Sa isang desisyon ng Korte Suprema, pinawalang-sala sina Joseph Pontijos Libre at Leonila Pueblas Libre dahil sa paglabag ng mga awtoridad sa itinakdang proseso ng chain of custody sa paghawak ng mga nakumpiskang droga. Binigyang-diin ng Korte na ang pagkabigong sumunod sa mga alituntunin sa Seksyon 21 ng Republic Act No. 9165 (RA 9165), lalo na ang hindi paglahok ng kinatawan mula sa Department of Justice (DOJ) sa imbentaryo at pagkuha ng litrato ng mga ebidensya, ay nagdududa sa integridad at evidentiary value ng corpus delicti, na siyang batayan ng kaso. Ang desisyon na ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng mahigpit na pagsunod sa mga legal na proseso upang matiyak ang katarungan at protektahan ang mga karapatan ng akusado sa mga kaso ng droga.

Kaso ng Droga, Nawalan ng Bisa: Chain of Custody, Nabali!

Ang kasong ito ay nag-ugat sa impormasyong natanggap ng Regional Anti-Illegal Drug Special Operations Task Group 7 (RAIDSOTG-7) tungkol sa umano’y pagbebenta ng shabu nina Leonila at Joseph sa Cebu City. Isang buy-bust operation ang isinagawa kung saan nagpanggap na bibili ng droga si PO1 Codilla. Matapos ang transaksyon, inaresto ang mga akusado at nakumpiska ang isang plastic sachet na naglalaman ng hinihinalang shabu. Ang mga akusado ay kinasuhan ng paglabag sa Seksyon 5, Artikulo II ng RA 9165. Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung napatunayan ba ng prosekusyon na walang pagdududa ang pagkakasala ng mga akusado, lalo na kung isinasaalang-alang ang mga protocol sa paghawak ng ebidensya.

Sa paglilitis, hinatulan ng Regional Trial Court (RTC) ang mga akusado. Ngunit sa pag-apela sa Court of Appeals (CA), kinatigan din ang desisyon ng RTC. Dahil dito, umakyat ang kaso sa Korte Suprema. Dito binigyang diin ang kahalagahan ng chain of custody sa mga kaso ng droga. Ayon sa Seksyon 21 ng RA 9165, kailangang sundin ang mga sumusunod na hakbang:

ang apprehending team ay dapat, agad-agad pagkatapos ng seizure at confiscation, magsagawa ng physical inventory ng mga nakumpiskang item at kuhanan ng litrato ang mga ito sa presensya ng akusado o ang taong/mga taong kinumpiskahan ng mga item, o ang kanyang/kanilang kinatawan o abogado, isang kinatawan mula sa media at ang Department of Justice (DOJ), at sinumang halal na opisyal ng publiko na kinakailangang pumirma sa mga kopya ng imbentaryo at bigyan ng kopya nito, at, sa loob ng dalawampu’t apat (24) na oras mula sa kumpiskasyon, ang mga nakumpiskang droga ay dapat ipasa sa PNP Crime Laboratory para sa pagsusuri.

Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang presensya ng mga saksi mula sa DOJ, media, at isang halal na opisyal ay mahalaga upang maiwasan ang anumang hinala ng pagbabago, pagpapalit, pagtatanim, o kontaminasyon ng ebidensya. Bagama’t mayroong saving clause sa Section 21, Art. II ng IRR ng RA 9165 na nagsasaad na ang hindi pagsunod sa mga requirements ay hindi awtomatikong makakasama sa kaso kung mayroong justifiable grounds at napanatili ang integridad ng ebidensya, kinakailangan pa rin na ipaliwanag ng prosekusyon ang dahilan ng mga pagkukulang.

