Pananagutan ng mga Opisyal ng Gobyerno sa Pag-apruba ng Cash Advances: Isang Pagsusuri sa Bacasmas vs. Sandiganbayan

Paano Maiiwasan ang Pananagutan sa Pag-apruba ng Cash Advances: Gabay Mula sa Kaso ng Bacasmas vs. Sandiganbayan

[G.R. No. 189343, G.R. No. 189369, G.R. No. 189553, July 10, 2013]

n
Naranasan mo na bang magtaka kung saan napupunta ang buwis na binabayaran mo? O kaya naman, nagduda ka ba kung tama ba ang paggastos ng pera ng gobyerno? Ang kaso ng Bacasmas vs. Sandiganbayan ay nagbibigay linaw sa pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno pagdating sa paghawak ng pondo ng bayan, partikular na sa pag-apruba ng cash advances. Ipinapakita ng kasong ito kung gaano kahalaga ang pagsunod sa tamang proseso at kung ano ang maaaring mangyari kapag binalewala ito. Sa madaling salita, ang kasong ito ay isang paalala sa lahat ng mga empleyado ng gobyerno na ang kanilang tungkulin ay isang public trust, at may kaakibat itong mabigat na responsibilidad.

Ang Legal na Batayan: Republic Act No. 3019 at ang Anti-Graft Practices

Ang kasong ito ay nakabatay sa Republic Act No. 3019, o ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act. Layunin ng batas na ito na sugpuin ang korapsyon sa gobyerno. Partikular na tinutukoy sa Section 3(e) ng RA 3019 ang pananagutan ng isang opisyal ng gobyerno na nagdudulot ng “undue injury” sa gobyerno o nagbibigay ng “unwarranted benefits” sa pribadong partido sa pamamagitan ng “manifest partiality,” “evident bad faith,” o “gross inexcusable negligence.”

Mahalagang maunawaan ang mga terminong ito. Ang “undue injury” ay tumutukoy sa aktwal na pinsala o perwisyo na natamo. Ang “unwarranted benefit” naman ay ang pagbibigay ng benepisyo na walang sapat na batayan o justipikasyon. Samantala, ang “gross inexcusable negligence” ay ang kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, na hindi lamang simpleng pagkakamali kundi isang kusang-loob at intensyonal na pagbalewala sa mga responsibilidad. Sa madaling salita, ito ay kapabayaan na halos katumbas na ng masamang intensyon.

Ayon mismo sa batas, “Sec. 3. Corrupt practices of public officers. – In addition to acts or omissions of public officers already penalized by existing law, the following shall constitute corrupt practices of any public officer and are hereby declared to be unlawful. x x x x (e) Causing any undue injury to any party, including the Government, or giving any private party any unwarranted benefits, advantage or preference in the discharge of his official, administrative or judicial functions through manifest partiality, evident bad faith or gross inexcusable negligence.”

Sa pang araw-araw na buhay, maaari itong mangyari sa iba’t ibang paraan. Halimbawa, kung ang isang opisyal ay nag-apruba ng kontrata na labis na pabor sa isang kumpanya nang walang sapat na pagsusuri, at nagdulot ito ng pagkalugi sa gobyerno, maaaring managot siya sa ilalim ng Section 3(e) ng RA 3019. Ganito rin kung ang isang opisyal ay nagpabaya sa pagbabantay sa pondo ng bayan at nagresulta ito sa pagnanakaw o pagkawala ng pera, maaari rin siyang managot.

Ang Kwento ng Kaso: Kapabayaan sa Cebu City Hall

Ang mga petitioner sa kasong ito, sina Benilda Bacasmas, Alan Gaviola, at Eustaquio Cesa, ay mga matataas na opisyal ng gobyerno ng Cebu City. Si Bacasmas ay Cash Division Chief, si Gaviola ay City Administrator, at si Cesa ay City Treasurer. Sila ay kinasuhan kasama si Edna Jaca (City Accountant, na namatay na bago pa man mapagdesisyunan ang kaso sa Korte Suprema) dahil sa paglabag sa Section 3(e) ng RA 3019.

Ayon sa imbestigasyon ng Commission on Audit (COA), nagkaroon ng malaking kakulangan sa pondo ng Cebu City na umabot sa P9,810,752.60. Natuklasan na ito ay dahil sa kapabayaan ng mga petitioner sa pag-apruba ng cash advances para kay Luz Gonzales, ang paymaster ng siyudad. Paulit-ulit na nag-apruba ang mga petitioner ng cash advances kahit na hindi pa naliliquidate ni Gonzales ang mga naunang cash advances. Bukod pa rito, hindi rin sinunod ang tamang proseso sa pag-apruba, tulad ng pag-verify kung kumpleto ang dokumentasyon at kung tama ang halaga ng cash advance.

Nagsimula ang lahat nang mag-isyu ang COA ng Office Order No. 98-001 para magsagawa ng pagsusuri sa cash at accounts ng Cash Division ng Cebu City Treasurer’s Office. Isang sorpresa na cash count ang isinagawa noong March 5, 1998, at dito natuklasan ang malaking shortage. Ayon sa COA, ang kapabayaan ng mga petitioner ang nagbigay daan para maipagpatuloy ni Gonzales ang mga iregularidad at maakumula ang malaking kakulangan.

Sa Sandiganbayan, napatunayang guilty ang mga petitioner. Sinabi ng Sandiganbayan na nagpakita sila ng “gross inexcusable negligence” sa pagbalewala sa mga regulasyon at batas tungkol sa cash advances. Hindi rin pinaniwalaan ng Sandiganbayan ang depensa ng mga petitioner na sila ay nagtiwala lamang sa kanilang mga subordinates. Ayon sa Sandiganbayan, malinaw na nagkutsabahan ang mga petitioner para mapadali ang pag-apruba ng mga iregular na cash advances.

