Mahigpit na Chain of Custody, Kailangan Para sa Hustisya sa Drug Cases

People of the Philippines vs. Garry Dela Cruz y De Guzman, G.R. No. 205821, October 1, 2014

Imagine na ikaw ay inakusahan ng krimen na hindi mo ginawa. Ang tanging ‘ebidensya’ laban sa iyo ay isang bagay na hindi mo alam kung saan nanggaling o kung ano talaga ito. Nakakatakot, hindi ba? Ito ang realidad na maaaring kaharapin ng sinuman sa Pilipinas pagdating sa mga kaso ng droga, lalo na kung hindi sinusunod ang tamang proseso sa paghawak ng ebidensya. Sa kaso ng People v. Dela Cruz, ipinakita ng Korte Suprema kung gaano kahalaga ang chain of custody sa mga kasong ito at kung paano ito maaaring maging dahilan ng pagkaabswelto ng akusado.

Ang Legal na Batayan: Section 21 ng RA 9165

Ang chain of custody ay isang napakahalagang konsepto sa batas, lalo na sa mga kasong may kinalaman sa ilegal na droga. Ito ay tumutukoy sa kronolohikal na dokumentasyon o talaan na nagpapakita ng pagkakasunod-sunod ng paghawak, paglipat, pagsusuri, at pag-iimbak ng ebidensya, mula sa oras na ito ay nakolekta hanggang sa ito ay iharap sa korte. Sa madaling salita, ito ang ‘bakas’ ng ebidensya upang masigurado na ang droga na ipinresenta sa korte ay parehong-pareho sa drogang nakuha mula sa akusado.

Ang legal na batayan para sa chain of custody sa Pilipinas ay matatagpuan sa Section 21 ng Republic Act No. 9165, o ang Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002. Ayon sa batas na ito, partikular sa Section 21(1), ang apprehending team ay dapat magsagawa ng mga sumusunod kaagad pagkatapos makuha ang droga:

• Magsagawa ng pisikal na inventory ng mga nakumpiskang droga.
• Kunan ng litrato ang mga ito sa presensya ng akusado o kanyang kinatawan, isang elected public official, at representante mula sa National Prosecution Service o media. Lahat sila ay kinakailangang pumirma sa kopya ng inventory.

Ang pisikal na inventory at pagkuha ng litrato ay dapat gawin sa lugar kung saan isinagawa ang search warrant. Kung walang search warrant (tulad ng sa buy-bust operation), maaari itong gawin sa pinakamalapit na police station o opisina ng apprehending officer. Mahalaga rin na sa loob ng 24 oras mula pagkumpiska, ang droga ay dapat isumite sa PDEA Forensic Laboratory para sa pagsusuri.

Bakit sobrang higpit ng batas na ito? Dahil ang mga droga ay madaling manipulahin, palitan, o ‘itanim’ bilang ebidensya. Kapag hindi nasunod ang chain of custody, nagkakaroon ng duda kung ang drogang ipinresenta sa korte ay talagang nanggaling sa akusado. Kung may duda, hindi mapapatunayan na may krimen na nagawa beyond reasonable doubt, at ang akusado ay dapat abswelto.

Ang Kwento ng Kaso: People v. Dela Cruz

Sa kaso ng People v. Dela Cruz, si Garry Dela Cruz ay inakusahan ng ilegal na pagbebenta at pag-possess ng shabu matapos ang isang buy-bust operation sa Zamboanga City noong 2004. Ayon sa mga pulis, nakabili sila kay Dela Cruz ng isang maliit na sachet ng shabu at nakumpiska pa ang anim na sachets mula sa kanya.

Sa korte, sinabi ni PO1 Wilfredo Bobon, ang poseur-buyer, na matapos ang buy-bust, inilagay niya ang isang sachet sa kanyang kanang bulsa at ang anim pa sa kanyang kaliwang bulsa. Sa police station, minarkahan niya ang mga sachet at ipinasa sa investigating officer. Ang mga droga ay positibo sa shabu.

Si Dela Cruz naman ay itinanggi ang mga paratang. Sinabi niyang inaresto siya habang palabas ng comfort room at dinala sa police station. Wala siyang alam tungkol sa droga.

Sa Regional Trial Court, napatunayang guilty si Dela Cruz at sinentensyahan ng life imprisonment para sa ilegal na pagbebenta at 12-14 taon para sa ilegal na possession. Inapela niya ito sa Court of Appeals, ngunit kinatigan din ang conviction.

