Sa desisyong ito, pinawalang-sala ng Korte Suprema ang mga akusado dahil sa paglabag sa itinakdang proseso ng pangangalaga sa ebidensya sa mga kaso ng ilegal na droga. Binigyang-diin ng Korte na ang pagkabigo na sumunod sa mga tuntunin sa chain of custody ay nagdududa sa integridad at evidentiary value ng mga nakumpiskang droga, na nagresulta sa hindi sapat na ebidensya upang patunayan ang kasalanan ng mga akusado. Ipinakita ng kasong ito ang kahalagahan ng mahigpit na pagsunod sa mga alituntunin na itinakda ng batas upang protektahan ang mga karapatan ng akusado at matiyak ang integridad ng proseso ng hustisya sa mga kaso ng droga. Ang hindi pagsunod sa mga proseso na ito ay maaaring magdulot ng pagpapalaya ng mga akusado.

Bilihan ng Droga Nauwi sa Wala: Bakit Nakalaya ang mga Akusado?

Ang kasong ito ay nagmula sa dalawang magkahiwalay na impormasyon na inihain sa RTC, na nag-aakusa kay Alconde ng Illegal Possession of Dangerous Drugs at sa mga akusado-appellant ng Illegal Sale of Dangerous Drugs. Ayon sa prosekusyon, noong Agosto 9, 2015, naaresto ng mga miyembro ng Puerto Police Station 6 si Angkie dahil sa paglabag sa RA 9165 at kinulong siya para sa karagdagang pagtatanong. Ibinunyag ni Angkie na si Alconde ang kanyang pinagkukunan ng shabu, kaya nag-arrange si Police Officer 3 Armando Occeña Agravante (PO3 Agravante) ng pagtatagpo sa Purok 7, Balubal, Cagayan de Oro City. Isang buy-bust operation ang isinagawa, ngunit ang mga pangyayari pagkatapos ng operasyon ay naging dahilan ng paglaya ng akusado.

Mahalaga sa mga kaso ng Illegal Sale at/o Illegal Possession of Dangerous Drugs sa ilalim ng RA 9165, na ang pagkakakilanlan ng mapanganib na droga ay dapat mapatunayan nang may moral na katiyakan, dahil ang mapanganib na droga mismo ay bumubuo ng isang mahalagang bahagi ng corpus delicti ng krimen. Upang maitaguyod ang pagkakakilanlan ng mapanganib na droga nang may moral na katiyakan, dapat na maipakita ng prosekusyon ang bawat link ng chain of custody mula sa sandaling ang mga droga ay nakumpiska hanggang sa pagpapakita nito sa korte bilang ebidensya ng krimen.

Bilang bahagi ng pamamaraan ng chain of custody, ang batas ay nangangailangan na ang pagmamarka, pisikal na imbentaryo, at pagkuha ng litrato ng mga nakumpiskang gamit ay dapat isagawa kaagad pagkatapos ng pagkakumpiska ng mga ito.

Bukod dito, kailangan ng batas na ang imbentaryo at pagkuha ng litrato ay gawin sa presensya ng akusado o ang taong pinagkunan ng mga gamit, o ang kanyang kinatawan o abogado, pati na rin ang ilang kinakailangang saksi. Kabilang sa mga saksi na ito ay: (a) bago ang pag-amyenda ng RA 9165 ng RA 10640, isang kinatawan mula sa media at ang Department of Justice, at anumang halal na opisyal ng publiko; o (b) pagkatapos ng pag-amyenda ng RA 9165 ng RA 10640, isang halal na opisyal ng publiko at isang kinatawan ng National Prosecution Service o ang media.

Ang layunin ng batas sa pagkakaroon ng mga saksi ay upang matiyak ang pagtatatag ng chain of custody at alisin ang anumang hinala ng pagpapalit, pagtatanim, o kontaminasyon ng ebidensya. Sa kasong ito, ang imbentaryo at pagkuha ng litrato ng mga nakumpiskang gamit ay hindi ginawa sa presensya ng mga kinakailangang saksi. Ipinakita sa mga rekord na ang pagkuha ng mga litrato ay ginawa kaagad pagkatapos ng pag-aresto ngunit sa presensya lamang ng mga akusado-appellant. Sa kalaunan, nang magtungo ang mga pulis sa presinto, isang solong saksi, si Brgy. Capt. Malingin (isang halal na opisyal ng publiko), ang tinawag upang dumalo sa pagmamarka at imbentaryo ng mga nakumpiskang gamit.

Ang pagsunod sa pamamaraan ng chain of custody ay mahigpit na ipinag-uutos dahil ito ay itinuturing na hindi lamang isang teknikalidad na pamamaraan kundi isang bagay ng substantive law. Ang batas ay ginawa ng Kongreso bilang mga pag-iingat sa kaligtasan upang matugunan ang mga potensyal na pang-aabuso ng pulisya, lalo na kung isasaalang-alang na ang parusang ipinataw ay maaaring habambuhay na pagkabilanggo. Kahit na ganito, kinilala ng Korte na ang mahigpit na pagsunod sa pamamaraan ng chain of custody ay maaaring hindi laging posible dahil sa iba’t ibang mga kondisyon sa larangan.

