Pinagtibay ng Korte Suprema ang kapangyarihan ng mga hukom na ibasura ang isang kasong kriminal kung ang ebidensya ay malinaw na hindi nagpapakita ng sapat na dahilan (probable cause) upang mag-isyu ng warrant of arrest. Sa madaling salita, may karapatan ang hukom na protektahan ang isang akusado kung nakikita nilang walang matibay na basehan para siya ay arestuhin at litisin. Ipinapakita nito na ang tungkulin ng hukom ay hindi lamang basta sumunod sa rekomendasyon ng mga prosecutor, kundi maging tagapagbantay ng karapatan ng bawat indibidwal laban sa posibleng pang-aabuso ng sistema ng hustisya.

Sanctuaryo o Pagkulong? Ang Tungkulin ng Hukom sa Pagpapasya ng Probable Cause

Ang kasong ito ay nag-ugat sa isang reklamong isinampa ni Technical Sergeant Vidal D. Doble, Jr. laban kina Wilson Fenix, Rez Cortez, Angelito Santiago, at dating Deputy Director ng NBI na si Samuel Ong. Ayon kay Doble, ilegal siyang ikinulong ng mga ito. Tumutol ang mga akusado, at naghain ng mga affidavit na sumasalungat sa mga alegasyon ni Doble. Kabilang dito ang affidavit ni Bishop Teodoro Bacani, Jr., na nagpatunay na kusang-loob na humingi ng proteksyon (sanctuary) si Doble at ang kanyang kasama sa San Carlos Seminary. Ibinasura ng Regional Trial Court (RTC) ang kaso dahil nakita nitong walang sapat na probable cause para mag-isyu ng warrant of arrest, ngunit binaliktad ito ng Court of Appeals (CA).

Mahalaga ang papel ng hukom sa pagtukoy ng probable cause bago mag-isyu ng warrant of arrest. Nakasaad ito sa Section 2, Article III ng Konstitusyon, kung saan binibigyang-diin ang karapatan ng mga mamamayan na maging ligtas sa hindi makatarungang pag-aresto. Hindi lamang basta dapat sumunod ang hukom sa mga rekomendasyon ng prosecutor; dapat siyang personal na magsuri ng mga ebidensya. Ang tungkulin ng hukom ay tiyakin na ang isang tao ay hindi makakaranas ng pagkakulong maliban na lamang kung mayroong sapat na basehan.

Dagdag pa rito, sinasabi sa Section 6(a), Rule 112 ng Rules of Court na ang hukom ay may kapangyarihang ibasura ang kaso kung ang ebidensya ay hindi sapat para magtatag ng probable cause. Kung may pagdududa, maaari ring utusan ng hukom ang prosecutor na magsumite ng karagdagang ebidensya. Ang desisyon ng hukom ay hindi nanghihimasok sa kapangyarihan ng prosecutor, bagkus ito ay bahagi ng sistema ng checks and balances. Mahalagang tandaan na ang pagtukoy ng hukom ng probable cause ay iba sa pagtukoy ng prosecutor. Ang hukom ay naghahanap ng sapat na katibayan na ang isang krimen ay nagawa, habang ang prosecutor ay tumitingin kung may sapat na paniniwala na ang akusado ay maaaring nagkasala.

Binigyang-diin ng Korte Suprema na hindi dapat balewalain ang mga counter-affidavit ng mga akusado, lalo na kung hindi sila binigyan ng pagkakataong maghain ng kanilang depensa. Sa kasong ito, hindi binigyan ng pansin ng panel ng mga prosecutor ang mga counter-affidavit ni Ong at Santiago dahil umano sa hindi sila nakapagsumpa sa harap ng panel. Gayunpaman, ayon sa Section 3(a) at (c), Rule 112 ng Rules of Court, maaaring isagawa ang panunumpa sa harap ng kahit sinong prosecutor, government official na may kapangyarihang magpanumpa, o notary public.

Ang mga elemento ng krimeng serious illegal detention ay: (1) ang nagkasala ay isang pribadong indibidwal; (2) kinikidnap o ikinukulong niya ang isang tao o pinagkakaitan ng kalayaan; (3) ang pagkulong ay ilegal; at (4) naganap ang isa sa mga sumusunod na sirkumstansya: (a) ang pagkidnap o pagkulong ay tumagal nang higit sa tatlong araw; (b) ginawa ito sa pamamagitan ng pagpapanggap na may awtoridad; (c) nagdulot ng malubhang pisikal na pinsala; o (d) ang biktima ay menor de edad, babae, o isang opisyal ng publiko.

Sa kasong ito, malinaw na walang elemento ng ilegal na pagkulong. Ipinakita sa affidavit ni Bishop Bacani na kusang-loob na humingi ng sanctuaryo sina Doble at Santos sa San Carlos Seminary. Hindi sila pinilit o pinagbantaan; bagkus, natatakot sila sa posibleng aksyon ng gobyerno. Samakatuwid, walang probable cause para mag-isyu ng warrant of arrest laban sa mga akusado.

Dahil dito, binaligtad ng Korte Suprema ang desisyon ng CA at ibinalik ang desisyon ng RTC na ibasura ang kaso. Pinagtibay ng Korte ang kapangyarihan ng mga hukom na protektahan ang karapatan ng mga akusado laban sa hindi makatarungang pag-aresto.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung nagkamali ba ang Court of Appeals sa paghahanap na nag-abuso ng kanyang diskresyon ang Regional Trial Court sa pagbasura ng kaso.
Ano ang serious illegal detention?	Ito ay ang ilegal na pagkulong sa isang tao, na may ilang aggravating circumstances gaya ng pagtagal ng kulong ng higit sa 3 araw.
Ano ang probable cause?	Ito ang sapat na dahilan upang maniwala na ang isang tao ay nagkasala ng isang krimen at dapat arestuhin.
Ano ang papel ng hukom sa pagtukoy ng probable cause?	Dapat suriin ng hukom ang lahat ng ebidensya at personal na tiyakin na may sapat na basehan bago mag-isyu ng warrant of arrest.
Bakit ibinasura ng RTC ang kaso?	Nakita ng RTC na walang probable cause dahil kusang-loob na humingi ng sanctuaryo ang umano’y biktima.
Ano ang sinabi ni Bishop Bacani sa kanyang affidavit?	Kinumpirma ni Bishop Bacani na kusang-loob na humingi ng proteksyon sina Doble at Santos sa seminaryo.
Maaari bang balewalain ng hukom ang rekomendasyon ng prosecutor?	Oo, may kapangyarihan ang hukom na magsuri ng ebidensya at magdesisyon nang nakapag-iisa.
Ano ang naging desisyon ng Korte Suprema?	Pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng RTC na ibasura ang kaso.
Ano ang implikasyon ng desisyong ito?	Pinoprotektahan nito ang mga indibidwal laban sa posibleng pang-aabuso ng sistema ng hustisya.

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng tungkulin ng hukom sa pagtiyak na ang karapatan ng bawat isa ay protektado, lalo na sa mga kasong may posibilidad ng pang-aabuso. Mahalaga na maunawaan ng bawat mamamayan ang kanilang mga karapatan at kung paano ito ipagtanggol.

Para sa mga katanungan hinggil sa aplikasyon ng desisyong ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay ibinibigay para sa layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na gabay na angkop sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: Wilson Fenix, et al. v. CA and People, G.R. No. 189878, July 11, 2016