary laws and practices within their respective communities and as may be compatible with the national legal system and with internationally recognized human rights.

Binigyang-diin ng Korte na ang isang krimen ay labag sa seguridad at kapayapaan ng buong bansa. Kapag ang isang krimen ay nagawa, ang estado ay may karapatang usigin ang nagkasala upang mapanatili ang kaayusan ng lipunan. Ang pagpapaubaya sa customary laws sa mga kasong kriminal ay magiging pagwawalang-bahala sa interes ng estado at ng buong sambayanan. Ang kapasidad na mag-usig at magparusa sa mga krimen ay isang mahalagang katangian ng kapangyarihan ng estado.

Ang Korte Suprema ay nagpasiya na walang legal na basehan upang pigilan ang Regional Trial Court na dinggin ang kasong rape laban kay Sumatra. Ang resolusyon ng tribal court ay hindi maaaring magpawalang-bisa sa karapatan ng estado na usigin si Sumatra sa paglabag sa pambansang batas. Samakatuwid, ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon ni Sumatra at inutusan ang mga respondent na ipagpatuloy ang paglilitis sa kaso.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung maaaring gamitin ang Indigenous Peoples’ Rights Act upang pigilan ang isang regular na korte na dinggin ang isang kasong kriminal kung saan sangkot ang isang katutubo.
Ano ang desisyon ng Korte Suprema?	Hindi maaaring gamitin ang IPRA upang hadlangan ang paglilitis sa mga kasong kriminal. Ang customary laws ay hindi dapat maging dahilan upang hindi mapanagot ang isang indibidwal sa paglabag sa pambansang batas kriminal.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa papel ng estado sa mga kasong kriminal?	Ang estado ay may karapatang usigin ang nagkasala upang mapanatili ang kaayusan ng lipunan. Ang pagpapaubaya sa customary laws sa mga kasong kriminal ay magiging pagwawalang-bahala sa interes ng estado at ng buong sambayanan.
Ano ang epekto ng desisyong ito sa mga katutubo?	Kinikilala ng desisyon na ang mga katutubo ay may karapatang gamitin ang kanilang sariling sistema ng hustisya, ngunit ito ay dapat na naaayon sa pambansang legal na sistema at sa mga internasyonal na karapatang pantao. Hindi sila exempted sa mga pambansang batas kriminal.
Ano ang kahalagahan ng Section 15 ng IPRA?	Tinatatag nito na ang karapatan ng mga katutubo na gamitin ang kanilang sariling sistema ng hustisya ay limitado lamang sa loob ng kanilang pamayanan at kung ito ay compatible sa pambansang batas.
Bakit hindi maaaring i-invoke ni Sumatra ang resolusyon ng tribal court?	Dahil ang resolusyon ng tribal court ay hindi maaaring magpawalang-bisa sa karapatan ng estado na usigin si Sumatra sa paglabag sa pambansang batas, lalo na sa isang kaso ng rape.
Ano ang ibig sabihin ng “national unity and development” sa konteksto ng IPRA?	Ito ay nagpapahiwatig na ang pagkilala sa mga karapatan ng mga katutubo ay dapat na naaayon sa pambansang interes at hindi dapat maging sanhi ng pagkakawatak-watak ng bansa.
Ano ang naging batayan ng Korte Suprema sa pagbasura ng petisyon ni Sumatra?	Walang legal na basehan upang pigilan ang Regional Trial Court na dinggin ang kasong rape. Walang probisyon sa IPRA na nag-aalis ng hurisdiksyon ng regular na korte sa mga kasong kriminal na kinasasangkutan ng mga katutubo.

Sa kabuuan, ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagpapakita ng pagbalanse sa pagitan ng pagprotekta sa mga karapatan ng mga katutubo at pagpapanatili ng kaayusan at hustisya sa lipunan. Mahalagang tandaan na bagamat kinikilala ang mga customary laws, hindi ito maaaring gamitin upang takasan ang pananagutan sa paglabag sa mga pambansang batas kriminal.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Ha Datu Tawagih vs Cebu City Prosecutor, G.R. No. 221139, March 20, 2019