Kung sakaling hindi mahigpit na sumunod ang mga nag-aresto sa parehong pamamaraan, hindi nito basta-basta ipawalang-bisa ang pagkakakumpiska at pag-iingat sa mga gamit, sa kondisyon na napatunayan ng prosekusyon na mayroong makatwirang dahilan para sa hindi pagsunod at ang integridad at evidentiary value ng mga nakumpiskang gamit ay maayos na napangalagaan.

May kaugnayan sa kinakailangan sa saksi, naninindigan na ang hindi pagsunod ay maaaring pahintulutan kung napatunayan ng prosekusyon na ang mga nag-aresto ay nagsagawa ng tunay at sapat na pagsisikap upang makuha ang presensya ng mga saksi, kahit na hindi sila lumitaw. Gayunpaman, sa kasong ito, walang makatwirang paliwanag na ibinigay ng mga pulis kung bakit wala ang lahat ng kinakailangang saksi sa panahon ng pagsasagawa ng imbentaryo at pagkuha ng litrato ng mga nakumpiskang gamit. Hindi rin ipinakita na ang tunay at sapat na pagsisikap ay ginawa upang makuha ang presensya ng lahat ng mga saksi. Dahil sa hindi makatwirang paglihis na ito mula sa tuntunin ng chain of custody, ang Korte ay napilitang maghinuha na ang integridad at evidentiary value ng mga gamit na sinasabing nakumpiska mula sa mga akusado-appellant ay nakompromiso, na nagbigay-katwiran sa kanilang pagpapawalang-sala.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung tama bang nahawakan at naingatan ang ebidensya (chain of custody) sa kasong may kaugnayan sa ilegal na droga. Tinitiyak ng Korte Suprema na ang paglabag sa chain of custody ay maaaring magduda sa integridad ng ebidensya at magresulta sa pagpapawalang-sala.
Ano ang ibig sabihin ng "chain of custody" sa mga kaso ng droga?	Ang chain of custody ay ang proseso ng pagdokumento at pagsubaybay sa bawat tao na humawak sa ebidensya, mula sa pagkakuha nito hanggang sa pagpapakita sa korte. Tinitiyak nito na ang ebidensya ay hindi napalitan, nakompromiso, o kontaminado.
Bakit mahalaga ang presensya ng mga saksi sa imbentaryo ng droga?	Ang mga saksi (halal na opisyal, kinatawan ng media o National Prosecution Service) ay kinakailangan upang matiyak na ang imbentaryo ay transparent at walang daya. Pinoprotektahan nito laban sa posibleng pagtatanim ng ebidensya o pang-aabuso ng mga awtoridad.
Sino ang mga kinakailangang saksi sa ilalim ng RA 9165?	Depende sa petsa ng pagkakakumpiska, ang mga kinakailangang saksi ay maaaring kinatawan ng media at Department of Justice (bago ang RA 10640), o isang halal na opisyal at kinatawan ng National Prosecution Service o media (pagkatapos ng RA 10640).
Ano ang nangyayari kapag hindi nasunod ang chain of custody?	Kapag hindi nasunod ang chain of custody, ang korte ay maaaring magduda sa integridad ng ebidensya. Ito ay maaaring magresulta sa hindi pagtanggap ng ebidensya sa korte at maaaring magdulot ng pagpapawalang-sala sa akusado.
Ano ang epekto ng RA 10640 sa mga kaso ng droga?	Ang RA 10640 ay nag-amyenda sa RA 9165 upang gawing mas flexible ang mga kinakailangan sa pagsunod sa chain of custody. Pinapayagan nito ang ilang paglihis kung may makatwirang dahilan at napanatili ang integridad ng ebidensya.
Maaari pa rin bang mahatulan ang akusado kung may paglabag sa chain of custody?	Oo, ngunit kailangan munang patunayan ng prosekusyon na mayroong makatwirang dahilan sa hindi pagsunod at napanatili ang integridad at evidentiary value ng mga nakumpiskang gamit. Kung hindi ito napatunayan, maaaring mapawalang-sala ang akusado.
Ano ang kahalagahan ng kasong ito para sa mga susunod pang kaso?	Binibigyang-diin ng kasong ito ang kahalagahan ng mahigpit na pagsunod sa mga pamamaraan ng chain of custody sa mga kaso ng droga. Nagpapaalala ito sa mga awtoridad na ang hindi pagsunod ay maaaring magdulot ng pagkawala ng kaso at pagpapalaya ng mga akusado.

Ang desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito ay nagpapakita ng kanilang pagiging mahigpit sa pagpapatupad ng mga regulasyon sa chain of custody. Mahalagang magsilbi itong babala sa mga awtoridad na dapat nilang sundin nang tama ang mga proseso sa paghawak ng mga ebidensya. Kung hindi, ang kanilang pagsisikap sa paglaban sa ilegal na droga ay maaaring mauwi sa wala.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: People of the Philippines vs. Edwin Alconde y Madla and Julius Querquela y Rebaca, G.R. No. 238117, February 04, 2019