Kapalpakan sa Chain of Custody, Daan sa Paglaya sa Kasong Droga

G.R. No. 194948, September 02, 2013

INTRODUKSYON

Sa Pilipinas, maraming indibidwal ang nasasadlak sa bilangguan dahil sa mga kasong may kinalaman sa ilegal na droga. Kadalasan, ang mga kasong ito ay nakabatay sa mga operasyon ng buy-bust kung saan ang mga pulis ay nagkukunwaring bibili ng droga para mahuli ang suspek. Ngunit paano kung ang mismong proseso ng paghuli at paghawak ng ebidensya ay hindi sumusunod sa tamang patakaran? Maaari ba itong maging dahilan para mapawalang-sala ang akusado? Ang kaso ng People of the Philippines vs. Freddy Salonga y Afiado ay nagbibigay linaw sa mahalagang isyung ito, kung saan pinawalang-sala ng Korte Suprema ang akusado dahil sa kapalpakan sa chain of custody o tanikala ng kustodiya ng umano’y droga.

Sa kasong ito, si Freddy Salonga ay inakusahan ng pagbebenta at pag-iingat ng shabu base sa isang buy-bust operation. Sa pagdinig sa korte, nagkaroon ng mga kwestyon sa kung paano hinawakan at pinangalagaan ng mga pulis ang umano’y droga mula sa pagkahuli kay Salonga hanggang sa ito ay maiprisinta sa korte bilang ebidensya. Ang pangunahing tanong dito: Napanatili ba ang integridad at identidad ng droga bilang ebidensya upang mapatunayang walang duda ang kasalanan ni Salonga?

LEGAL NA KONTEKSTO: ANG MAHALAGANG TANIKALA NG KUSTODIYA (CHAIN OF CUSTODY)

Ang chain of custody ay isang napakahalagang konsepto sa mga kasong may kinalaman sa ilegal na droga. Ito ay tumutukoy sa proseso ng dokumentasyon at pagsubaybay sa ebidensya, mula sa oras na ito ay makumpiska hanggang sa ito ay maiprisinta sa korte. Ang layunin nito ay tiyakin na ang ebidensyang ipinapakita sa korte ay eksaktong kapareho ng nakumpiska sa suspek at walang nangyaring pagbabago, pagpapalit, o kontaminasyon.

Ayon sa Section 21 ng Republic Act No. 9165 (Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002), mayroong mga tiyak na hakbang na dapat sundin sa paghawak ng mga nakumpiskang droga. Ang bahagi ng Section 21 na direktang may kinalaman sa kaso ni Salonga ay ang sumusunod:

Section 21. Custody and Disposition of Confiscated, Seized, and/or Surrendered Dangerous Drugs, Plant Sources of Dangerous Drugs, Controlled Precursors and Essential Chemicals, Instruments/Paraphernalia and/or Laboratory Equipment. – The PDEA shall take charge and have custody of all dangerous drugs, plant sources of dangerous drugs, controlled precursors and essential chemicals, as well as instruments/paraphernalia and/or laboratory equipment so confiscated, seized and/or surrendered, for proper disposition in the following manner:

(1)

The apprehending team having initial custody and control of the drugs shall, immediately after seizure and confiscation, physically inventory and photograph the same in the presence of the accused or the person/s from whom such items were confiscated and/or seized, or his/her representative or counsel, a representative from the media and the Department of Justice (DOJ), and any elected public official who shall be required to sign the copies of the inventory and be given a copy thereof; xxx.

Malinaw sa batas na pagkatapos makumpiska ang droga, dapat itong markahan, imbentaryuhin, at kunan ng litrato agad sa presensya ng akusado o kanyang kinatawan, media, DOJ representative, at isang elected public official. Ang mga hakbang na ito ay kritikal upang mapanatili ang integridad ng ebidensya at maiwasan ang anumang pagdududa sa pagiging tunay nito.

Bagama’t mayroong presumption of regularity o pag-aakala na ginagawa ng mga opisyal ng gobyerno ang kanilang trabaho nang tama, hindi ito absolute. Hindi maaaring gamitin ang presumption na ito kung mayroong malinaw na indikasyon na hindi sinunod ang tamang proseso, lalo na pagdating sa chain of custody. Sa madaling salita, hindi sapat na basta sabihin ng pulis na maayos nilang hinawakan ang droga; kailangan nilang patunayan ito sa pamamagitan ng pagsunod sa mga nakasaad sa Section 21 ng R.A. 9165.

