Sa desisyong Joseph C. Sy v. Sandiganbayan, nilinaw ng Korte Suprema na bagamat may karapatan ang isang akusado na maglakbay, hindi ito absolute. Maaaring limitahan ito ng Sandiganbayan kung may posibilidad na takasan ng akusado ang paglilitis. Ngunit, ang pagpigil sa paglalakbay ay dapat nakabatay sa konkretong ebidensya, hindi lamang sa haka-haka. Kailangang timbangin ang karapatan ng akusado at ang interes ng estado na matiyak ang kanyang pagharap sa korte.

Paglalakbay sa Gitna ng Kaso: Balanse ba ang Pagpigil ng Sandiganbayan?

Si Joseph C. Sy, nahaharap sa kaso sa Sandiganbayan, ay hiniling na payagang maglakbay sa ibang bansa para sa negosyo at personal na dahilan. Ito ay matapos maglabas ang Sandiganbayan ng Hold Departure Order (HDO) laban sa kanya. Ngunit, paulit-ulit na tinanggihan ng Sandiganbayan ang kanyang mga mosyon. Iginiit nito na hindi sapat ang kanyang mga dahilan at may posibilidad na hindi siya babalik sa Pilipinas. Ang legal na tanong dito: May labis bang pag-abuso ng Sandiganbayan sa kanyang diskresyon nang hindi nito pinayagan si Sy na maglakbay?

Ang karapatang maglakbay ay bahagi ng kalayaan na protektado ng Konstitusyon. Ngunit, hindi ito absolute. Ayon sa Korte Suprema, isa sa mga limitasyon nito ay ang kapangyarihan ng mga korte na pigilan ang mga taong may kasong kriminal na umalis ng bansa. Ito ay upang matiyak na hindi matatakasan ng akusado ang paglilitis at mananatili siya sa hurisdiksyon ng korte. Dahil dito, ang isang taong nakapiyansa ay hindi malayang maglakbay kung saan niya gusto.

Sa kasong People v. Uy Tuising, ipinaliwanag na hindi maaaring umalis ng bansa ang isang akusado dahil mawawalan ng saysay ang mga utos ng korte. Binigyang-diin din ito sa Silverio v. Court of Appeals, kung saan pinigilan ang akusadong lumabas ng bansa dahil lumabag siya sa kondisyon ng kanyang piyansa. Ang layunin ng pagpigil sa paglalakbay ay upang epektibong magamit ng korte ang kanyang hurisdiksyon. Sa madaling salita, kailangan munang humingi ng permiso sa korte bago maglakbay sa ibang bansa.

Dapat tandaan na ang pagpigil sa paglalakbay ay hindi dapat arbitraryo. Dapat itong balansehin sa karapatan ng akusado na ituring na inosente hangga’t hindi napapatunayang nagkasala at ang interes ng Estado na tiyakin na mahaharap siya sa parusa kung mapatunayang nagkasala. Sinabi ng Korte Suprema na nagkaroon ng labis na pag-abuso ng diskresyon ang Sandiganbayan nang hindi nito pinayagan si Sy na maglakbay.

Bagamat kailangan ipakita ng akusado ang pangangailangan sa kanyang paglalakbay, hindi ito dapat ipagkait kung hindi nito aalisin ang hurisdiksyon ng korte sa kanyang katauhan. Dapat ding isaalang-alang ang layunin ng paglalakbay, mga dating paglalakbay, ang kanyang koneksyon sa Pilipinas at sa bansang pupuntahan, ang posibilidad ng extradition, kanyang reputasyon, travel itinerary kasama ang ticket pabalik, posibilidad na mag-report sa embahada, at iba pang katulad na mga bagay. Bukod dito, binigyang-diin ng Korte na dapat laging tandaan na ang akusado ay may constitutional presumption of innocence at may karapatan maliban sa mga reasonable restrictions.

