Sa isang mahalagang desisyon, pinawalang-sala ng Korte Suprema si Saidamen Olimpain Mama sa kasong pagbebenta at pag-iingat ng iligal na droga dahil sa paglabag ng mga pulis sa itinakdang proseso sa pangangalaga ng ebidensya. Ang desisyon ay nagpapakita na hindi sapat ang pagdakip lamang; kailangan ding sundin ang tamang proseso para maprotektahan ang karapatan ng akusado at matiyak na hindi nadungisan ang ebidensya. Nagpapaalala rin ito sa mga tagausig na tungkulin nilang patunayan na sinunod ang mga patakaran, at magbigay ng sapat na dahilan kung bakit hindi nasunod ang mga ito.

Nang Hinuli, Hindi Sinunod ang Tamang Paraan: Nawala Ba ang Halaga ng Ebidensya?

Ang kasong ito ay nagsimula nang mahuli si Saidamen Olimpain Mama sa isang buy-bust operation. Ayon sa mga pulis, nagbenta si Mama ng shabu sa isang pulis na nagpanggap na buyer, at nakuhanan din siya ng iba pang sachet ng shabu sa kanyang bag. Ipinakita ng prosecution na napatunayan ang mga elementong kailangan para sa kasong pagbebenta at pag-iingat ng iligal na droga. Ipinakita nila na nagkabayaran, nagbigayan ng droga, at walang pahintulot si Mama na mag-ingat ng droga.

Ngunit, sa paglilitis, lumitaw na hindi sinunod ng mga pulis ang tamang proseso sa pag-iingat ng ebidensya, partikular na ang Section 21 ng Republic Act No. 9165 o Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002. Ayon sa batas na ito, kailangan na agad-agad na imbentaryuhin at kunan ng litrato ang mga nakumpiskang droga sa presensya ng akusado, kinatawan ng media, Department of Justice (DOJ), at isang elected public official. Ang layunin nito ay upang maiwasan ang pagpapalit, pagdadagdag, o pagdungis ng ebidensya. Ang mga saksi ay kailangan upang matiyak na walang kwestyon sa integridad at kredibilidad ng mga droga.

Sa kaso ni Mama, walang kinatawan ng media, DOJ, o elected public official nang imbentaryuhin ang mga droga. Ito ay isang malinaw na paglabag sa Section 21. Ang Korte Suprema ay nagbigay diin sa kahalagahan ng presensya ng mga saksi upang protektahan ang integridad ng ebidensya. Ayon sa Korte sa kasong People v. Mendoza:

[w]ithout the insulating presence of the representative from the media or the [DOJ), or any elected public official during the seizure and marking of the [seized drugs], the evils of switching, ‘planting’ or contamination of the evidence…again reared their ugly heads as to negate the integrity and credibility of the seizure and confiscation of the [said drugs) that were evidence herein of the corpus delicti, and thus adversely affected the trustworthiness of the incrimination of the accused.

Nilinaw ng Korte na ang hindi pagsunod sa Section 21 ay hindi awtomatikong nangangahulugang walang bisa ang pagkakahuli. Subalit, kailangan na may sapat na dahilan ang mga pulis kung bakit hindi nila sinunod ang proseso, at kailangan din nilang patunayan na kahit hindi sinunod ang proseso, napanatili pa rin ang integridad at halaga ng ebidensya. Sa madaling salita, dapat ipaliwanag ng prosecution ang mga dahilan kung bakit hindi nasunod ang mga patakaran, at patunayan na kahit may pagkukulang, ang ebidensya ay hindi nagbago.

Sa kasong ito, nabigo ang prosecution na magbigay ng sapat na dahilan kung bakit walang saksi nang imbentaryuhin ang mga droga. Sa cross-examination, inamin pa ng pulis na hindi pa nila masyadong istrikto noon sa pagsunod sa Section 21. Hindi ito katanggap-tanggap. Kailangan na ipakita na ginawa nila ang lahat ng makakaya para makakuha ng saksi. Dahil dito, nagduda ang Korte sa integridad ng ebidensya at pinawalang-sala si Mama.

Ang kasong ito ay nagpapaalala sa mga law enforcement officers na napakahalaga na sundin ang tamang proseso sa paghawak ng ebidensya. Hindi sapat na mahuli ang isang suspek; kailangan ding tiyakin na hindi nalalabag ang kanyang karapatan at na napapanatili ang integridad ng ebidensya. Bukod pa rito, ang pagiging kampante at hindi pagsunod sa tamang proseso ay maaaring magresulta sa pagpapawalang-sala ng akusado, lalo na kung hindi maipaliwanag ng prosecution kung bakit hindi sinunod ang mga patakaran.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung napanatili ba ang integridad ng ebidensya, lalo na dahil hindi sinunod ang Section 21 ng RA 9165.
Ano ang Section 21 ng RA 9165?	Ito ang probisyon na nagtatakda ng proseso sa pag-iingat ng mga nakumpiskang droga, kabilang ang pag-imbentaryo sa presensya ng mga saksi.
Sino ang mga dapat na saksi sa ilalim ng Section 21?	Kinatawan ng media, Department of Justice (DOJ), at isang elected public official.
Ano ang nangyari sa kaso ni Mama?	Pinawalang-sala siya dahil hindi sinunod ang Section 21 at walang sapat na paliwanag ang prosecution.
Ano ang epekto ng hindi pagsunod sa Section 21?	Maaaring magduda ang korte sa integridad ng ebidensya at mapawalang-sala ang akusado.
Kailangan bang sundin nang istrikto ang Section 21?	Hindi naman, basta’t may sapat na dahilan kung bakit hindi nasunod at napanatili pa rin ang integridad ng ebidensya.
Ano ang responsibilidad ng prosecution sa mga kaso ng droga?	Patunayan na sinunod ang Section 21 o magbigay ng sapat na dahilan kung bakit hindi nasunod at napanatili ang integridad ng ebidensya.
Bakit mahalaga ang pagsunod sa Section 21?	Para maprotektahan ang karapatan ng akusado at matiyak na walang paglabag sa due process.

Ang desisyong ito ay isang paalala na ang pagsunod sa batas at tamang proseso ay kasinghalaga ng paghuli sa mga nagkasala. Ang hindi pagsunod dito ay maaaring maging sanhi ng pagkawala ng kaso at paglaya ng mga kriminal. Dapat maging aral ito sa mga awtoridad para maging mas maingat at propesyonal sa pagganap ng kanilang tungkulin.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: PEOPLE OF THE PHILIPPINES, PLAINTIFF-APPELLEE, v. SAIDAMEN OLIMPAIN MAMA, ACCUSED-APPELLANT., G.R. No. 237204, October 01, 2018