PAGBUKAS SA KASO: ANG KWENTO NI FREDDY SALONGA

Si Freddy Salonga ay nahuli sa isang buy-bust operation sa Binangonan, Rizal noong Oktubre 7, 2003. Ayon sa bersyon ng mga pulis, nakatanggap sila ng impormasyon na nagbebenta si Salonga ng droga sa kanyang bahay. Isang pulis na nagpanggap na buyer, kasama ang isang asset, ang pumunta sa bahay ni Salonga at bumili ng isang deck ng shabu kapalit ng P200 na marked money. Pagkatapos ng transaksyon, inaresto si Salonga at nakuhanan pa ng tatlong sachet ng shabu.

Sa korte, itinanggi ni Salonga ang paratang. Ayon sa kanya, dumating ang mga pulis sa bahay ng kanyang kapatid at hinahanap ang kanyang kapatid na si Ernie. Dahil hindi nila nakita si Ernie, siya na lang ang inaresto. Sinabi rin ng isang testigo ng depensa na nagtataka siya kung bakit si Freddy ang inaresto gayong si Ernie naman talaga ang hinahanap ng mga pulis.

Sa unang desisyon ng Regional Trial Court (RTC), napatunayang guilty si Salonga sa paglabag sa Sections 5 at 11 ng R.A. 9165 (illegal sale at possession of dangerous drugs). Kinatigan naman ito ng Court of Appeals (CA). Ngunit hindi sumuko si Salonga at umakyat siya sa Korte Suprema.

Sa Korte Suprema, binigyang-diin ni Salonga na hindi napatunayan ng prosekusyon ang chain of custody ng umano’y droga. Ayon sa kanya, maraming pagkukulang sa proseso ng paghawak ng ebidensya na nagdududa sa integridad nito.

ANG DESISYON NG KORTE SUPREMA: PAGLAYA DAHIL SA BROKEN CHAIN OF CUSTODY

Pinagbigyan ng Korte Suprema ang apela ni Salonga. Sa kanilang desisyon, binigyang-diin ng Korte Suprema ang kahalagahan ng chain of custody sa mga kasong droga. Ayon sa Korte, ang prosekusyon ay dapat magpakita ng sapat na ebidensya na nagpapatunay na ang drogang ipinrisinta sa korte ay eksaktong kapareho ng nakumpiska kay Salonga at walang nangyaring pagbabago.

Natuklasan ng Korte Suprema ang ilang kapalpakan sa chain of custody sa kasong ito:

• Hindi Malinaw Kung Saan at Kailan Ginawa ang Marking: Ayon sa testimonya, ginawa ang pagmamarka sa estasyon ng pulis. Hindi malinaw kung ginawa ito sa presensya ni Salonga o ng kanyang kinatawan, na kinakailangan ayon sa batas. Sinabi ng Korte, “Thus, there is already a gap in determining whether the specimens that entered into the chain were actually the ones examined and offered in evidence.”
• Walang Certificate of Inventory at Litrato: Hindi nakapagprisinta ang prosekusyon ng Certificate of Inventory at litrato ng mga nakumpiskang droga, na isa ring mandatoryong requirement ng Section 21. Ayon sa Korte, “There is nothing in the records that would show at least an attempt to comply with this procedural safeguard; neither was there any justifiable reason propounded for failing to do so.”
• Magkasalungat na Testimonya Tungkol sa Nag-receive ng Specimens sa Crime Lab: Mayroong inkonsistensya sa testimonya kung sino talaga ang nag-receive ng droga sa crime laboratory. Ayon kay P/S Insp. Forro, siya mismo ang nag-receive, ngunit sa Request for Laboratory Examination, nakasaad na si PSI Cariño ang nag-receive. Para sa Korte, “This material and glaring inconsistency creates doubt as to the preservation of the seized items.”
• Hindi Kinilala ang Droga sa Korte: Hindi kinilala sa korte ng mga pulis na sina PO2 Suarez at PO3 Santos ang mismong drogang kanilang minarkahan at dinala sa laboratoryo. Kahit kinilala ni P/S Insp. Forro ang specimens na kanyang natanggap, hindi matiyak ng Korte kung ito nga ang mismong nakumpiska kay Salonga.

