Sa Pilipinas, ang problema sa iligal na droga ay isang malaking hamon. Araw-araw, maraming buhay ang nasisira dahil dito. Kaya naman, napakahalaga na ang mga batas laban sa droga ay maipatupad nang maayos at epektibo. Ngunit, hindi sapat na mahuli lamang ang mga suspek. Kailangan din na ang mga ebidensya na gagamitin laban sa kanila sa korte ay mapangalagaan nang tama upang hindi masayang ang pagsisikap ng mga awtoridad at hindi mapawalang-sala ang mga dapat managot.

Sa kasong People of the Philippines vs. Gil Salvidar y Garlan, tinalakay ng Korte Suprema ang kahalagahan ng chain of custody sa mga kaso ng droga. Ito ay ang proseso kung paano pinangangalagaan at sinusubaybayan ang mga ebidensya mula sa pagkakahuli hanggang sa pagharap nito sa korte. Sa madaling salita, ito ang linya ng responsibilidad upang matiyak na ang ebidensya ay hindi napalitan, nadumihan, o nakompromiso sa anumang paraan. Mahalaga ito upang mapatunayan na ang drogang iniharap sa korte ay talagang nakuha mula sa akusado at hindi gawa-gawa lamang.

Ang Batas at ang Chain of Custody

Ang pangunahing batas na tumatalakay sa iligal na droga sa Pilipinas ay ang Republic Act No. 9165 o mas kilala bilang Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002. Seksyon 21 ng Implementing Rules and Regulations (IRR) ng R.A. No. 9165 ang nagtatakda ng mga alituntunin sa chain of custody. Ayon dito:

SECTION 21. Custody and Disposition of Confiscated, Seized and/or Surrendered Dangerous Drugs, Plant Sources of Dangerous Drugs, Controlled Precursors and Essential Chemicals, Instruments/Paraphernalia and/or Laboratory Equipment. – The PDEA shall take charge and have custody of all dangerous drugs, plant sources of dangerous drugs, controlled precursors and essential chemicals, as well as instruments/paraphernalia and/or laboratory equipment so confiscated, seized and/or surrendered, for proper disposition in the following manner:

(a) The apprehending officer/team having initial custody and control of the drugs shall, immediately after seizure and confiscation, physically inventory and photograph the same in the presence of the accused or the person/s from whom such items were confiscated and/or seized, or his/her representative or counsel, a representative from the media and the Department of Justice (DOJ), and any elected public official who shall be required to sign the copies of the inventory and be given a copy thereof: Provided, that the physical inventory and photograph shall be conducted at the place where the search warrant is served; or at the nearest police station or at the nearest office of the apprehending officer/team, whichever is practicable, in case of warrantless seizures; Provided, further, that noncompliance with these requirements under justifiable grounds, as long as the integrity and the evidentiary value of the seized items are properly preserved by the apprehending officer/team, shall not render void and invalid such seizures of and custody over said items[.]

Ibig sabihin, pagkatapos mahuli ang droga, kailangang gawin agad ang inventory at pagkuha ng litrato nito sa harap mismo ng akusado, o kanyang abogado, kinatawan ng media, DOJ, at isang halal na opisyal. Dapat itong gawin sa lugar kung saan nahuli ang droga, o sa pinakamalapit na presinto o opisina ng mga pulis. Bagama’t mahigpit ang mga patakarang ito, binibigyang-diin ng batas na ang mahalaga ay mapangalagaan ang integridad at evidentiary value ng droga. Kahit hindi masunod ang lahat ng detalye sa Seksyon 21, hindi awtomatikong mawawalan ng bisa ang kaso basta’t mapatunayan na hindi nakompromiso ang ebidensya.

Halimbawa, isipin natin na may bumibili ng shabu sa isang kalye. Pagkahuli ng pulis, agad nilang kinuha ang droga, minarkahan, at dinala sa presinto. Kung nakalimutan nilang kumuha ng litrato sa lugar ng aresto, hindi agad masasabi na palpak ang kaso. Ang korte ay titingnan kung napanatili ba ang integridad ng droga mula sa kalye hanggang sa laboratoryo. Kung mapapatunayan ito sa pamamagitan ng mga testimonya at dokumento, maaaring tanggapin pa rin ang ebidensya.