Umakyat ang kaso sa Korte Suprema. Dito, muling iginiit ng mga petitioner na hindi sapat ang impormasyon na isinampa laban sa kanila at hindi sila dapat managot dahil hindi sila nagpabaya. Ngunit hindi kinatigan ng Korte Suprema ang kanilang argumento.

Ilan sa mga mahahalagang punto sa naging desisyon ng Korte Suprema:

Sapat ang Impormasyon: Sinabi ng Korte Suprema na sapat ang impormasyon na isinampa laban sa mga petitioner. Naglalaman ito ng mga kinakailangang detalye tulad ng pangalan ng mga akusado, ang krimen na isinampa, at ang mga acts o omissions na bumubuo sa krimen. Hindi kailangang isama si Gonzales sa impormasyon dahil ang kaso ay laban sa mga opisyal na nag-apruba ng cash advances, hindi laban sa paymaster na nagkaroon ng shortage.

Gross Negligence na Katumbas ng Bad Faith: Pinagtibay ng Korte Suprema ang finding ng Sandiganbayan na nagpakita ng “gross inexcusable negligence” ang mga petitioner. Binalewala nila ang mga malinaw na regulasyon at batas tungkol sa cash advances. Ang kanilang kapabayaan ay hindi lamang simpleng pagkakamali, kundi isang sadyang pagbalewala sa kanilang responsibilidad. Ayon sa Korte Suprema, “Gross and inexcusable negligence is characterized by a want of even the slightest care, acting or omitting to act in a situation in which there is a duty to act – not inadvertently, but wilfully and intentionally, with conscious indifference to consequences insofar as other persons are affected.”

May Conspiracy: Nakita rin ng Korte Suprema na may conspiracy o sabwatan sa pagitan ng mga petitioner. Hindi maaaring hindi nila mapansin ang mga iregularidad sa daan-daang vouchers na kanilang inaprubahan sa loob ng maraming buwan. Ang kanilang pagtutulungan at pagkakaisa sa pagbalewala sa mga regulasyon ay nagpapakita ng sabwatan. Ayon sa Korte Suprema, “A cash advance request cannot be approved and disbursed without passing through several offices, including those of petitioners. It is outrageous that they would have us believe that they were not in conspiracy when over hundreds of vouchers were signed and approved by them in a course of 30 months, without their noticing irregularities therein that should have prompted them to refuse to sign the vouchers.”

Undue Injury at Unwarranted Benefit: Napatunayan din na nagdulot ng “undue injury” sa gobyerno ang kapabayaan ng mga petitioner dahil nawalan ng halos sampung milyong piso ang Cebu City. Samantala, nagbigay naman sila ng “unwarranted benefit” kay Gonzales dahil pinayagan nila itong makakuha ng cash advances kahit hindi ito nararapat.

Praktikal na Aral: Paano Maiiwasan ang Kaparehong Problema

Ano ang mga aral na mapupulot natin mula sa kasong Bacasmas vs. Sandiganbayan? Para sa mga empleyado ng gobyerno, lalo na ang mga may responsibilidad sa paghawak ng pondo, napakahalaga ang sumusunod:

Alamin at Sundin ang Regulasyon: Dapat na alam na alam mo ang lahat ng batas, regulasyon, at circulars tungkol sa iyong trabaho, lalo na pagdating sa paghawak ng pera. Hindi sapat ang sabihing “nakasanayan na namin ito.” Ang nakasanayan na mali ay mali pa rin.

Maging Mapagmatyag: Huwag basta-basta pumirma sa mga dokumento. Suriin at busisiin ang bawat detalye. Kung may duda, magtanong at mag-imbestiga.

Huwag Magtiwala Lang Basta: Bagama’t may kasabihan na “trust your subordinates,” hindi ito nangangahulugan na bulag ka na lang na magtitiwala. Magkaroon ng sistema ng checks and balances. Mag-verify at mag-validate.

Pananagutan ang Uunahin: Laging tandaan na ang public office ay public trust. Ang pera na hinahawakan mo ay pera ng bayan. May pananagutan ka sa bawat sentimo nito.

Mahahalagang Aral Mula sa Kaso ng Bacasmas vs. Sandiganbayan

Ang kapabayaan sa tungkulin, lalo na pagdating sa pondo ng bayan, ay may mabigat na kahihinatnan.

Hindi sapat na magdahilan na “nakasanayan na” o “nagtiwala lang sa iba.”

Ang sabwatan o conspiracy sa paggawa ng iregularidad ay mas nagpapabigat sa pananagutan.

Ang paglabag sa Section 3(e) ng RA 3019 ay maaaring magresulta sa pagkabilanggo at perpetual disqualification from public office.

Mga Madalas Itanong (FAQs)

Tanong 1: Ano ang Republic Act No. 3019?
nSagot: Ito ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act, isang batas sa Pilipinas na naglalayong sugpuin ang korapsyon sa gobyerno.

Tanong 2: Ano ang Section 3(e) ng RA 3019?
nSagot: Ito ang probisyon ng batas na nagpaparusa sa mga opisyal ng gobyerno na nagdudulot ng undue injury sa gobyerno o nagbibigay ng unwarranted benefits sa pribadong partido sa pamamagitan ng manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence.

Tanong 3: Ano ang ibig sabihin ng

ASG Law