Sa kaso ni Sy, ipinakita niya na madalas siyang maglakbay bago pa man ang kaso. Pinatunayan nito na ang kanyang paglalakbay ay hindi para takasan ang paglilitis. Dagdag pa, ang kanyang apelyido ay hindi dahilan para pagdudahan ang kanyang intensyon na bumalik sa Pilipinas. Mas binigyan din dapat ng Sandiganbayan ng mas malaking importansya ang kanyang birth certificate na nagsasabing Pilipino siya kaysa sa mga reklamong hindi pa napapatunayan.

Bukod pa rito, bilang Chairman ng Global Ferronickel Holdings, Inc. (FNI), at sa iba pang importanteng posisyon sa industriya, mahalaga ang kanyang paglalakbay para sa kanyang trabaho. Nagbigay daan din noon ang Korte sa kaparehong sitwasyon sa kasong Cojuangco v. Sandiganbayan. Sa lahat ng ito, walang sapat na dahilan para hindi payagan si Sy na maglakbay. Binigyang-diin din ng Korte na dapat ding ituring ng Sandiganbayan ang birth certificate ni Sy na prima facie evidence ng kanyang pagiging Pilipino. Ibig sabihin, ito ay sapat na katibayan maliban na lamang kung may iba pang ebidensya na magpapatunay na hindi siya Pilipino.

Sa huli, ang mosyon ni Sy na payagang maglakbay ay ibinasura ng Korte dahil dapat itong ihain sa Sandiganbayan. Ngunit, pinaalalahanan ang Sandiganbayan na dapat itong gumabay sa mga konsiderasyong tinalakay sa desisyon na ito. Kung mayroon pa ring pagdududa, maaring magbigay ng mga travel restrictions para matiyak ang kanyang pagbabalik.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung nagkaroon ba ng labis na pag-abuso ng diskresyon ang Sandiganbayan nang hindi nito pinayagan ang akusadong si Joseph C. Sy na maglakbay sa ibang bansa.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa karapatang maglakbay?	Ang karapatang maglakbay ay hindi absolute at maaaring limitahan kung may posibilidad na takasan ng akusado ang paglilitis.
Anong mga bagay ang dapat isaalang-alang ng korte sa pagpapasya kung papayagan ang paglalakbay?	Dapat isaalang-alang ang layunin ng paglalakbay, record ng dating paglalakbay, koneksyon sa Pilipinas at sa bansang pupuntahan, posibilidad ng extradition, reputasyon, at travel itinerary.
Ano ang ibig sabihin ng prima facie evidence?	Ito ay sapat na katibayan maliban na lamang kung may iba pang ebidensya na magpapatunay ng kabaligtaran.
May mga kondisyon ba na maaaring ipataw sa akusado para payagang maglakbay?	Oo, maaaring magpataw ng travel bond, pagsusumite ng travel itinerary, pag-report sa konsulado, o pagtatalaga ng personal agent.
Saang korte dapat ihain ang mosyon para payagang maglakbay?	Dapat itong ihain sa korte na humahawak ng pangunahing kaso, sa kasong ito, sa Sandiganbayan.
Ano ang epekto ng birth certificate sa usapin ng citizenship?	Ito ay prima facie evidence ng pagiging Pilipino.
Maari bang pigilan ang paglalakbay ng isang akusado dahil lamang sa kanyang apelyido?	Hindi, ang apelyido ay hindi dapat maging basehan para pagdudahan ang kanyang intensyon na bumalik sa Pilipinas.

Ang desisyong ito ay nagbibigay gabay sa mga korte sa pagbabalanse ng karapatan ng akusado na maglakbay at ang interes ng Estado na matiyak ang kanyang pagharap sa paglilitis. Ang mga restriksyon sa paglalakbay ay dapat makatwiran at nakabatay sa konkretong ebidensya.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Joseph C. Sy v. Sandiganbayan, G.R. No. 237703, October 03, 2018