Sa kasong ito, bagama’t nakapagpakita ang prosekusyon na ang mga item ay naimbentaryo at nakunan ng litrato sa presensya ng ilang saksi, nabigo silang patunayan na naroon ang kinatawan mula sa DOJ. Ang simpleng pahayag na nagsikap ang mga pulis na makontak ang DOJ, ngunit walang dumating, ay hindi sapat. Kailangan patunayan na sinikap talagang hanapin ang kinatawan ng DOJ. Ayon sa Korte, hindi katanggap-tanggap ang mga simpleng dahilan lamang. Binigyang-diin ng Korte na ang pagsunod sa Section 21, Article II ng RA 9165 ay isang bagay na substantive law, hindi lamang isang teknikalidad. Kaya naman, dahil sa hindi makatwirang paglabag sa mga alituntunin, kinakailangang magduda sa integridad at evidentiary value ng corpus delicti. Kung hindi napatunayan ang pagkakasala, kailangang palayain ang akusado.

Dagdag pa rito, pinawalang sala rin ang co-accused ni Leonila na si Joseph sa bisa ng Section 11 (a), Rule 122 ng Revised Rules of Criminal Procedure na nagsasabing kung ang hatol ng appellate court ay paborable, ito ay dapat ding umaplay sa mga hindi nag-apela. Ipinunto rin ng Korte na ang kampanya laban sa droga ay hindi dapat maging dahilan para labagin ang mga karapatan ng mga akusado. Dapat tiyakin ng mga tagausig na sumusunod sila sa mga tamang proseso at patunayan ang pagsunod sa Seksyon 21 ng RA 9165.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung napatunayan ba nang walang pag-aalinlangan ang pagkakasala ng mga akusado sa pagbebenta ng droga, lalo na’t may paglabag sa chain of custody rule.
Ano ang chain of custody sa mga kaso ng droga?	Ito ang proseso ng pagdokumento at pagsubaybay sa ebidensya mula sa pagkumpiska hanggang sa presentasyon nito sa korte, upang matiyak na walang pagbabago o kontaminasyon.
Sino ang kailangang naroroon sa pag-imbentaryo ng nakumpiskang droga ayon sa RA 9165?	Dapat naroroon ang akusado (o ang kanyang kinatawan), kinatawan mula sa media, kinatawan mula sa DOJ, at isang halal na opisyal ng publiko.
Ano ang epekto ng hindi paglahok ng DOJ representative sa imbentaryo?	Ang hindi paglahok ng kinatawan mula sa DOJ ay nagdududa sa integridad ng ebidensya, maliban kung mayroong sapat na dahilan at patunay na napanatili pa rin ang integridad ng ebidensya.
Ano ang ibig sabihin ng “justifiable grounds” para hindi sumunod sa Section 21 ng RA 9165?	Ito ay tumutukoy sa mga validong dahilan kung bakit hindi nasunod ang mga alituntunin, tulad ng kawalan ng available na representative ng DOJ sa kabila ng pagsisikap na hanapin sila.
Paano nakaapekto ang desisyon sa co-accused na hindi nag-apela?	Sa ilalim ng Section 11 (a), Rule 122 ng Revised Rules of Criminal Procedure, ang paborableng desisyon ay nakakaapekto rin sa co-accused, kahit hindi sila nag-apela.
Anong responsibilidad ang binibigay ng Korte sa mga prosecutor?	May tungkulin ang mga prosecutor na patunayan ang pagsunod sa chain of custody rule at ipaliwanag ang anumang paglihis mula rito.
Bakit binigyang-diin ang kahalagahan ng pagsunod sa tamang proseso sa mga kaso ng droga?	Upang maprotektahan ang mga karapatan ng akusado at maiwasan ang pagkakamali o pang-aabuso sa kapangyarihan.

Ang kasong ito ay nagpapaalala sa kahalagahan ng pagsunod sa tamang proseso sa paghawak ng ebidensya sa mga kaso ng droga. Ang hindi pagsunod sa mga alituntunin ng RA 9165 ay maaaring magresulta sa pagpapawalang-sala ng akusado at pagkabigo ng paghahanap ng hustisya.

Para sa mga katanungan hinggil sa pag-aaplay ng hatol na ito sa mga tiyak na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay para lamang sa layuning pang-impormasyon at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa tiyak na legal na gabay na iniakma sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: People of the Philippines v. Joseph Pontijos Libre and Leonila Pueblas Libre, G.R. No. 235980, August 20, 2018