Ang Kwento ng Kaso ni Gil Salvidar

Si Gil Salvidar ay nahuli sa Caloocan City noong Nobyembre 12, 2007 sa isang buy-bust operation. Ayon sa mga pulis, nagbebenta siya ng marijuana sa harap ng kanyang bahay. Nakabili umano ang poseur-buyer na pulis na si PO3 Ramon Galvez ng sampung plastic sachet ng marijuana mula kay Salvidar. Pagkatapos ng transaksyon, inaresto si Salvidar at nakuhanan pa ng isang plastic box na naglalaman din ng marijuana.

Sinampahan si Salvidar ng dalawang kaso: pagbebenta ng marijuana (Section 5, RA 9165) at pag-possess ng marijuana (Section 11, RA 9165). Sa korte, itinanggi ni Salvidar ang mga paratang. Sabi niya, inaresto siya noong Nobyembre 11, 2007 habang naglalaro ng video games kasama ang anak niya. Iginiit niya na gawa-gawa lamang ang kaso at sinubukan pa siyang kotongan ng mga pulis.

Ang Paglilitis sa RTC at CA:

• Regional Trial Court (RTC): Pinaniwalaan ng RTC ang bersyon ng mga pulis. Ayon sa korte, napatunayan ng prosekusyon na nagbenta at nagpossess nga si Salvidar ng marijuana. Binigyang-diin din ng RTC na walang masamang motibo ang mga pulis para gawan ng kaso si Salvidar. Kaya naman, hinatulan si Salvidar ng habambuhay na pagkabilanggo sa kasong pagbebenta at 12 taon at 1 araw hanggang 14 na taon sa kasong pag-possess.
• Court of Appeals (CA): Umapela si Salvidar sa CA. Sinabi niya na hindi kapani-paniwala na sa harap mismo ng bahay niya siya magbebenta ng droga. Binatikos din niya ang chain of custody ng ebidensya. Ayon kay Salvidar, hindi napatunayan na minarkahan ang droga sa harap niya at walang testigo mula sa media, DOJ, o lokal na opisyal. Ngunit, ibinasura ng CA ang apela. Sinang-ayunan ng CA ang RTC at sinabing napanatili naman ang integridad ng ebidensya. Binago lamang ng CA ang termino ng parusa sa kasong pag-possess upang gawing indeterminate sentence.

Ang Desisyon ng Korte Suprema:

Umakyat ang kaso sa Korte Suprema. Muli, kinuwestyon ni Salvidar ang kredibilidad ng mga pulis at ang chain of custody. Ngunit, ibinasura ng Korte Suprema ang apela ni Salvidar at pinagtibay ang desisyon ng CA.

Ayon sa Korte Suprema, bagama’t inamin na hindi nasunod ang ilang detalye sa Seksyon 21 ng IRR (tulad ng pagkuha ng litrato at inventory sa harap ng mga testigo), hindi ito nangangahulugan na palpak na agad ang kaso. Ang mahalaga, sabi ng Korte, ay “substantial” compliance at napatunayan na napanatili ang integridad at evidentiary value ng droga.

Binigyang-diin ng Korte Suprema ang testimonya ni PO3 Galvez na nagmarka siya ng mga sachet ng marijuana sa lugar mismo ng aresto at sa harap ni Salvidar. Sinang-ayunan din ng Korte ang findings ng mas mababang korte na walang masamang motibo ang mga pulis para gawan ng kaso si Salvidar. Sa huli, kinatigan ng Korte Suprema ang hatol na guilty laban kay Salvidar.

“While this factual allegation is admitted, the Court stresses that what Section 21 of the IRR of R.A. No. 9165 requires is “substantial” and not necessarily “perfect adherence,” as long as it can be proven that the integrity and the evidentiary value of the seized items are preserved as the same would be utilized in the determination of the guilt or innocence of the accused.” – Korte Suprema

Praktikal na Implikasyon ng Desisyon

Ang kasong Salvidar ay nagtuturo ng mahalagang aral tungkol sa chain of custody sa mga kaso ng droga. Hindi porke may maliit na pagkakamali sa proseso ay otomatikong mapapawalang-sala na ang akusado. Ang korte ay mas magtutuon sa kung napanatili ba ang integridad ng ebidensya. Ngunit, hindi ito dapat maging dahilan para magpabaya ang mga awtoridad sa pagsunod sa tamang proseso.