Ngunit nang umakyat ang kaso sa Korte Suprema, nagbago ang ihip ng hangin. Ang Korte Suprema, sa pamamagitan ni Justice Marvic Leonen, ay pinawalang-sala si Dela Cruz. Bakit?

Ayon sa Korte Suprema, nabigo ang prosecution na patunayan ang chain of custody ng mga droga. Narito ang ilang mahahalagang punto sa desisyon:

• Walang pisikal na inventory at pagkuha ng litrato na ginawa kaagad matapos ang pagkumpiska, sa presensya ng mga kinakailangang testigo (akusado, elected official, media/NPS).
• Pinuna ang paglalagay ni PO1 Bobon ng mga droga sa kanyang bulsa. Ayon sa Korte, ito ay “doubtful and suspicious way of ensuring the integrity of the items” at “reckless, if not dubious.” Idinagdag pa ng Korte, “common sense dictates that a single police officer’s act of bodily-keeping the item(s) which is at the crux of offenses penalized under the Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002, is fraught with dangers.”
• Hindi naipaliwanag ng prosecution kung bakit hindi nasunod ang Section 21. May probisyon sa batas na pinapayagan ang non-compliance kung may “justifiable grounds,” ngunit walang naipakitang sapat na dahilan.

Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang pagmarka lamang ng droga ay hindi sapat. Kailangan ang kumpletong proseso ng chain of custody, lalo na sa mga kaso kung saan maliit lamang ang dami ng droga, dahil mas madali itong manipulahin o palitan.

“Law enforcers should not trifle with the legal requirement to ensure integrity in the chain of custody of seized dangerous drugs and drug paraphernalia. This is especially true when only a miniscule amount of dangerous drugs is alleged to have been taken from the accused.” – Justice Leonen, People v. Dela Cruz

Praktikal na Implikasyon: Ano ang Dapat Nating Malaman?

Ang kaso ng People v. Dela Cruz ay isang malinaw na paalala sa lahat – law enforcers, prosecutors, abogado, at maging sa publiko – kung gaano kahalaga ang chain of custody sa mga kaso ng droga. Hindi ito basta teknikalidad lamang; ito ay proteksyon laban sa posibleng pang-aabuso at maling akusasyon.

Para sa Law Enforcers: Huwag balewalain ang Section 21 ng RA 9165. Sundin ang proseso nang tama at maingat. Magsagawa ng pisikal na inventory at pagkuha ng litrato kaagad sa presensya ng mga kinakailangang testigo. Dokumentohin ang bawat hakbang ng chain of custody. Kung may dahilan para hindi masunod ang Section 21, ipaliwanag at patunayan ito sa korte.

Para sa Publiko: Maging mapanuri sa mga kaso ng droga. Alamin ang inyong mga karapatan. Kung kayo ay inaresto, siguraduhing sinusunod ang tamang proseso, lalo na sa paghawak ng ebidensya. Kumuha ng abogado kung kinakailangan.

Para sa mga Abogado: Sa pagdepensa sa mga kliyente sa drug cases, suriing mabuti kung nasunod ang chain of custody. Kung may pagkukulang, gamitin ito bilang depensa. Ang chain of custody ay maaaring maging susi sa pagkaabswelto ng inyong kliyente.

Mahahalagang Aral Mula sa Dela Cruz Case

Narito ang ilang mahahalagang aral na dapat tandaan:

• Strict Compliance sa Section 21: Hindi sapat ang basta pagmarka ng droga. Kailangan sundin ang buong proseso ng Section 21, kabilang ang inventory, pagkuha ng litrato, at presensya ng mga testigo.
• Dobleng Ingat sa Maliit na Dami ng Droga: Mas mataas ang standard ng scrutiny pagdating sa mga kaso na may maliit na dami ng droga dahil mas madali itong manipulahin.
• Dokumentasyon ay Mahalaga: Ang maayos na dokumentasyon ng chain of custody ay krusyal para mapatunayan na ang ebidensya ay hindi nakompromiso.
• Hustisya Para sa Lahat: Ang chain of custody ay hindi lamang para sa akusado, kundi para rin sa sistema ng hustisya. Kapag nasunod ito, masisiguro natin na ang hatol ng korte ay batay sa tunay at mapagkakatiwalaang ebidensya.

Mga Madalas Itanong (FAQ)

1. Ano ang eksaktong ibig sabihin ng