Dahil sa mga kapalpakang ito, nagkaroon ng reasonable doubt ang Korte Suprema kung ang drogang ipinrisinta bilang ebidensya ay tunay ngang nakuha kay Salonga. Kaya naman, pinawalang-sala si Freddy Salonga dahil sa pagkabali ng chain of custody.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON: ANO ANG MAAARI NATING MATUTUNAN?

Ang kaso ni Freddy Salonga ay isang paalala sa kahalagahan ng pagsunod sa tamang proseso sa mga kasong droga. Hindi sapat na basta mahuli ang isang suspek; kailangan ding siguraduhin na ang ebidensyang gagamitin laban sa kanya ay nakuha at hinawakan nang tama ayon sa batas.

Para sa mga law enforcement officers, ang kasong ito ay nagtuturo na hindi dapat balewalain ang Section 21 ng R.A. 9165. Ang bawat hakbang sa chain of custody ay mahalaga at dapat dokumentado. Ang kapabayaan sa isang hakbang ay maaaring magresulta sa pagpapawalang-sala ng akusado, kahit pa mukhang malakas ang ebidensya sa simula.

Para naman sa publiko, lalo na sa mga maaaring maharap sa kasong droga, mahalagang malaman ang kanilang mga karapatan. Kung sakaling maaresto sa isang buy-bust operation, dapat obserbahan kung sinusunod ba ng mga pulis ang tamang proseso sa paghawak ng ebidensya. Kung may nakitang kapalpakan, maaaring gamitin ito bilang depensa sa korte.

SUSING ARAL MULA SA KASO:

• Mahigpit na Pagsunod sa Section 21 ng R.A. 9165: Ang lahat ng hakbang sa chain of custody ay dapat sundin nang tama at walang labis o kulang.
• Dokumentasyon ay Mahalaga: Ang bawat hakbang sa paghawak ng ebidensya ay dapat dokumentado, mula sa marking, inventory, hanggang sa pag-turnover sa laboratoryo.
• Karapatan ng Akusado: May karapatan ang akusado na obserbahan ang tamang proseso ng chain of custody at gamitin ang anumang kapalpakan bilang depensa.

MGA KARANIWANG TANONG (FREQUENTLY ASKED QUESTIONS)

Tanong 1: Ano ba ang ibig sabihin ng chain of custody?
Sagot: Ang chain of custody o tanikala ng kustodiya ay ang proseso ng pagsubaybay at dokumentasyon kung paano hinawakan, pinangalagaan, at inilipat ang ebidensya, mula sa pagkumpiska hanggang sa pagprisinta sa korte. Layunin nito na matiyak na ang ebidensya ay hindi napalitan, nabago, o nakontamina.

Tanong 2: Bakit mahalaga ang chain of custody sa mga kasong droga?
Sagot: Mahalaga ito upang mapatunayan na ang drogang ipinrisinta sa korte ay tunay ngang ilegal na droga at ito rin ang mismong nakumpiska sa akusado. Kung may kapalpakan sa chain of custody, maaaring magkaroon ng duda kung tunay ba ang ebidensya.

Tanong 3: Ano ang mangyayari kung may broken chain of custody?
Sagot: Kung mapatunayang may broken chain of custody, maaaring mapawalang-sala ang akusado dahil hindi napatunayan ng prosekusyon nang walang duda na ang ebidensya ay tunay at hindi nakompromiso.

Tanong 4: Ano ang dapat gawin kung ako ay naaresto sa isang buy-bust operation?
Sagot: Obserbahan kung sinusunod ba ng mga pulis ang tamang proseso sa paghawak ng ebidensya, lalo na ang Section 21 ng R.A. 9165. Kumuha ng abogado agad para maprotektahan ang iyong mga karapatan.

Tanong 5: Maaari bang mapawalang-sala ang akusado kahit napatunayang nagbenta talaga siya ng droga kung may kapalpakan sa chain of custody?
Sagot: Oo, posible. Ayon sa kaso ni Salonga, kahit pa mukhang malakas ang ebidensya sa simula, kung may kapalpakan sa chain of custody na nagdudulot ng reasonable doubt, maaaring mapawalang-sala ang akusado.

Eksperto ang ASG Law sa mga kasong may kinalaman sa ilegal na droga at chain of custody. Kung ikaw o ang iyong mahal sa buhay ay nangangailangan ng legal na representasyon o konsultasyon tungkol sa ganitong usapin, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Magpadala ng email sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito para sa agarang tulong legal. Kami sa ASG Law ay handang tumulong upang maprotektahan ang iyong mga karapatan.