Para sa mga law enforcement agencies, lalo na sa mga sangkot sa anti-drug operations, napakahalaga na masigurong maayos ang dokumentasyon at proseso ng chain of custody. Kahit hindi perpekto, dapat ipakita na ginawa ang lahat para mapangalagaan ang ebidensya. Ang pagkuha ng litrato, pag-inventory sa harap ng mga testigo, at maayos na pagmarka ng ebidensya ay mga importanteng hakbang na makakatulong para mapatibay ang kaso sa korte.

Para naman sa publiko, lalo na sa mga posibleng maharap sa ganitong uri ng kaso, mahalagang malaman ang inyong mga karapatan. Kung kayo ay arestuhin dahil sa droga, siguraduhin na masaksihan ninyo ang pag-inventory at pagmarka ng mga ebidensya. Kung may nakikita kayong pagkukulang sa proseso, itanong agad at ipaalam sa inyong abogado.

Mga Mahalagang Leksyon:

• Substantial Compliance: Hindi kailangan ng perpektong pagsunod sa Seksyon 21 ng IRR, sapat na ang “substantial compliance” basta’t mapatunayan na napanatili ang integridad ng ebidensya.
• Integridad ng Ebidensya: Ang pangunahing focus ay ang mapangalagaan ang integridad at evidentiary value ng droga.
• Dokumentasyon at Proseso: Mahalaga pa rin ang maayos na dokumentasyon at pagsunod sa tamang proseso ng chain of custody upang mapatibay ang kaso.
• Karapatan ng Akusado: May karapatan ang akusado na masaksihan ang tamang proseso ng chain of custody.

Mga Madalas Itanong (FAQs)

1. Ano ang ibig sabihin ng chain of custody?
Ito ang proseso ng pagsubaybay at pangangalaga sa ebidensya, mula sa pagkakahuli hanggang sa pagharap sa korte, upang matiyak na hindi ito napalitan o nakompromiso.

2. Bakit mahalaga ang chain of custody sa kaso ng droga?
Upang mapatunayan na ang drogang iniharap sa korte ay talagang nakuha mula sa akusado at hindi gawa-gawa lamang. Ito ay mahalaga para matiyak ang patas na paglilitis.

3. Ano ang dapat gawin ng mga pulis pagkahuli ng droga?
Kaagad na mag-inventory at kumuha ng litrato ng droga sa harap ng akusado at mga testigo. Markahan ang ebidensya at dalhin sa presinto para sa laboratory examination.

4. Ano ang mangyayari kung hindi nasunod ang lahat ng proseso sa chain of custody?
Hindi awtomatikong mapapawalang-sala ang akusado. Titingnan ng korte kung may “substantial compliance” at kung napanatili ang integridad ng ebidensya.

5. Ano ang dapat gawin kung ako ay arestuhin sa kasong droga?
Manatiling kalmado at huwag lumaban. Humingi ng abogado agad. Saksihan ang proseso ng pag-inventory at pagmarka ng ebidensya. Kung may nakikitang mali, ipaalam agad sa abogado.

6. May pag-asa pa ba kung may pagkakamali sa chain of custody?
Oo, may pag-asa pa rin. Hindi lahat ng pagkakamali ay nangangahulugan ng pagkawala ng kaso. Ang mahalaga ay kung mapapatunayan na napanatili ang integridad ng ebidensya sa kabila ng pagkakamali.

7. Ano ang parusa sa pagbebenta ng marijuana?
Ayon sa Section 5 ng RA 9165, ang parusa sa pagbebenta ng marijuana ay habambuhay na pagkabilanggo hanggang kamatayan at multa na P500,000 hanggang P10 milyon, depende sa dami ng droga.

8. Ano ang parusa sa pag-possess ng marijuana?
Ayon sa Section 11 ng RA 9165, ang parusa sa pag-possess ng marijuana ay depende sa dami. Para sa mas mababa sa 300 gramo, ang parusa ay pagkabilanggo ng 12 taon at 1 araw hanggang 20 taon at multa na P300,000 hanggang P400,000.

Naranasan mo ba o ng iyong pamilya ang ganitong sitwasyon? Mahalagang magkaroon ng tamang legal na payo. Ang ASG Law ay may mga abogado na eksperto sa mga kaso ng droga at handang tumulong sa iyo. Para sa konsultasyon, maaari kang makipag-ugnayan sa amin sa pamamagitan ng email: hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page.