Nagpasya ang Korte Suprema na maaaring suriin nito ang mga desisyon ng Ombudsman kung mayroong malinaw na pag-abuso sa kanyang discretion. Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa kapangyarihan ng mga korte na protektahan laban sa mga arbitraryong aksyon ng mga ahensya ng gobyerno, kabilang ang Ombudsman, kahit na mayroon silang awtoridad na magsagawa ng pagsisiyasat at pag-usig.

Kailan Nagiging Pag-abuso ang Discretion ng Ombudsman?

Ang kaso ay nagsimula nang maghain si Jonnel D. Espaldon ng reklamo sa Ombudsman laban sa mga opisyal ng National Bureau of Investigation (NBI) at Department of Finance (DOF) dahil sa mga iregularidad umano sa pagpapatupad ng mga search warrant. Ibinasura ng Ombudsman ang reklamo batay sa Section 20(1) ng Republic Act (R.A.) No. 6770, na nagsasaad na hindi maaaring magsagawa ng imbestigasyon ang Ombudsman kung mayroong sapat na remedyo ang nagrereklamo sa ibang korte o quasi-judicial body. Kinuwestiyon ni Espaldon ang desisyon na ito sa Korte Suprema, na iginiit na nagpakita ng labis na pag-abuso sa discretion ang Ombudsman.

Sinabi ng Korte Suprema na nagkamali ang Ombudsman sa pagbasura ng reklamo batay sa Section 20 ng R.A. No. 6770 dahil ang probisyon na ito ay nalalapat lamang sa mga administratibong reklamo, hindi sa mga kriminal na kaso. Binigyang-diin ng korte na ang tungkulin ng Ombudsman ay suriin ang reklamo at magrekomenda kung ito ay dapat ibasura, isangguni sa ibang ahensya, o isailalim sa preliminary investigation. Narito ang sipi sa Section 2, Rule II ng Adminstrative Order No. 07:

Section 2. Evaluation – Upon evaluating the complaint, the investigating officer shall recommend whether it may be:

a) dismissed outright for want of palpable merit;
b) referred to respondent for comment;
c) indorsed to the proper government office or agency which has jurisdiction over the case;
d) forwarded to the appropriate office or official for fact-finding investigation;
e) referred for administrative adjudication; or
f) subjected to a preliminary investigation.

Binigyang-diin ng Korte na ang pagbasura ng reklamo sa kriminal ay dapat lamang kung walang basehan ang reklamo. Dahil hindi sinunod ng Ombudsman ang sarili nitong mga alituntunin sa pagsusuri ng reklamo, nagpakita ito ng labis na pag-abuso sa discretion. Ayon sa Korte Suprema:

Invariably, grave abuse of discretion connotes a capricious and whimsical exercise of judgment as amounting to lack of jurisdiction. Necessarily then, to justify the issuance of the prerogative writ of certiorari to correct grave abuse of discretion, the Ombudsman’s exercise of power must be so patent and gross as to amount to an evasion of a positive duty or a virtual refusal to perform the duty enjoined or to act at all in contemplation of law.

Dagdag pa rito, ang mga paglilitis tungkol sa mga tungkulin, mga aksyon, o pagpapabaya ng Ombudsman ay hindi sakop ng batas na pang-administratibo. Ito ay nangangahulugan na kahit na nagbibigay ang batas ng awtoridad sa mga indibidwal upang ilagay sa aksyon ang sarili nitong mga layunin sa pamamagitan ng paghahain ng mga aksyon, kapag nagsasangkot ang mga kaso sa publiko o mahalagang mga pampublikong layunin, nagpapatakbo ang Estado upang mapatupad ang batas. Sa mga pangyayaring iyon, maaaring tumagal ang Estado kung kailan kailangan na ang mga aksyon na mayroon itong aksyon laban sa isa’t isa sa ilang indibidwal at kinakailangan upang bigyan ito ng kinakailangang kahalagahan upang mapatakbo at mapanatili ang mga serbisyo nito. Pinasiyahan ng Korte na kung tutuusin, kinakailangan din na makialam ng Estado sa ilang mga kaso na ang mga batas ay pormal na nangangailangan lamang ng pagpapatakbo o aplikasyon.

Ang desisyon ng Korte Suprema ay nagpapahiwatig na hindi dapat ituring ng Ombudsman na may alternatibong remedyo, ngunit ang mga indibidwal ay nakatali sa batas na malinis.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung nagpakita ng labis na pag-abuso sa discretion ang Ombudsman sa pagbasura ng reklamo batay sa Section 20(1) ng R.A. No. 6770.
Ano ang Section 20(1) ng R.A. No. 6770?	Sinasabi nito na hindi maaaring magsagawa ng imbestigasyon ang Ombudsman kung mayroong sapat na remedyo ang nagrereklamo sa ibang korte o quasi-judicial body.
Saan dapat magsampa ng reklamo kung ibinasura ito ng Ombudsman?	Sa kasong ito, sinabi ng Korte Suprema na nagkamali ang Ombudsman sa pagbasura ng reklamo at dapat itong magsagawa ng preliminary investigation.
Ano ang ibig sabihin ng labis na pag-abuso sa discretion?	Ito ay nangangahulugan na ang pagpapasya ng isang opisyal ay arbitraryo o kapritsoso, na nagpapakita ng kawalan ng hurisdiksyon.
Maaari bang suriin ng Korte Suprema ang mga desisyon ng Ombudsman?	Oo, maaari itong suriin kung mayroong malinaw na pag-abuso sa discretion.
Ano ang kahalagahan ng kasong ito?	Pinoprotektahan nito ang mga karapatan ng mga mamamayan laban sa mga arbitraryong aksyon ng mga ahensya ng gobyerno.
Ano ang dapat gawin kung sa tingin mo ay nagpakita ng labis na pag-abuso sa discretion ang Ombudsman?	Maaari kang magsampa ng petisyon sa Korte Suprema.
Nagbigay ba ng pasya ang Korte Suprema tungkol sa pagiging guilty ng mga opisyal sa kasong ito?	Hindi. Sinabi ng Korte Suprema na dapat magsagawa ng preliminary investigation ang Ombudsman.

Ang desisyon na ito ay nagpapakita na ang Korte Suprema ay handang gamitin ang kanyang kapangyarihan upang protektahan ang mga karapatan ng mga mamamayan laban sa mga arbitraryong aksyon ng mga ahensya ng gobyerno. Mahalaga na magkaroon ng transparency sa gobyerno at panagutan sa gobyerno.

Para sa mga katanungan tungkol sa aplikasyon ng panuntunang ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay ibinigay para sa mga layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na gabay na iniayon sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: Espaldon v. Buban, G.R. No. 202784, April 18, 2018